Verilerin Analizi

Bu araştırmada veriler içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. İçerik analizi; sözel, yazılı ve diğer materyallerin içerdiği mesajı, anlam ve/veya dilbilgisi açısından nesnel ve sistematik olarak sınıflandırma, sayılara dönüştürme ve çıkarımda bulunma yoluyla sosyal gerçeği araştıran bilimsel bir yaklaşımdır (Tavşancıl ve Aslan, 2001: 22). İçerik analizi yoluyla verileri tanımlamaya, verilerin içinde saklı olabilecek gerçekleri ortaya çıkarmaya çalışırız. İçerik analizinde temelde yapılan işlem, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek ve bunları okuyucunun anlayabileceği bir biçimde düzenleyerek yorumlamaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2011: 227).

77

Ham veriler, araştırmada kullanılan verilerle sistemli verilere dönüşür. Bu nedenle, kategorileme işlemi, içerik analizinin en can alıcı işlemidir (Tavşancıl ve Aslan, 2001: 72). Çalışmada, genel ve özel alanlar olmak üzere iki temel kategori oluşturulmuştur. Bu kategorilere uygun alt kategoriler belirlenmiştir. Genel kategorilerin altında biçim ve içerik alt kategorileri yer almaktadır. Ancak oyunların geçmiş yıllara ait olması biçimsel değerlendirme yapmayı mümkün kılmamaktadır. Bu nedenle bu alan değerlendirme dışı bırakılarak sadece içerik değerlendirmesi yapılmıştır. Özel kategoriler ise eğitim ve dil gelişimi alt kategorilerine göre değerlendirilmiştir. İçerik ve eğitim açısından değerlendirmede Okvuran ve diğerleri (2006)’nin “Çocuk Tiyatroları İçerik Analizi Ankara İli Örneği” adlı çalışmasında kullanılan kategori tablolarından yararlanılmıştır. Çizelge 3’te genel değerlendirmede kullanılan “İçerik Değerlendirme Kategorisi İle İlgili Alt Alanlar”a yer verilmiştir. Dil gelişimi için yapılan literatür taramasından sonra yeni bir kategori tablosu oluşturulmuştur. Çizelge 4’te “Eğitim ve Dil Gelişimi Kategorileri İle İlgili Özel Alt Alanlar” gösterilmiştir. İncelemeler yapılırken oyunların hitap ettiği yaş seviyelerine dikkat edilmiştir.

Çizelge 3. İçerik Değerlendirme Kategorisi İle İlgili Alt Alanlar

İÇERİKLE İLGİLİ ALT ALANLAR 1. Oyunun Önermesi (Tema)

2. Konunun Günlük Yaşamla Uygunluğu-Uzlaşması 3. Konunun Kendi İçerisinde Tutarlı Olması

4. Olayların Örüntüsü-Bağlantısı 5. Mesajların Didaktik Olmaması 6. Karakterlerin Tanıtılması 7. Dil Kurallarına Uygunluğu 8. Oyunların Masalsılığı

78

Çizelge 4. Eğitim ve Dil Gelişimi Değerlendirme Kategorileri İle İlgili Özel Alt Alanlar

EĞİTİM DİL GELİŞİMİ

1. Duygu Farkındalığı 1. Atasözü

2. Doyumluluk-Rahatlama 2. Deyim

3. Bilgi Kazandırma-Sorma 3. İkileme

4. Olumlu İlişki Kurma 4. Yeni kelime-İfade Kazandırma

5. Problem Çözme 5. Günlük Konuşma Dili

6. Dostluk-Arkadaşlık 6. Argo-Küfür

7. Yardım Etme 7. Söz Sanatları

8. Olumlu Alışkanlık Kazandırma 9. İşbirliği

10. Çalışkanlık-Üretkenlik

11. Gerçekle Bağlantılı Davranma 12. Duyguları Anlama

13. Kendiyle Barışık Olma-Kendini Beğenme 14. Problemi-Durumu Anlama

15. Sorumluluk-Görev bilme

Analiz tekniği olarak duygusal yön analizi kullanılmıştır. Analizin ilk aşamalarında kategorilere ayrılan herhangi bir sözel/yazılı materyalin yönü, eğilimi veya tutumu hakkında bilgi edinmek üzere yapılan işlemlere Duygusal Yön Analizi denir (Tavşancıl ve Aslan, 2001: 105). Duygusal yön saptanırken; cümle ya da birimlerin anlamında azalma, düşüş, kayıp, gerileme, kötüleşme gibi anlam ve mesaj bakımından olumsuz ifadeler taşıyan cümleler negatif; ilerleme, kazanma, artma, gelişme, yükselme gibi anlam ve mesaj bakımından olumlu ifadeler taşıyan cümleler pozitif; hem pozitif, hem negatif ve bunların yanında müphem veya nötr ifade içeren cümleler karışık; açıkça negatif veya pozitif anlam veya mesaj içermeyen ifadeler müphem; bir yargı veya değerlendirmede bulunmayan, “tarafsızlık”, “bilgim yok” mesajları alınan cümleler nötr olarak kodlanır ( Tavşancıl ve Aslan, 2001: 109).

Bu araştırmada analiz birimi olarak; dramatik çözümlemede ve içerik değerlendirmesinde oyunun tümü, eğitim ve dil gelişimi boyutlarının değerlendirmesinde her bir replik alınmıştır. Oyun metinlerindeki şarkı sözleri anlamlı birliktelikler oluşturacak şekilde bölünerek replik olarak kabul edilmiştir ve

79

dil gelişimi kategorisindeki “Söz sanatları” özel alt alanı sadece bu bölümler için incelemeye alınmıştır. İçerik değerlendirmesinde oyunun tümü, kategorilerdeki niteliklere uyuyorsa “X”, uymuyorsa “Y”, hem uyuyor hem de uymuyorsa “V” olarak kodlanmıştır. Oyunlar, ne olumlu ne de olumsuz, belirlenemeyen nötr/müphem ifade barındırmadığı için kullanılmamıştır. Çizelge 5’te “İçerik Kategorisi Duygusal Yön Kodları” gösterilmiştir.

Çizelge 5. İçerik Kategorisi Duygusal Yön Kodları

KOD DUYGUSAL YÖNÜ

X Olumlu

Y Olumsuz

V Karışık

Eğitim ve dil gelişimi özel alanlarında; kategorilere giren replikler olumlu ise “1”, olumsuz ise “2”, hem olumlu hem olumsuz ise “3” olarak kodlanmıştır. Kategorilere girmeyen cümleler boş/dolgu replikler olarak nitelendirilmiş ve “0” olarak kodlanmıştır. Replikler ne olumlu ne de olumsuz, belirlenemeyen nötr/müphem ifade barındırmadığı için kullanılmamıştır. Çizelge 6’da “Eğitim ve Dil Gelişimi Kategorileri Duygusal Yönü Kodları” gösterilmiştir.

Çizelge 6. Eğitim ve Dil Gelişimi Kategorileri Duygusal Yön Kodları

KOD DUYGUSAL YÖNÜ

1 Olumlu

2 Olumsuz

3 Karışık

0 Boş/Dolgu

Duygusal yön analizi yapılırken excel tablosunda her oyun için bir sekme açılmıştır. Oyun metinlerinde ileti taşıyan her bir replik tabloya yazılmıştır. Kategorilere ait özel alanlar da başlıklar halinde yan yana sıralanmıştır. Bu iletiler anlamsal içerik doğrultusunda kategorilere ait özel alanlarla duygusal yönüne dikkat

80

edilerek eşleştirilmiştir. Bu saptamaların ardından inceleme kapsamındaki oyun metinlerinin eğitim ve dil gelişimi kategorilerindeki duygusal yönlerinin yüzde ve frekansları hesaplanarak ayrı ayrı çizelgelerde gösterilmiştir. Oyun metinlerinin eğitim ve dil gelişimi kategorilerindeki duygusal yönlerinin yüzde ve frekans oranları, oyun metinindeki incelenen tüm replik sayısı dikkate alınarak belirlenmiştir.

Araştırmanın birinci alt problemini açıklamaya yönelik yapılan incelemede; çocuk oyunları metinlerinin dramatik çözümlemesi, tiyatro inceleme yöntemleri dikkate alınarak yapılmıştır. Oyunlar; “Oyun Hakkında Ön Bilgi”, “İçeriğe İlişkin Öğeler”, “Biçime İlişkin Öğeler” başlıkları altında incelenmiştir. “Oyun Hakkında Ön Bilgi” başlığı altında; “Oyunun Adı”, “Oynandığı Sezon”, “Hitap Ettiği Yaş Aralığı”, “Yazarı”, “Yönetmeni” hakkında bilgi verilmiştir. “İçeriğe İlişkin Öğeler” başlığı altında; “Oyunun Ana Düşüncesi”, “Yan İletileri”, “Oyunun Temel Çatışması” ve “Oyun Kişileri” hakkında bilgilere yer verilmiştir. “Biçime İlişkin Öğeler” başlığı altında ise; olaylar dizisinin nasıl kurgulandığını, metinin nasıl işlendiğini göstermek adına “Olay Örgüsü”ne yer verilmiştir ve “Sonuç” bölümünde oyun hakkında kısa bir değerlendirme yapılmıştır.

Çalışmanın kodlama güvenirliğini sağlamak için iki araştırmacı tarafından, oyunlar arasından rastlantısal olarak belirlenen bir oyun metni incelenmiştir. Araştırmacılar oyunu; içerik, eğitim ve dil gelişimi açısından incelemişlerdir. Oyunların kategorilere göre duygusal yönlerini saptamışlardır. Bu incelemeler sonucunda 1. Araştırmacı ile içerik değerlendirmesinde % 87.5, eğitim kategorisinde %96.67, dil gelişimi kategorisinde %99.5 oranında; 2. Araştırmacı ile içerik değerlendirmesinde %87.5, eğitim kategorisinde %98.24, dil gelişimi kategorisinde %99.5 oranında görüş birliğine ulaşılmıştır. Araştırmanın güvenilirliği için kodlayanlar arasında en az %70 düzeyinde bir güvenirlik yüzdesine ulaşmak gerekir (Yıldırım, Şimşek, 2011: 23). Bu çalışmada bu rakamın üstüne çıkıldığı için oyun metinlerinin içerik, eğitim ve dil gelişimi kategorilerinde güvenilir bir şekilde ölçüldüğü sonucuna varılmıştır.

Çalışmanın geçerliğini sağlamak için ise analiz uygulanan oyun metinlerinden örneklem alınmamış tüm metinler hiçbir perde, bölüm, sahne atlanmadan incelenmiştir. Böylece geçerliğin ön koşulu olan ölçme aracının ölçmesi gereken özelliği gerçekten ölçtüğü ve çalışmanın geçerliğinin sağlandığı sonucuna ulaşılmıştır.

81