Bu bölümde, görüşme kılavuzu, görüşme ilkeleri ve verilerin toplanmasına yer verilmiştir.
3.4.1. Görüşme Formu
Görüşme formu, araştırma problemi ile ilgili tüm boyutların ve soruların kapsamını güvence altına almak için geliştirilmiş bir yöntemdir (Yıldırım ve Şimşek, 2005). Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacının oluşturduğu görüşme formu kullanılmıştır (Ek 2).
Görüşme formunun giriş bölümünde görüşmeci, görüşülen kişiyi aydınlatmak için kişisel bilgilerini ve görüşmenin amacını, araştırma problemi ile ilişkili bir biçimde açıklamıştır. Bu giriş bölümünde amaç, görüşülen kişiyi görüşmeye ısındırmak ve kendini rahat hissetmesini sağlamaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2005). Bu amaçla araştırmacı katılımcılara kendisinin Marmara Üniversitesi özel eğitim bölümünde yüksek lisans öğrencisi olduğunu; bu araştırmada elde edilecek verilerin yüksek lisans tezinin verilerini oluşturacağını belirtmiştir. Ayrıca araştırmanın amacının 11-17 yaş arası katılımcıların cinsel bilgilerinin ne olduğunun incelenmesi olduğu belirtilmiştir. Bunun yanında görüşme sürecine ilişkin olarak katılımcı ile güvenilir bir ilişki kurulması ve gizliliğin temin edilmesi (Büyüköztürk ve diğerleri, 2008) ilkesine göre katılımcılara ve ailelerine katılımcıların isimlerinin kesinlikle raporlara yazılmayacağı, kayıtların yalnızca araştırma amacıyla kullanılacağı ve araştırmacıda kalacağı bilgisi verilmiş ve katılımcı ailelerinden ses kaydı için izin istenmiştir.
Giriş bölümünden sonra formda görüşme sorularına yer verilmiştir. Sorulardan da anlaşılacağı gibi her bir başlık altında öncelikle katılımcılara “Resimde gördüklerin
hakkında ne düşünüyorsun?” gibi genel bir soru sorulmuştur. Daha sonra konu başlığı hakkında “Sevgili olma ne demek?” gibi nokta sorulara geçilmiştir.
3.4.2. Görüşme İlkeleri
Görüşme sürecinin daha etkili ve verimli hale getirilmesi için dikkat edilmesi gereken bazı ilkeler ve süreçler vardır (Büyüköztürk ve diğerleri, 2008; Yıldırım ve Şimşek, 2005).
Görüşme sürecinde, soruların emir verme veya bir zorunluluk ifadesiyle değil sohbet tarzında sorulması, katılımcıları yönlendirme ve şartlandırmadan uzak durulması, katılımcılara karşı teşvik edici ve rahatlama sağlayacak şekilde geri bildirimler verilmesi, yansız ve “empatik” olunması, katılımcı ile güvenilir ve dostça ilişki kurulması, (Büyüköztürk ve diğerleri, 2008; Yıldırım ve Şimşek, 2005) ilkelerine uyulmuştur.
Araştırmanın amacı, sürecin nasıl olacağı ve araştırma sonuçlarının nasıl kullanılacağı araştırmacı tarafından görüşme öncesi katılımcıların ailelerine ve görüşme sırasında katılımcılara açıklanmıştır. Görüşmenin başında katılımcılara önce araştırmacı kendini tanıtmış ve katılımcının kendisini tanıtmasını istemiştir. Daha sonra görüşme soruları önceden hazırlanmış şekli ve sırası ile katılımcılara sorulmuştur. Soruların cevaplandırılması sırasında ana başlığın altında sorulan soru içinde, başka sorulara cevap verilmişse cevabı verilen sorunun tekrar sorulmamıştır. Katılımcı soruya tam olarak cevap veremediğinde ise algılama özelliği göz önünde bulundurularak “daha başka?” gibi destekleyici sorularla ya da sorunun değiştirilmeden daha açıklayıcı vurgularla sorulmuştur. Bazı durumlarda ise katılımcıyı yönlendirmeden kendi söylediği cümleler kullanılarak sorular tekrarlanmıştır.
3.4.3. Pilot Görüşme
Araştırmacı, katılımcılarla görüşme yapmadan önce bir pilot görüşme yapmıştır. Araştırma konusunun oldukça hassas bir konu olması, ailelerin cinsel gelişim ve eğitimi farklı algılaması ve katılımcıların uygun ön koşullara sahip olmaması nedeniyle katılımcı kaybını önleme amacıyla yalnızca bir pilot görüşme yapılmıştır (Günlük#16, 20.04.09, sf.16). Pilot görüşmenin amacı, araştırmacının görüşme için soruların soruluş biçimi, soruların sırası, ek sorular sorulup sorulmayacağı ve görüşmenin ne kadar süreceğini belirlemektir.
Pilot görüşme yapılan Ömür 14 yaşında resmi bir ilköğretim kurumu özel eğitim sınıfına devam etmektedir. Ayrıca bir destek eğitim almamaktadır. Ömür ile yapılan görüşme 18 dakika 18 saniye sürmüştür.
Pilot uygulamada görüşme soruları belirlenen sıra ile katılımcıya sorulmuş ve görüşme, dahili hassas mikrofon ile ses kayıt özelliği taşıyan ve 1 GB hafızaya sahip İriver marka MP3 çalar ile kayıt edilmiştir. Yapılan pilot görüşme sonrasında ana başlıklardan “evlilik” başlığı altına 1 soru “evli olmanın sevgili olmaktan yada arkadaş olmaktan farkı ne?” eklenmesine karar verilmiştir.
Ses kayıt cihazı ile kayıt edilen pilot görüşmeler bilgisayar ortamına aktarıldıktan sonra dinlenerek yazıya geçirilmiştir. Söylendiği şekliyle yazıya geçirilen ses kayıtları her satıra numara verilip betimsel veri olarak tablolaştırılmıştır.
3.4.4. Görüşmeler
Görüşmeler 20 Nisan 2009 – 11 Haziran 2009 tarihleri arasında üç aylık bir döneme yayılmıştır. Görüşmeler aile görüşmelerinden sonra okul Rehber Öğretmeninin ve Kurum Müdürünün verdiği randevu günlerinde ve iki ailenin uygun olduğu tarihlerde yapılmıştır. Görüşme yapılan gün ve saat ile ilgili bilgiler günlük şeklinde tutularak kayıt edilmiştir.
Görüşmeler katılımcıların devam etmekte olduğu kurumların rehberlik servisi veya bireysel eğitim odalarında yapılmıştır. Ayrıca iki katılımcı ile evde görüşme yapılmıştır. Görüşmelere başlamadan önce katılımcıları tanıma adına kısa bir sohbet yapılmıştır. Katılımcılarla güven ilişkisinin sağlanması adına isimlerinin araştırmada kullanılmayacağı belirtilmiştir. Ayrıca ses kayıt cihazının ne amaçla kullanılacağı anlatılmıştır.
Görüşme sırasında bir asil, bir yedek ses kayıt cihazı, ses kayıt cihazları için yedek şarj edilmiş pil, görüşme formu,not almak için kurşun kalem ve günlük kayıt defteri bulundurulmuş ve kullanılmıştır. Görüşmeler ses kayıt cihazına kaydedildikten sonra bilgisayar ortamına aktarılmıştır.
Çizelge 2’ de görüşmenin yapıldığı yer, görüşme yapılan tarih ve görüşmelerin ses kayıt cihazına kaydedilme numarası yer aldığı görüşme takvimi verilmiştir.
Çizelge 2 Görüşme Takvimi Kod İsim Görüşmenin
Yapıldığı Yer Tarih
Ses Kayıt No
Nurgül Reh. Serv. 07.05.2009 I
Seda Reh. Serv. 07.05.2009 II
Esra Reh. Serv. 11.05.2009 III
Fulya Reh. Serv 11.05.2009 IV
Kıymet Ev 14.05.2009 V
Şeyda Reh. Serv 19.05.2009 VI
Hanım Reh. Serv 19.05.2009 VII
Kumsal Ev 20.05.2009 VIII
Figen Reh. Serv 21.05.2009 IX
Selin Reh. Serv 21.05.2009 X
Gözde Bir.Eğ.Od. 01.06.2009 XI
Beste Bir.Eğ.Od 01.06.2009 XII
Zehra Bir.Eğ.Od 02.06.2009 XIII
Ekin Bir.Eğ.Od 02.06.2009 XIV
Çişil Bir.Eğ.Od 02.06.2009 XV
Hande Bir.Eğ.Od 02.06.2009 XVI
Kayra Bir.Eğ.Od 02.06.2009 XVII
İdil Bir.Eğ.Od 02.06.2009 XVIII
Şimal Bir.Eğ.Od 02.06.2009 XIX
Sidel Bir.Eğ.Od 03.06.2009 XX
Birsen Bir.Eğ.Od 03.06.2009 XXI
Helin Bir.Eğ.Od 03.06.2009 XXII
Mayıs Reh.Serv. 08.06.2009 XXIII
Sanem Reh.Serv. 08.06.2009 XXIV
Doğa Bir.Eğ.Od 09.06.2009 XXV
Ayperi Bir.Eğ.Od 09.06.2009 XXVI
Nehir Bir.Eğ.Od 09.06.2009 XXVII
Saye Bir.Eğ.Od 10.06.2009 XXVII
Meltem Bir.Eğ.Od 11.06.2009 XXIX
Pırıltı Bir.Eğ.Od 11.06.2009 XXX
Çizelge 2’de görüşmelerin yapıldığı yer, yapıldığı tarih ve ses kayıt no yer almaktadır. Görüşmelerin 10’u katılımcıların devam etmekte olduğu kurumun rehberlik servisinde; 2’si katılımcıların evinde; 18’i ise katılımcıların devam ettikleri kurumun bireysel eğitim odalarında yapılmıştır.
Görüşmeler araştırmayı kabul eden ailelerden alınan izin belgelerinden sonra, katılımcıların devam ettiği kurumların ve iki ailenin belirlediği tarih ve saatlerde yapılmıştır.
Görüşmeler İstanbul ilinin, Kadıköy, Maltepe, Şişli, Sarıgazi ve Zeytinburnu ilçelerinde gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerin tamamı araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler başlamadan önce ilk açıklama kurumların rehber öğretmenleri, özel eğitim öğretmenleri ya da psikologları tarafından, evde ise anne tarafından yapılmıştır. Özellikle katılımcılar ile güven ilişkisi sağlanması amaçlı bu yönteme başvurulmuştur. Görüşmeler çizelge 2’de görüldüğü üzere 07.05.2009 ile 11.06.2009 tarihleri arasında 30 oturumda yapılmıştır. Görüşmelerin tamamı 576 dakika 8 saniye sürmüştür. Ayrıca yapılan görüşmelerin tamamı; fiziksel çevreden, katılımcıdan ya da araştırmacıdan kaynaklanan herhangi bir sorunla karşılaşılmadan tamamlanmıştır.