Verilerin toplanması, niteliksel veri toplama yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşmelerle gerçekleştirilmiştir. Görüşme yapılırken, katılımcılara izleyen bölümlerde yer alan sorular sorulmuştur.
Görüşme Sorularının Oluşturulması
Katılımcılara sorulacak soruların belirlenmesi amacıyla alan yazın taraması yapılmıştır. Alan yazın araştırmasının amacı, cinsel eğitimin içeriğini geniş kapsamlı olarak belirlemektir. Bu amaçla, cinsel gelişim tanımı ve içeriği, cinsel gelişim aşamaları ile cinsel eğitim programları ve içerikleri, zihin engellilerin cinsel bilgilerin belirlenmesine yönelik araştırmalar, zihin engellilerin cinsel bilgi ve gereksinimlerini belirleme amaçlı aileler ile yapılan araştırmalar incelenmiş ve ana başlıklar belirlenmiştir. Bu ana başlıklar, cinsel kimlik/cinsiyet bilgisi, beden bölümleri ve görevleri, adet, arkadaşlık, flört/sevgili, sarılma, öpüşme, evlilik, gebelik, doğum ve doğum kontrolüdür. Belirlenen on başlık altında seksen bir soru maddesi oluşturulmuştur (Günlük#4, 05.12.09, sf.5). Oluşturulan sorular alandan iki uzmanın görüşleri ile tekrar gözden geçirilmiştir (Günlük#7, 13.01.09, sf.7). Araştırmanın amaçladığı konulara odaklanmak; odaklanılan konuları noktasal sorulara dönüştürmek, görüşme süresini katılımcıları sıkmayacak şekilde ayarlamak
ve araştırma konusunun hassas olması nedeniyle etik kuralların dışına çıkmama düşüncesi ile oluşturulan maddelerin tamamı görüşme sorularına dahil edilmemiştir (Günlük#9, 17.02.09, sf.9). Sorular, cinsel kimlik/cinsiyet bilgisi, beden bölümleri ve görevleri, adet, arkadaşlık, flört/sevgili, sarılma, öpüşme, evlilik, gebelik, doğum ve doğum kontrolü başlıkları altında yer alan elli maddeden oluşturulmuştur (Günlük#14, 16.03.09, sf.14).
Görüşme soruları oluşturulurken katılımcılar tarafından anlaşılacak biçimde odaklı sorular hazırlama; açık uçlu sorular sorma; yönlendirmekten kaçınma; çok boyutlu sorular sormaktan kaçınma; soruları mantıklı biçimde düzenleme, ilk soruları kolay yanıtlanabilecek sorulardan oluşturma, gibi ilkelere uyulmuştur (Büyüköztürk ve diğerleri, 2008; Yıldırım ve Şimşek, 2005 ). Ayrıca soruları sorarken kullanılacak dilin katılımcıyı sınırlandırmayacak biçimde geniş zamanlı olmasına “Resimde gördüklerin hakkında ne düşünüyorsun?”, farklı anlamlar çıkmayacak şekilde açık ve anlaşılır biçimde olmasına, birden fazla soru içermemesine dikkat edilmiştir.
Görüşme soruları, araştırma konusunun hassaslığı, katılımcıların değer yargıları nedeniyle araştırma konusunun odağından uzaklaşma ve zihin gelişimleri dikkate alındığından, soruları daha iyi kavramaları için görsel materyalle desteklenmesine karar verilmiştir (Günlük#3, 23.12.09, sf.3). Araştırmacı özellikle Edmonson ve Wish (1975), Fisher, Krajicek, (1974), alanda daha önce yapmış oldukları araştırmalarında kullandıkları resimleri esas alarak, alandan bir uzmanla araştırma resimlerinin ne olması gerektiğine karar vermişlerdir. Öncelikle karikatüristik resimlerin kullanılması düşünülmüştür (Günlük#3, 23.12.09, sf.3). Başlıklar altında yer alacak resimler; cinsel kimlik başlığı altında, iki kadın ve iki erkek resmi; beden bölümleri başlığı altında ön ve arka cinsel organları bulunan kadın resmi ve ön cinsel organı görülen erkek resmi; adet başlığı altında ped paketi ve açık bir ped resmi; arkadaşlık başlığı altında, oyun oynayan iki erkek ve iki kız çocuğunun bulunduğu resim; sevgili başlığı altında, el ele tutuşan kadın ve erkek resmi; sarılma başlığı altında, birbiri ile kucak kucağa sarılan kadın ve erkek resmi, öpüşme başlığı altında, dudak dudağa öpüşen kadın ve erkek resmi; evlilik başlığı altında gelinlik ve damatlık giyen kadın ve erkek resmi, gebelik başlığı altında, karnı oldukça şiş kadın
resmi; doğum ve doğum kontrolü başlığı altında, doğum yapan kadın ve doğumu yaptıran doktoru gösteren resim şeklinde düşünülmüştür. Araştırmacı resimleri ana hatları ile görebilme amaçlı çalıştığı kurumun resim öğretmeninden yardım alarak ana başlıklara uygun karikatüristik resimler çizdirmiştir. Alandan bir uzmanla çocukların zihin gelişimleri dikkate alınarak resimlerin ne büyüklükte olacağına ve dikkatlerinin dağılmaması için siyah beyaz çizilmesi düşünülmüştür. Karikatüristik resimlerin çizilmesi amaçlı güzel sanatlar doktorasını tamamlamış bir ressamdan yardım alınmıştır (Günlük#8, 20.01.09, sf.8). Fakat her çizgi resmin her bir çocukta nesneye en yakın anlamı çıkaramayacağı düşünülerek vazgeçilmiştir. Bunun için katılımcıların aşina olabileceği nitelikte resimler düşünülmüştür. (Günlük#9, 17.02.09, sf.9). Araştırmacı bu amaçla ulaşabildiği tüm magazin dergileri, anne-çocuk sağlığı ve bakımını içeren kitap ve dergiler ile ulaşabildiği vizyonda olan dizilerin web sayfalarını taramıştır (Günlük#10, 24.02.09, sf.10; Günlük#11, 02.03.09, sf.10). Daha önce belirlenen resimlerin içeriği sabit kalarak, beden bölümleri ve görevleri için Mackonochie, 2006, Bebek Bakımı ve El Kitabı’ndan çıplak erkek ve kız bebek resmi kullanılmıştır. Diğer bölümler içinse, tanınmış erkek ve kadın ünlüler ile rol aldıkları dizi karelerinin bulunduğu resimler, dizilerin web adreslerinden indirilerek kullanılmıştır. Araştırma soruları, destekleyen resimler ve yöntem bölümü için alanda çalışan iki farklı uzmandan daha görüşleri alınmıştır. Alınan görüşler ve alan yazın taraması sonucu oluşturulan sorular karşılaştırılmış ve araştırma da kullanılacak sorular belirlenmiştir.
Görüşme soruları
Görüşme soruları yapılan literatür taraması sonucu oluşturulan temel cinsel bilgilerinin belirlenmesine yönelik; cinsiyet bilgisi/cinsel kimlik, beden bölümleri ve görevleri, adet, arkadaşlık, flört/sevgili, evlilik, gebelik, doğum ve doğum kontrol yöntemleri alt başlıkları ile Cinsel istismar algılarının belirlenmesine yönelik; sarılma, ve öpüşme alt başlıkları altında toplam 50 sorudan oluşmaktadır. Soruların sırası, görüşmede sorulan sıraya göre verilmiştir (EK 2).
Cinsiyet bilgisi başlığı altında katılımcılara 2 kadın ve 2 erkek ünlünün olduğu resim kartları gösterilmiştir. Hangilerinin kadın hangilerinin erkek olduğu sorulmuştur.
Daha sonra kadın ve erkek arasında ne fark olduğu sorulmuştur. Beden bölümleri ve görevleri başlığı altında katılımcılara, ön genital organı gösteren kız ve erkek bebek resim kartları ile arka genital organı gösteren kız bebek resim kartı gösterilmiştir. Genital organların isimleri sorulduktan sonra ne işe yaradığı sorulmuştur. Aynı bölüm altında katılımcıların masturbasyon ile ilgili bilgilerini belirleme amaçlı çişini tutar gibi yapıp yapmadığı ve vajinasına dokunup dokunmadığı ile ilgili sorular sorulmuştur. Âdet başlığı altında, ped reklamı olan resim kartı katılımcılara gösterilmiş ve kartta ne olduğunu isimlendirmeleri istenmiştir. Pedin ne için ve ne zaman kullanıldığı konusundaki bilgileri saptanmaya çalışılmıştır.
Katılımcılara arkadaşlık başlığı altında, 2 erkek ve 2 kız arkadaşın birbirlerine sarılarak fotoğraf çektirdikleri resim gösterilmiştir. Arkadaşlarının olup olmadığı, arkadaşları ile neler yaptığı, kızlar ve erkeklerin arkadaş olup olamayacağı gibi sorular sorulmuştur. Sevgili başlığında ise el ele tutuşan kadın ve erkek resmi gösterilerek, sevgili olmanın anlamı ve arkadaşlıktan farkı konusundaki bilgileri belirlenmeye çalışılmıştır.
Cinsel istismarı algılamalarına yönelik sarılma ve öpüşme başlığı altında sorular sorulmuştur. Sarılma başlığında giysili kadın ve erkek sarılma resmi gösterilmiştir ve sarılmanın niçin yapıldığı sorulmuştur. Katılımcıların, sarılma eylemi karşısındaki davranışları ve istenmeyen sarılma eylemi karşısında ne yapacakları ile ilgili bilgileri saptanmaya çalışılmıştır. Öpüşme başlığında ise dudak dudağa öpüşen kadın erkek resmi gösterilmiş ve kimlerin öpüştüğü sorulmuştur. Katılımcıların, istenmeyen öpüşme eylemine maruz kalması durumunda ne yapacakları ile ilgili bilgileri belirlenmeye çalışılmıştır.
Evlilik başlığında, gelin ve damat resmi gösterilmiş ve resimdekilerin ne yaptığı sorulmuştur. Daha sonra evliliğin ne demek olduğu, niçin evlenildiği ve evli olmanın sevgili olmaktan farkının ne olduğu sorularak evlilik süreci hakkındaki bilgileri belirlenmeye çalışılmıştır. Gebelik başlığı altında katılımcılara, hamile kadın resmi gösterilerek hamileliğin ne demek olduğu, nasıl hamile kalındığı, bebeğin anne karnında ne kadar süre kaldığı sorularak hamilelik süreci hakkındaki bilgileri
saptanmaya çalışılmıştır. Doğum ve doğum kontrolü başlığında ise doğum yapan kadın resmi katılımcılara gösterilerek doğum eylemini nasıl tanımladıkları ve doğum kontrol yöntemleri hakkında bilgileri belirlenmeye çalışılmıştır.