Verilerin Geçerliliği ve Güvenilirliği

Nitel araĢtırmalarda doğruluk anlamına gelen geçerlilik, nicel araĢtırmalardaki bir doğru fikrinden daha çok otantiklikle ilgilenir. “Otantiklik, toplumsal yaşamın, onu her gün yaşayan birinin bakış açısından adil, dürüst ve dengeli bir anlatımını sunmak anlamına gelir.” (Neuman, 2010:286)

AraĢtırma sonuçlarının doğruluğunu konu edinen geçerlilik, nicel araĢtırmalarda ölçme aracının ölçüme konu olguyu doğru bir biçimde ölçmesi ve sonuçlara yansıtması ile iliĢkilidir. “Nitel araştırmalarda ise geçerlilik araştırmacının araştırdığı olguyu, olduğu biçimiyle ve olabildiğince yansız gözlemesi anlamına gelmektedir.” (Kirk ve Miller, 1986‟dan aktaran Yıldırım ve ġimsek, 2008:255). Geçerlilik aynı zamanda araĢtırmada elde edilen bulguların ve yorumların tutarlılığıyla da ilgilidir. Miles ve Huberman (1994) araĢtırmada iç ve dıĢ geçerliliğin olup olmadığını anlamak üzere çeĢitli sorular geliĢtirmiĢlerdir. Buna göre; İç Geçerlilik konusunda geliĢtirilmiĢ birkaç soru örneği aĢağıda sunulmuĢtur.

1- Araştırma bulguları, farklı veri kaynakları, farklı veri toplama yöntemleri kullanılarak teyit edilmiş midir?

2- Elde edilen bulgular, daha önce oluşturulan kavramsal çerçeve veya kuramla uyumlumudur?

3- Bulgular kendi içinde tutarlı ve anlamlı mıdır? Ortaya çıkan kavramlar anlamlı bir bütün oluşturuyor mu?

4- Soru içeriklerinden de anlaĢıldığı üzere, iç geçerlilik konusu araĢtırmacının veri toplama sürecinden baĢlayan ve analizine kadar devam eden süreçte tutarlı olmasını öngörür. (Yıldırım, ġimĢek 2008:258)

Dış Geçerlilik konusunda geliĢtirilmiĢ bazı sorular da Ģunlardır:

1-) Araştırma sonuçları, araştırma sorusu ile ilgili kuramlarla tutarlı mıdır? 2-) Örneklem genellemeye izin verecek ölçüde çeşitlendirilmiş midir?

3-) Araştırma bulguları benzer ortamlarda kolaylıkla test edilebilir mi?

DıĢ geçerlilik sorularında görüldüğü üzere, araĢtırmanın tüm aĢamalarının ayrıntılı açıklamalardan oluĢması, okuyucuyu bilgilendirmesi beklenir. Tutarlılık ve açıklık nitel araĢtırmalarda geçerliliği etkileyen unsurlardır. (Yıldırım, ġimĢek 2008:259) AraĢtırmanın geçerliliği aynı zamanda güvenilirliliği unsurunu da beraberinde getirmektedir.

Tutarlılık ve sağlamlık anlamına da gelen güvenilirlik nitel araĢtırmacılar için çeĢitli önlemlerin alınması gerekliliğini de ortaya çıkarmıĢtır. “Nitel araştırmacılar gözlemlerini tutarlı biçimde kaydetmek için çeşitli teknikler kullanır. (örn. görüşmeler, katılım, fotoğraflar, belge incelemeleri gibi.)” (Neuman, 2010:286) Güvenilirlik konusunda Miles ve Huberman (1994)‟den aktaran (Şimşek ve Yıldırım 2008:263) çeĢitli sorularla güvenilirlik konusunu ele almaktadır. Bu sorulardan bazıları Ģunlardır:

1-) Aştırmacı, araştırmanın yöntemlerini ve aşamalarını açık ve ayrıntılı bir biçimde tanımlamış mıdır?

2-) Veri toplama, işleme, analiz etme, yorumlama ve sonuçlara ulaşma konusunda neler yapıldığı açık bir biçimde anlaşılabilmekte midir?

3-) Sonuçlar, ortaya konan verilerle açık bir biçimde ilişkilendirilmiş midir?

4-) Araştırmanın ham verileri başkaları tarafından incelenebilecek biçimde saklanmış mıdır?

“Tüketim Kültürü Bağlamında Üretici, Tüketici, Kavramsal Marka ĠliĢkisi: Simüle EdilmiĢ YaĢam Alanları” isimli araĢtırmada, geçerliliği ve güvenilirliği sağlamak için aĢağıdaki önlemler alınmıĢtır:

 AraĢtırmada, veri toplama teknikleri ve yöntem kapsamında

çeĢitleme(triangulation)14

Gözlem, GörüĢme, Doküman inceleme gibi çeĢitli veri toplama teknikleri kullanılmıĢtır.

 AraĢtırmacının veri toplama tekniklerinden olan görüĢme aĢamasında katılımcılara bilimsel araĢtırmanın içeriği konusunda açıklayıcı ön bilgi verilmiĢtir. Katılımcı kimliklerinin gizli tutulacağı bilgisi kendileriyle paylaĢılmıĢtır. Her görüĢmede kullanılmak üzere görüĢme formu hazırlanmıĢ, görüĢmelerde sorulan sorular ve katılımcıların verdiği cevaplar bu formlar üzerinde düzenlenmiĢtir.

 AraĢtırmacı tarafından toplanan veriler, doküman ve ses kaydı olarak saklanmak üzere arĢivlenmiĢtir.

14_{Triangulation, veri kaynaklarının ve yöntem çeĢitlemesi olarak ayrılmaktadır. Veri kaynaklarının}

çeĢitlemesi, farklı özelliklere sahip katılımcıların görüĢmeye dâhil edilmesi farklı bakıĢ açılarının yer aldığı çoklu gerçekliklere ulaĢılmasını sağlar. Yöntem çeĢitlemesi, veri toplamanın farklı yöntemler kullanılarak yapılması (gözlem, doküman inceleme, görüĢme v.b) birkaç yöntemin birarada kullanılması ile elde edilen sonuçların karĢılaĢtırılması ulaĢılan sonuçların güvenilirliğini

 Veri toplama tekniklerinden görüĢmelerin ses kayıtları, yazılı doküman olarak deĢifre edilmiĢ ve kayıt altına alınmıĢtır. Veri kaybını önlemek üzere alınan bir önlemdir.

 AraĢtırma verilerinin toplanma süreci, kayıt altına alınma süreci, verilerin hangi yöntemler kullanılarak analiz edildiği, neden ve sonuç iliĢkisinin de ortaya konulduğu bir biçimde betimlenmiĢtir.

 AraĢtırmanın sonuçları ile veriler arasında iliĢkilendirme açık bir biçimde yapılmıĢtır.

 AraĢtırmanın veri analizinde kullanılan Nitel AraĢtırma Analiz programı olan Nvivo 10 bilgisayar programı üzerinde araĢtırmanın tüm verileri kayıt altına alınmıĢtır. Aynı zamanda araĢtırmanın analiz sürecinde elde edilen sonuçlar rapor olarak yine bu programda kayıtlı bulunmaktadır.

 AraĢtırmacının rolü, araĢtırmanın sınırlılıkları ve üstesinden gelme gayretleri açık ve net bir biçimde ortaya konmuĢtur.

4. BULGULAR VE YORUMLAR

Bu bölümde araĢtırma süresince toplanan verilerden elde edilen bulgular ve yorumlar yer almaktadır.

Verilerin analizi, Nitel Veri Analiz Programı Nvivo.10 aracılığıyla yapılmıĢ olup, araĢtırmanın modeli olan Grounded Theory kapsamında verilerden temalara, kategorilere ve kavramlara ulaĢılmıĢtır. Bu çerçevede, araĢtırmanın bulguları ve yorumları ulaĢılan bu temaların altında yer alan kategori ve kavramların eĢliğinde açıklanmıĢtır.

Nitel veri analizi sırasında araĢtırma verilerinden hareketle ulaĢılan ana temalar “Üretici”, “Tüketici” ve “Tüketicinin Satın Alma Kararı” baĢlıklarıyla kayıt altına alınmıĢtır. AraĢtırmanın bulguları bu baĢlıklar altında sistematize edilerek yorumlanmıĢtır.