AraĢtırma gruplarınca doldurulup geri toplanan bilgi formları incelenmiĢ ve bu bilgiler kodlanarak SPSS (The Sttistical Packet for Social Scieces) paket programına iĢlenmiĢ daha sonrada bilgisayarda verilerin istatistiksel iĢlemleri yapılmıĢtır.
Verilen çözümlenmesinde cinsiyet ve branĢ değiĢkenleri iki alt kategorili olduğundan bu değiĢkenlere göre yapılan karĢılaĢtırmalarda bağımsız gruplar için t-testi kullanılmıĢtır. Ġkiden fazla alt kategorisi olan görev yapılan okulda çalıĢma süresi,
mesleki kıdem ve öğrenim durumu değiĢkenlerine göre yapılan karĢılaĢtırmalarda ise Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) uygulanmıĢtır.
AraĢtırmanın alt problemlerini yanıtlamak için analiz yapılırken, aritmetik ortalama ve standart sapma kullanılmıĢtır. Analiz sonuçlarının yorumlanmasında grup aritmetik ortalamaları (X) ve anlamlılık değerleri (p) dikkate alınmıĢtır. Anlamlılık düzeyi olarak 0.05 değeri ölçüt alınmıĢtır. Elde edilen veriler tablolar oluĢturularak belirtilmiĢ, yorumlar yapılarak tartıĢılmıĢtır.
BÖLÜM IV
BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde ilköğretim okulu öğretmenlerinin okul müdürlerinin öğretimsel liderlik rolleri ile etkili okula iliĢkin görüĢlerini incelemek amacıyla toplanan verilerden elde edilen bulgulara yer verilmiĢ ve bu bulgular yorumlanmıĢtır.
4.1. Öğretmenlerin Algılarına Göre Ankara’daki Ġlköğretim Okullarının, Okul Yöneticisi, Öğretmen, Öğrenciler, Okul Ortamı ve Veli Boyutlarında Etkili Okul Özelliklerine Sahip Olma Düzeylerinin Ġncelenmesine ĠliĢkin Bulgular
Öğretmenlerin, ilköğretim okullarının etkili okulun; “okul yöneticisi, öğretmen, okul ortamı, öğrenciler ve veli” boyutlarına iliĢkin algılarının ortalama istatistikleri Tablo 6‟da gösterilmiĢtir.
Tablo 6‟daki bulgular incelendiğinde; ilköğretim okulu öğretmenlerinin okul yöneticisi, öğretmenler ve okul ortamı boyutunda etkili okula iliĢkin algılarının ortalama değerleri ölçeğin geneline iliĢkin olarak (X=218.87, s=41.50) yüksek düzeydedir. Bulgular incelendiğinde öğretmen görüĢlerine göre en düĢük değerlerin veli ve öğrenci boyutlarında olduğu söylenebilir. AraĢtırmada elde edilen bu sonuç Balcı (1991), ġiĢman (1996), Çubukçu ve Girmen (2006) tarafından yapılan araĢtırma sonuçlarıyla da paralellik göstermektedir.
Tablo 6
Öğretmenlerin Etkili Okula İlişkin Görüşlerine Ait Genel Ortalamalar
Etkili Okul Boyutları X S Alınabilecek En DüĢük ve En Yüksek Puan Okul Yöneticisi 40,40 10,87 12-60 Öğretmenler 61,51 12,58 17-85 Okul 77,30 16,94 22-120 Öğrenciler 19,99 5,01 6-30 Veli 19,67 5,62 6-30
ETKĠLĠ OKUL DÜZEYĠ 218,87 41,50 63-315
Balcı (1993) tarafından yapılan ve Türkiye‟deki Ġlköğretim okullarının, etkili okul özelliklerine göre bir değerlendirilmesinin yapılmasını amaçlayan araĢtırmada öğretmenlerin etkili okul özelliklerini algılamalarına iliĢkin bulgulara göre de veliler faktörü, diğer faktörlere iliĢkin bulgularla karĢılaĢtırıldığında ilköğretim okullarında daha az gerçekleĢme imkanı bulunduğu görülmektedir.
Çubukçu ve Girmen (2006) tarafından ortaöğretim düzeyindeki okulların, etkili okul özelliklerine sahip olma düzeylerini belirmek amacıyla yapılan araĢtırmanın bulguları incelendiğinde, okul çevresi ve veliler boyutuyla ilgili olarak, ortaöğretim kurumlarının veli ve okul çevresi ile iletiĢime açık olduğu; ancak okul-aile iletiĢiminin beklenen düzeyde olmadığı söylenebilir.
ġiĢman (1996) tarafından yapılan ve EskiĢehir ili içindeki ilkokulların, belirtilen boyutlar ve etkili okul özellikleri yönünden nasıl bir görünüm sergilediğini belirlemek amacıyla yapılan araĢtırmada; öğretmenlerin algılamaları okul yöneticisi, öğretmen, okul programı ve eğitim-öğretim süreci boyutlarında algılamaları yüksek düzeyde iken, öğrenci, okul çevresi ve veliler boyutlarına iliĢkin öğretmen algıları ise orta düzeydedir. Saptanan bu bulgular araĢtırmada elde edilen sonuçlar ile benzemektedir.
4.2. Öğretmenlerin GörüĢlerine Göre, Ġlköğretim Okulu Müdürlerinin; Okul Amaçlarının Belirlenmesi ve PaylaĢılması, Eğitim Programı ve Öğretim Sürecinin Yönetimi, Öğretim Süreci ve Öğrencilerin Değerlendirilmesi, Öğretmenlerin Desteklenmesi ve GeliĢtirilmesi ve Düzenli Öğretme-Öğrenme Çevresi ve Ġklimi OluĢturma Boyutlarında Öğretimsel Liderlik DavranıĢlarına Sahip Olma Düzeylerinin Ġncelenmesine ĠliĢkin Bulgular
Öğretmenlerin Ankara‟daki ilköğretim okulu müdürlerinin okul amaçlarının belirlenmesi, paylaĢılması; eğitim programı ve öğretim sürecinin yönetimi, öğretim süreci ve öğrencilerin değerlendirilmesi, öğretmenlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi, düzenli öğretme-öğrenme çevresi ve iklimi oluĢturma boyutlarında öğretimsel liderlik davranıĢlarına sahip olma düzeylerinin ortalama istatistikleri Tablo 7‟de gösterilmiĢtir.
Tablo 7‟ye bakıldığında Ankara‟daki ilköğretim okulu öğretmenlerinin okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranıĢlarına iliĢkin algılarının ortalama değerleri ölçeğin geneline iliĢkin olarak (X=175.01, s=51.29)) yüksek değerdedir. Bulgular incelendiğinde öğretmen görüĢlerine göre en düĢük değerlerin öğretmenlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi boyutunda olduğu söylenebilir. AraĢtırmada elde edilen bu sonuç ġiĢman (1997) tarafından yapılan araĢtırma sonuçlarıyla da paralellik göstermektedir.
Tablo 7
Öğretmenlerin Öğretimsel Liderlik Davranış Boyutlarına İlişkin Görüşlerine Ait Genel Ortalamalar
Öğretimsel Liderlik DavranıĢ Boyutları Ortalama S Alınabilecek en düĢük ve en yüksek puan Okul Amaçlarının Belirlenmesi ve
PaylaĢılması 36.03 10.57 10-50
Eğitim Programı ve Öğretim Sürecinin
Yönetimi 34.65 10.54 10-50
Öğretim Süreci ve Öğrencilerin
Değerlendirilmesi 34.59 10.56 10-50
Öğretmenlerin Desteklenmesi ve
GeliĢtirilmesi 32.32 10.75 10-50
Düzenli Öğretme-Öğrenme Çevresi ve
Ġklimi OluĢturma 37.43 12.28 10-50
Okul Müdürlerinin Öğretim Liderliği
ġiĢman tarafından 1997‟de yapılan ve EskiĢehir il merkezindeki ilköğretim okullarında görevli okul müdürlerinin öğretim liderliği davranıĢlarını ne ölçüde yerine getirdiklerini belirlemek amacıyla yapılan araĢtırma sonuçlarına göre okul müdürleri, beĢ boyutta toplanan öğretim liderliği davranıĢlarından öğretmenlerin algılamalarına göre, okullar genelinde, ortalama olarak “öğretmenlerin desteklenmesi ve geliĢtirilmesi” boyutunda yer alan davranıĢları “ara sıra”, diğer boyutlarda yer alan davranıĢları ise “çoğunlukla” gösterdikleri belirlenmiĢtir.
GümüĢeli (1996) tarafından Ġstanbul ilinde, 110 ilköğretim okulunda yapılan araĢtırma Türkiye‟de öğretim liderliğine iliĢkin yapılan ilk araĢtırmadır. AraĢtırmada toplam 11 maddeyi içeren üç boyuttan oluĢan, araĢtırmacı tarafından Hallinger ve Murphy (1985)‟in geliĢtirdikleri araç temel alınarak geliĢtirilen bir veri toplama aracı kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonuçlarına göre, öğretmenler okul müdürlerinin okulun amaçlarını açıklama, eğitim programını eĢgüdümleme, öğretim zamanını koruma gibi görevlerinin çoğunlukla yerine getirdiklerini algılarken, öğretimi denetleme ve değerlendirme, öğrenci baĢarısını izleme, öğretmenlerin mesleki geliĢimini sağlama görevini “ara sıra” yaptıklarını algılamıĢlardır. Bu bulgular araĢtırma sonuçlarıyla paralellik göstemektedir.
4.3. Etkili Okula ĠliĢkin Öğretmen GörüĢlerinin Cinsiyet, BranĢ, Kıdem, Görev Yaptığı Okuldaki Hizmet Süresi ve Eğitim Düzeyi DeğiĢkenlerin Bakımından Ġncelenmesine ĠliĢkin Bulgular
4.3.1. Etkili Okula ĠliĢkin Öğretmen GörüĢlerinin Cinsiyet DeğiĢkeni Bakımından Ġncelenmesi
Ġlköğretim okullarının okul yöneticisi, öğretmen, öğrenci, okul ortamı ve veliler boyutlarında etkili okul özelliklerine sahip olma düzeylerinin öğretmenler tarafından algılanmasının cinsiyetlerine göre farklılaĢıp farklılaĢmadığı, bağımsız örneklemler için t testi yapılarak analiz edilmiĢ ve sonuçları Tablo 8‟de gösterilmiĢtir.
Tablo 8
Öğretmenlerin Etkili Okula İlişkin Görüşlerinin Cinsiyetlerine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin t Testi Sonuçları
Etkili Okul Boyutları Cinsiyet n X S t Sd p
Okul Yöneticisi Erkek 160 40.63 10.63 0.335 484 0.738 Kadın 326 40.28 11.00
Öğretmenler Erkek Kadın 160 60.69 11.62 -1.010 484 0.313 326 61.91 13.02
Okul Erkek Kadın 160 76.34 16.18 -0.874 484 0.383 326 77.77 17.30
Öğrenciler Erkek 160 19.84 4.98 -0.481 484 0.631
Kadın 326 20.07 5.04
Veli Erkek Kadın 160 19.38 5.80 -0.790 484 0.430
326 19.81 5.53
Etkili Okul Düzeyi Erkek 160 216.88 38.35 -0.740 484 0.460 Kadın 326 219.85 42.99
Erkek öğretmenlerin ilköğretim okullarının, etkili okulun “okul yöneticisi” boyutuna iliĢkin algıları (X=40.63, s=10.63), kadın öğretmenlere göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak kadın ve erkek öğretmenlerin etkili okulun “okul yöneticisi” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(484)=0.335, p>0.05].
Kadın öğretmenlerin ilköğretim okullarının, etkili okulun “öğretmenler” boyutuna iliĢkin algıları (X=61.91 s=13.02), erkek öğretmenlere göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak kadın ve erkek öğretmenlerin etkili okulun “öğretmenler” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(484)= -1.010,
p>0.05].
Kadın öğretmenlerin ilköğretim okullarının, etkili okulun “okul” boyutuna iliĢkin algıları (X=77.77, s=17.30), erkek öğretmenlere göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak kadın ve erkek öğretmenlerin etkili okulun “okul” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(484)=-0.874, p>0.05].
Kadın öğretmenlerin ilköğretim okullarının, etkili okulun“öğrenciler” boyutuna iliĢkin algıları (X=20.07, s=5.04), erkek öğretmenlere göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak kadın ve erkek öğretmenlerin etkili okulun “öğrenciler” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(484)=-0.481, p>0.05].
Kadın öğretmenleri ilköğretim okullarının, etkili okulun “veli” boyutuna iliĢkin algıları (X=19.81, s=5.53), erkek öğretmenlere göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak kadın ve erkek öğretmenlerin etkili okulun “veli” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(484)=-0.790, p>0.05].
Tablo 8 incelendiğinde, kadın öğretmenlerin etkili okulun okul yöneticisi, öğretmenler, okul, öğrenciler ve veli boyutlarına iliĢkin algılarının (X=219.85, s =42.99 ), e rkek ö ğr et m enl ere göre bi r a z yüks ek ol du ğu gö rül m ekt edi r. Ancak, istatistiksel olarak kadın ve erkek öğretmenlerin ilköğretim okullarının, etkili okul boyutlarına iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(484)=-0.740,
p>0.05].
Bu sonuçlara göre, öğretmenlerin ilköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyine iliĢkin algılamaları birbirine yakın olup cinsiyetleri açısından farklılık göstermemektedir.
KeleĢ (2006) tarafından, ilköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma dereceleri hakkında öğretmen görüĢlerini belirlemek amacıyla yapılan araĢtırmada öğretmenlerin cinsiyetlerine göre; etkili okulun boyutlarından yönetici, okul ortamı, öğrenciler ve veli boyutlarına iliĢkin algıları arasında anlamlı bir iliĢki saptanmamıĢtır.
Yelok (2006) tarafından yapılan yapılan araĢtırmada da; öğretmenlerin cinsiyetlerine göre, etkili okulun, okul yöneticisi, öğretmen, öğrenci, veli, okul ortamı ve kültürü boyutlarına iliĢkin algıları arasında anlamlı fark oluĢmadığı belirtilmiĢtir. Saptanan bu bulgular araĢtırmada elde edilen sonuçlar ile benzemektedir.
4.3.2. Etkili Okula ĠliĢkin Öğretmen GörüĢlerinin BranĢ DeğiĢkeni Bakımından Ġncelenmesi
Öğretmenlerin algılarına göre ilköğretim okullarının okul yöneticisi, öğretmen, okul ortamı, öğrenci ve veliler boyutlarında etkili okul özelliklerine sahip olma düzeylerinin branĢlarına göre farklılaĢıp farklılaĢmadığı bağımsız örneklemler için t testi yapılarak analiz edilmiĢ ve sonuçları Tablo 9‟da gösterilmiĢtir.
Tablo 9
Öğretmenlerin Etkili Okula İlişkin Görüşlerinin Branşlarına Göre Karşılaştırılmasına İlişkin t Testi Sonuçları
Etkili Okul Boyutları BranĢ n X S t Sd p Okul Yöneticisi Sınıf öğretmeni 244 40.68 10.09 0.664 483 0.507 BranĢ öğretmeni 241 40.03 11.59 Öğretmenler Sınıf öğretmeni 244 60.68 13.00 -1.388 483 0.166 BranĢ öğretmeni 241 62.26 12.06 Okul Sınıf öğretmeni 244 76.77 17.32 -0.609 483 0.543 BranĢ öğretmeni 241 77.71 16.46 Öğrenciler Sınıf öğretmeni 244 19.83 5.17 -0.626 483 0.532 BranĢ öğretmeni 241 20.12 4.83 Veli Sınıf öğretmeni 244 19.73 5.82 0.332 483 0.740 BranĢ öğretmeni 241 19.56 5.40 Etkili Okul Düzeyi Sınıf öğretmeni 244 217.70 41.91 -0.526 483 0.599 BranĢ öğretmeni 241 219.68 40.82
Tablo 9 incelendiğinde; sınıf öğretmenlerinin ilköğretim okullarının, etkili okulun “okul yöneticisi” boyutuna iliĢkin algıları (X=40.68, s=10.09), branĢ öğretmenlerine göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak sınıf ve branĢ öğretmenlerinin etkili okulun “okul yöneticisi” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(483)=0.664, p>0.05].
BranĢ öğretmenlerinin ilköğretim okullarının etkili okulun “öğretmenler” boyutuna iliĢkin algıları (X=62.26, s=12.06), sınıf öğretmenlerine göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak sınıf ve branĢ öğretmenlerinin etkili okulun “öğretmenler” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(483)=-1.388,
p>0.05].
BranĢ öğretmenlerinin ilköğretim okullarının, etkili okulun “okul” boyutuna iliĢkin algıları (X=77.71, s=16.46), sınıf öğretmenlerine göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak sınıf ve branĢ öğretmenlerinin, etkili okulun “okul” boyutuna iliĢkin
algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(483)=-0.609, p>0.05].
BranĢ öğretmenlerinin ilköğretim okullarının etkili okulun “öğrenciler” boyutuna iliĢkin algıları (X=20.12, s=4.83), sınıf öğretmenlerine göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak sınıf ve branĢ öğretmenlerin etkili okulun“öğrenciler” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(483)=-0.626,
p>0.05].
Sınıf öğretmenlerinin etkili okulun “veli” boyutuna iliĢkin algıları (X=19.73, s=5.82), branĢ öğretmenlerine göre biraz yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak sınıf ve branĢ öğretmenlerin etkili okulun “veli” boyutuna iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(483)=0.332, p>0.05].
BranĢ öğretmenlerinin etkili okulun tüm boyutlarına iliĢkin algıları (X=219.68, s=40.82), sınıf öğretmenlerine göre daha yüksektir. Ancak, istatistiksel olarak sınıf ve branĢ öğretmenlerin etkili okulun tüm boyutlarına iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark bulunamamıĢtır [t(483)=-0.526, p>0.05].
Balcı (1993) tarafından yapılan araĢtırmada, etkili okulun okul yöneticisi, öğretmen, okul ortamı, öğrenci ve veliler boyutlarında katılan öğretmenlerin bazı kiĢisel özellikleri belirtilen faktörlerin algılamalarına etki ederken, branĢ değiĢkeninin etki etmediği bulgusuna ulaĢılmıĢtır.
KeleĢ (2006) tarafından yapılan yapılan araĢtırmada da; öğretmenlerin branĢlarına göre, etkili okul boyutlarından; okul yöneticisi, öğretmenler, okul ortamı ve veli boyutlarına iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark oluĢmadığı belirtilmiĢtir. Saptanan bu bulgular araĢtırmada elde edilen sonuçlar ile benzemektedir.
Bu sonuçlardan yola çıkılarak öğretmenler tarafından ilköğretim okullarının etkili okul özelliklerine sahip olma düzeyinin algılanmasında branĢın herhangi bir etkisinin olmadığı söylenebilir.
4.3.3. Etkili Okula ĠliĢkin Öğretmen GörüĢlerinin Kıdem DeğiĢkeni Açısından Ġncelenmesi
Öğretmenlerin, kıdem değiĢkenine göre, etkili okulun; “okul yöneticisi, öğretmen, okul ortamı, öğrenci ve veli” boyutlarına iliĢkin algılarının ortalama istatistikleri Tablo 10‟da gösterilmiĢtir.
Tablo 10
Kıdeme Göre Öğretmenlerin Etkili Okula İlişkin Görüşlerine Ait Ortalama Puanları
Etkili Okul Boyutları Kıdem n X S
Okul Yöneticisi 5 yıl ve daha az 25 38.80 10.67 6-10 yıl 80 40.25 11.69 11-15 yıl 123 41.11 11.30 16-20 yıl 92 40.77 9.68 21-25 yıl 76 41.38 9.70 26 yıl ve üzeri 86 38.78 11.44 Öğretmenler 5 yıl ve daha az 25 61.44 13.75 6-10 yıl 80 61.29 13.00 11-15 yıl 123 62.45 12.20 16-20 yıl 92 61.42 12.78 21-25 yıl 76 60.96 11.14 26 yıl ve üzeri 86 61.01 13.29 Okul Ortamı 5 yıl ve daha az 25 72.44 25.56 6-10 yıl 80 77.00 19.00 11-15 yıl 123 78.97 16.23 16-20 yıl 92 77.11 15.44 21-25 yıl 76 77.92 15.75 26 yıl ve üzeri 86 76.15 15.30 Öğrenciler 5 yıl ve daha az 25 17.20 6.93 6-10 yıl 80 20.36 5.34 11-15 yıl 123 20.34 4.85 16-20 yıl 92 19.68 4.38 21-25 yıl 76 20.47 5.20 26 yıl ve üzeri 86 19.86 4.56 Veli 5 yıl ve daha az 25 17.76 7.04 6-10 yıl 80 19.66 5.64 11-15 yıl 123 20.21 5.42 16-20 yıl 92 19.48 5.54 21-25 yıl 76 20.12 5.23 26 yıl ve üzeri 86 19.21 5.85
Etkili Okul Düzeyi
5 yıl ve daha az 25 207.64 53.07 6-10 yıl 80 218.56 45.78 11-15 yıl 123 223.08 39.24 16-20 yıl 92 218.47 37.22 21-25 yıl 76 220.86 39.74 26 yıl ve üzeri 86 215.01 42.07
Etkili okulun “okul yöneticisi” boyutunda kıdem değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde, 11-15 yıl (X=41.11, s=11.30) ve 21-25 yıl (X=41.38, s=9.70) kıdem grubundaki öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. 5 yıl ve daha az kıdem grubundakiler (X=38.80, s=10.67) ve 26 yıl ve
üzeri kıdem grubundakilerin (X=38.78, s=11.44) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur.
Etkili okulun “öğretmenler” boyutunda kıdem değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde 11-15 yıl (X=62.45, s=12.20) ve 5 yıl (X=61.44, s=13.75) kıdem grubundaki öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. 21-25 yıl (X=60.96, s=11.14) ve 26 yıl ve üzeri kıdem grubundakilerin (X=61.01, s=13.29) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur.
Etkili okulun “okul ortamı” boyutunda kıdem değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde 11-15 yıl (X=78.97, s=1623) ve 21-25 yıl (X=77.92, s=15.75) kıdem grubundaki öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. 5 yıl ve daha az (X=72.44, s=25.26) ve 26 yıl ve üzeri kıdem grubundakilerin (X=76.15, s=15.30) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur. Etkili okulun “öğrenciler” boyutunda kıdem değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde 21-25 yıl (X=20.47, s=5.20) ve 6-10 yıl (X=20.365.34) kıdem grubundaki öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. 5 yıl ve daha az (X=17.20, s=6.93) ve 16-20 yıl kıdem grubundakilerin (X=19.68, s=4.38) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur.
Etkili okulun “veli” boyutunda kıdem değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde 11-15 yıl (X=20.21, s=5.42) ve 21-25 yıl (X=20.12, s=5.23) kıdem grubundaki öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. 5 yıl ve daha az (X=17.76, s=7.04) ve 26 yıl ve üzeri kıdem grubundakilerin (X=19.21, s=5.85) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur.
Tablo 10‟da yer alan etkili okulun tüm boyutları birlikte ele alındığında, kıdem değiĢkenine göre 11-15 yıl(X=223.08, s=39.24) arasında kıdeme sahip öğretmenlerin ilköğretim okullarının etkili okulun özelliklerine sahip olma düzeyi konusunda daha olumlu algılar içinde oldukları söylenebilir. Öğretmenlerin kıdemlerine göre etkili okulun “ okul yöneticisi, öğretmen, okul ortamı, öğrenci ve veli” boyutlarına iliĢkin algıları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı Tek Yönlü Varyans Analizi ile sınanmıĢ ve sonuçları Tablo 11‟de gösterilmiĢtir.
Tablo 11
Öğretmenlerin Etkili Okula İlişkin Görüşlerinin Kıdemlerine Göre Karşılaştırılmasına İlişkin Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçları
Varyansın Kaynağı Karelerinin Toplamı Sd Karelerinin Ortalaması F p Okul Yöneticisi Gruplar arası 440.314 5 88.063 0.751 0.586 Gruplar içi 55.824.350 476 117.278 Toplam 56.264.664 481
Öğretmenler Gruplar arası Gruplar içi 157.076 75.249.291 5 476 31.415 158.087 0.199 0.963
Toplam 75.406.367 481 Okul Gruplar arası 1.085.685 5 217.137 0.757 0.581 Gruplar içi 136.537.504 476 286.843 Toplam 137.623.189 481 Öğrenciler Gruplar arası 248.689 5 49.738 2.004 0.077 Gruplar içi 11.813.278 476 24.818 Toplam 12.061.967 481 Veli Gruplar arası 164.124 5 32.825 1.039 0.394 Gruplar içi 15.042.075 476 31.601 Toplam 15.206.199 481 Etkili Okul Düzeyi Gruplar arası 6.936.474 5 1.387.295 0.809 0.543 Gruplar içi 816.021.933 476 1.714.332 Toplam 822.958.407 481
Tablo 11‟e göre, etkili okulun “okul yöneticisi” boyutunda öğretmenlerin görüĢleri kıdem değiĢkenine göre anlamlı düzeyde farklılaĢmamıĢtır [F(5-476)= 0.751,
p>0.05]. Diğer bir ifadeyle farklı kıdem gruplarındaki öğretmenlerin etkili okulun okul yöneticisi boyutunda görüĢlerinin benzer olduğu söylenebilir.
Etkili okulun “öğretmenler” boyutunda öğretmenlerin görüĢleri kıdem değiĢkenine göre anlamlı düzeyde farklılaĢmamıĢtır [F(5-476)= 0.199, p>0.05]. Diğer bir
ifadeyle farklı kıdem gruplarındaki öğretmenlerin etkili okulun “öğretmenler” boyutuna iliĢkin görüĢlerinin benzer olduğu söylenebilir.
Etkili okulun “okul ortamı” boyutunda öğretmenlerin görüĢleri kıdem değiĢkenine göre anlamlı düzeyde farklılaĢmamıĢtır [F(5-476)= 0.757, p>0.05]. Diğer bir
iliĢkin görüĢlerinin benzer olduğu söylenebilir.
Etkili okulun “öğrenciler” boyutunda öğretmenlerin görüĢleri kıdem değiĢkenine göre anlamlı düzeyde farklılaĢmamıĢtır [F(5-476)= 2.004, p>0.05]. Diğer bir ifadeyle
farklı kıdem gruplarındaki öğretmenlerin etkili okulun “öğrenciler” boyutuna iliĢkin görüĢlerinin benzer olduğu söylenebilir.
Etkili okulun “veli” boyutunda öğretmenlerin görüĢleri kıdem değiĢkenine göre anlamlı düzeyde farklılaĢmamıĢtır [F(5-476)= 1.039, p>0.05]. Diğer bir ifadeyle farklı
kıdem gruplarındaki öğretmenlerin etkili okulun “veli” boyutuna iliĢkin görüĢlerinin benzer olduğu söylenebilir.
Tablo 11‟de görüldüğü gibi öğretmenlerin kıdemlerine göre etkili okulun “okul yöneticisi, öğretmen, okul ortamı, öğrenciler ve veli” boyutlarına iliĢkin algıları arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıĢtır [F(5-476)= 0.809, p>0.05]. Farklı kıdemlere
sahip öğretmenlerin görüĢleri birbirine benzerdir.
Yelok (2006) tarafından genel liselerde görevli öğretmenlerin etkili okula iliĢkin görüĢlerini incelemek amacıyla yapılan araĢtırmada elde edilen bulgulara göre, öğretmenlerin mesleki kıdem değiĢkenine göre etkili okulun boyutlarından, okul yöneticisi, öğretmen, öğrenciler, veli, okul ortamı ve okul kültürü boyutlarına iliĢkin algılarında anlamlı bir fark olmadığı tespit edilmiĢtir. Elde edilen bu bulgular araĢtırmada elde edilen bulgularla benzerlik göstermektedir. Buna göre farklı kıdem gruplarındaki öğretmenlerin etkili okulun boyutlarına iliĢkin görüĢlerinin benzer olduğu söylenebilir.
4.3.4. Etkili Okula ĠliĢkin Öğretmen GörüĢlerinin Okulda Geçen Hizmet Süresi DeğiĢkeni Açısından Ġncelenmesi
Öğretmenlerin görev yaptıkları okulda geçen hizmet sürelerine göre ilköğretim okullarının okul yöneticisi, öğretmen, öğrenci, okul ortamı ve veliler boyutlarında etkili okul özelliklerine sahip olma düzeylerinin ortalama istatistikleri Tablo 12‟de gösterilmiĢtir.
Etkili okulun “okul yöneticisi” boyutunda hizmet süresi değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde, görev süresi 11-15 yıl (X=41.42, s=10.59) ve 16
yıl ve üzeri (X=40.83, s=8.45) öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. Görev süresi 6-10 yıl arasında olan öğretmenlerin (X=39.74, s=11.40) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur.
Etkili okulun “öğretmenler” boyutunda görev süresi değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde, görev süresi 6-10 yıl (X=62.86, s=10.52) ve 16 yıl ve üzeri (X=61.30, s=12.36) olan öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. Görev süresi 11-15 yıl arasında olan öğretmenlerin (X=60.64, s=12.38) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur.
Tablo 12
Okulda Geçen Hizmet Süresine Göre Öğretmenlerin Etkili Okula İlişkin Görüşlerine Ait Ortalama Puanları Etkili Okul Boyutları Okuldaki Hizmet Süresi n X S Okul Yöneticisi 5 yıl ve daha az 268 40.20 11.03 6-10 yıl 96 39.74 11.40 11-15 yıl 85 41.42 10.59 16 yıl ve üzeri 30 40.83 8.45 Öğretmenler 5 yıl ve daha az 268 61.28 13.37 6-10 yıl 96 62.86 10.52 11-15 yıl 85 60.64 12.38 16 yıl ve üzeri 30 61.30 12.36 Okul 5 yıl ve daha az 268 77.13 18.20 6-10 yıl 96 77.68 14.52 11-15 yıl 85 77.31 15.81 16 yıl ve üzeri 30 75.73 14.89 Öğrenciler 5 yıl ve daha az 268 20.01 5.40 6-10 yıl 96 20.22 4.30 11-15 yıl 85 20.15 4.86 16 yıl ve üzeri 30 19.03 3.80 Veli 5 yıl ve daha az 268 19.91 5.65 6-10 yıl 96 19.00 5.52 11-15 yıl 85 19.49 6.03 16 yıl ve üzeri 30 19.97 4.72 ETKĠLĠ OKUL DÜZEYĠ 5 yıl ve daha az 268 218.53 43.74 6-10 yıl 96 219.50 36.70 11-15 yıl 85 219.01 41.05 16 yıl ve üzeri 30 216.87 38.39
Tablo 12‟ye göre etkili okulun “okul ortamı” boyutunda okuldaki hizmet süresi değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde, hizmet süresi 6-10 yıl (X=77.68, s=14.52) ve 11-15 yıl (X=77.31, s=15.81) olan öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. Hizmet süresi 16 yıl üzeri olan öğretmenlerin (X=75.73, s=14.89) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur.
Etkili okulun “öğrenciler” boyutunda hizmet süresi değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde, hizmet süresi 6-10 yıl (X=20.22, s=4.30) ve 11-15 yıl (X=20.15, s=4.86) olan öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. Hizmet süresi 16 yıl ve üzeri olan öğretmenlerin (X=19.03, s=3.80) görüĢleri ise diğer gruplara göre daha olumsuzdur.
Etkili okulun “veli” boyutunda okuldaki hizmet süresi değiĢkenine göre öğretmenlerin görüĢleri incelendiğinde, hizmet süresi 16 yıl ve üzeri (X=19.97, s=4.72) ve 5 yıl ve daha az (X=19.91, s=5.65) olan öğretmenlerin görüĢlerinin diğer gruplardan daha olumlu olduğu görülmektedir. Okuldaki hizmet süresi 6-10 yıl (X=19.00, s=5.52)