Yön Dergisi/Gazetesi/Hareketi

Avcıoğlu34 _{önderliğinde altı}35 _{kişilik bir kadro tarafından çıkmaya başlamıştır. Her ne}

kadar derginin çıkarılma fikri 27 Mayıs Askeri Darbesi’nin öncesinde şekillenen muhalefet yıllarına dayansa da dergi, 27 Mayıs Askeri Darbesi’nden sonra 21 Aralık 1961 tarihinde çıkarılmaya ilk sayısı yayınlanmıştır. Doğan Avcıoğlu ismi derginin künyesinde ‘imtiyaz sahibi ve sorumlu müdürü’ olarak yer almıştır (Atılgan, 2002, s.256-257).

Yön Dergisi’nin yazar kadrosu eski TKP’lilerden, sosyal demokratlara, TİP yöneticilerinden Kemalistlere birçok kesimi ihtiva etmiştir. Solun her kesiminden yazar şair ve çizer bu dergide bir araya gelmiştir. 1960’lı yılların etkili yazarları ilkin burada buluşmuşlardır. Yön Dergisi’nin geniş bir okuyucu kilesine sahip olmasındaki etmenlerden birisi de bu olmuştur. Yön’ün ilk dönemlerinde değişik kesimlerden aydın yazarların mevcudiyeti dergiyi, Türkiye’nin temel sorunlarının tartışıldığı demokratik bir platform niteliği kazandırmıştı. Farklı kesimlerden aydınların bulunmasından kaynaklı dergide yazılan yazılar derginin görüşlerini yansıtmıyordu. Kurucuların başyazısı derginin görüşlerini yansıtmak açısında esas olmuştur (Atılgan, 2002, s.269).

Yön dergisi ilk çıktığında gazete olarak 5 Haziran 1963 tarihine kadar yetmiş yedi sayı, on beş aylık kapatılma döneminden sonra, 25 Eylül 1964 tarihinde bu sefer dergi olarak 30 Haziran 1967 tarihine değin toplamda 222(iki yüz yirmi iki) sayı olarak yayın hayatını sürdürmüştür (Yılmaz, 2018, s.3).

Yön’ün ilk sayısında, bu derginin etrafında birleşenlerin inandıkları ve savundukları görüşleri kamuoyu ile paylaştıkları bir bildiri ve arasında devlet görevlilerinin çoğunlukta olduğu bildiriyi imzalayan yüz kırk altı kişinin36 _isimleri yayınlanmıştır (Yön, Aralık 1961, s.2).

34 _{Avcıoğlu, iktisat ve siyasal bilimler alanında yükseköğrenimini bitirdikten son Londra’ya giden ve}

sonrasında 1955 yılında Türkiye’ye dönüş yapmıştır. Türkiye’ye döndükten sonra Merkez Bankası ve Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü’nde(TODAİE) çalışmıştır. Bu dönemde tanıştığı Mümtaz Soysal ve İlhami Soysal ile tanışmış ve dostluk kurmuştur. 1956 yılından sonra bu kişiler ile haftalık gazete olan ‘Akis’in kadrosunda yer almış, bunun yanı sıra yine haftalık ‘Kim Dergisi’ne yazılar yazmıştır. 1958 yılından Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin Araştırma Birimi’nde müdür yardımcılığı görevine getirilmiştir. CHP Genel Merkezi’ndeki bürosu ileride kurulacak olan Yön’e kaynaklık etmiştir. Ayrıca, 27 Mayıstan sonra Kurucu Meclis’te Mümtaz Soysal ile birlikte CHP kontenjanından, İlhamı Soysal ise Ankara Basın Temsilcisi olarak yer almıştır(Altun, 2004, s.553-554).

35 _{Kadronun diğer isimleri şöyledir: Mümtaz Soysal, İlhami Soysal, İlhan Selçuk, Cemal Reşit}

Eyüboğlu, Hamdi Avcıoğlu.

36 _{Bildiriye imza atan TİP ve Milli Demokratik Devrim hareketinde yer alacak olan kişiler: Çetin Altan,}

Sadun Aren, Sencer Divitçioğlu, Yahya Kambolat, İdris Küçükömer, Mehmet Selik, M. Hayrettin Abacı.

Yön dergisinin çıkış amacı derginin ilk sayısında, Atatürk devrimleriyle amaçlanan çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmanın, eğitim sorununu çözüme kavuşturmanın, Türk demokrasisini yaşatmanın, sosyal adaleti sağlamanın ve demokrasi rejimini sağlam bir yapıya kavuşturmanın ancak ekonomik alanda hızlı kalkınmakla, yani milli kalkınma seviyesinin hızla yükselmesinde gösterilecek olan başarının sağlanmasıyla mümkün olduğu, şeklinde ifade edilmiştir. Yöncülere göre bu hızlı kalkınma sosyal adalet ilkesi doğrultusunda sağlanmalıdır. Kalkınma uğruna toplumda bir sınıf farklılığı yaratılmamalıdır (Yön, Aralık 1961, s.12).

Yön’ün kurucularından başta Doğan Avcıoğlu olmak üzere, kimi yazarları yine bu amaçla(Altun, 2004: 556) 1962 yılının Aralık ayında kurulan Sosyalist Kültür Derneğinin(SKD) kuruluşunda yer almıştır. Kuruluşta yer alanlar arasında Tip yöneticilerinden Saden Aren, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu genel başkanı Seyfi Demirsoy ve bazı CHP milletvekilleri yer almıştır (Aydınoğlu, 2007, s.82).

SKD’nin amaçlarından bir diğeri de sosyalizme inananları “daha yakından fikri temasa geçirmek, aralarında sosyalizmin meselelerini tartışmalarına imkân vermek, belliçözümler üzerinde çalışmak, varılan sonuçları demeçler, konferanslar, açık oturumlar, broşürler, kitaplar yoluyla yaymak” olmuştur (Atılgan, 2002, s.294). Yön, 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi’nden sonra sosyalizmin canlanmaya başlamasıyla karşımıza çıkan ilk sosyalist dergi olmuştur. Kapitalist olmayan, sosyalist bir çerçevede kalkınma amacı bulunan Yön Hareketi işçi muhalefeti yerine ordu/zinde güçler ile birlikte kalkınmanın önünü açmak önerileri sunmuştur. Ayrıca sosyalizm dergide en çok yer konulardan olmuştur (Barkın, 2011, s.52).

Kapitalist ilişkiler aracılığıyla meydana gelen sömürgeciliğin ortadan kaldırılışı ancak sosyalist bir sistemle olabileceği, toplum nezdinde kötü telakki olunan sosyalist fikirlerin esas mahiyetinin ne olduğu ve hangi ilkeleri barındırdığı konuları tartışılmıştır. Yön’de, sosyalizme ilişkin kötü yaklaşımlardan, sosyalizmin özel mülkiyetin düşmanı fikri gerçeği yansıtmadığı ve aksine görüşlerin desteklendiği yazılar yer almıştır. Yön yazarlarından Çetin Altan, mevcut sistemde az sayıda mülk sahibi bulunurken sosyalist sistemde daha çok insanın mülk sahibi olacaktır (Yön, Ocak 1962, s.5).

Yön grubuna göre sosyalist bir yönetime geçiş, Sovyetler Birliği örneğinde olduğu gibi ihtilal yoluyla değil, Atatürkçü düşünce ve politikaların uygulanmasıyla ve Atatürkçü düşünce sistemi çerçevesinde seçimler vasıtasıyla iktidara gelmekle mümkündür (Kara ve Yücer, 2018: 576). Bu nedenle Yön Hareketi tamamlanmamış

Kemalist Devrimleri olgunlaştırma çabasında bulunmuştur. Tek bir düşüncede fikir birliği sağlanamamışsa da derebeyliğine toprak reformuyla son vermek, sanayi ve bankacılıkta devletleştirme yoluna gitmek ve dış politikada tarafsız ve barışçıl bir politika izlenmesinde herkes hemfikir olmuştur. Bir aydın hareketi olan Yön Dergisi, toplumsal ilerlemenin sağlanması amacıyla askeri darbelere sıcak bakmıştır. Dergiye göre yukarıdan devrimler37_{toplumsal ilerlemenin önündeki engelleri yıkacak bir güç}

olarak görülmüştür (Ünalan Altaş, 2013, s.261).

Yön Hareketi, 1965 yılında yapılan genel seçimlere kadar parlamentoya ve parlamentoda yapılacak mücadeleye kuşkulu ama ılımlı bakmış, CHP ve TİP vasıtasıyla Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu reformların demokratik yolla hayata geçirileceği inancını korumaya çalışmıştır. 1965 genel seçim sonuçlarının hayal kırıklığı yaşattığı Yöncüler38 _{bundan sonra parlamentarist mücadeleyi}

küçümsemişlerdir. Emperyalist güçlerin dâhildeki işbirlikçileri ve feodal ağalar ile mevcut partilileri ele geçirdiği ve halkın baskı altında ve aldatıldığını savunmuşlardır (Şener, 2006, s.78).

Yön, 30 Haziran 1967 tarihinde yayın hayatın son vermiştir. Uzun bir zaman yayın hayatına devam eden ve TİP’in yayın organları da dâhil, o dönemde yayınlanan hiçbir dergi bu kadar etkili, istikrarlı ve uzun ömürlü olmamıştır. Yön sol yayıncılık faaliyetlerinde oldukça önemli bir yer edinmiştir (Atılgan, 2002, s. 278).