Veri Toplama Yöntemleri

[Ö3]’ün öğretmeni kadındır. Öğretmenin mesleki deneyimi 9 yıl olup, öğrenciyi ilkokul 1. sınıftan itibaren okutan tek öğretmendir.

[Ö4] ve [Ö5] aynı sınıfta öğrenim gören öğrencilerdir. Öğrencilerin öğretmeni kadın olup, mesleki deneyimi 7 yıldır. Öğrencilerin dördüncü sınıf sene başından beri derslerine girmektedir. Öğrenciler dördüncü sınıfa gelene kadar, birkaç defa sınıf birleştirme ve ayrılma durumunda kalmıştır. Neticede ilkokul öğrenimi boyunca, [Ö4] üç defa, [Ö5] ise altı defa öğretmen değiştirmek zorunda kalmıştır.

3.10.Verilerin Toplanması

Okuma güçlüğü yaşayan öğrencilerin akademik başarılarının, okuma başarılarının ve okul davranışlarının incelendiği bu araştırmada, veri toplama yöntemleri olarak gözlem, görüşme, doküman incelemesi ve yanlış analizi envanteri kullanılmıştır. Veri toplama araçları ve kaynakları ise; gözlem formu, yarı yapılandırılmış görüşme formları, e-okul not sisteminden elde edilen notlar ve dokümanlardır.

3.10.1. Veri Toplama Yöntemleri

Araştırmaya konu olan, okuma güçlüğü yaşayan öğrencilerin akademik başarılarının ve okul davranışlarının incelenmesi için veri toplamak amacıyla gözlem, görüşme ve doküman incelemesi yapılmıştır. Bu üç yöntemin bir arada kullanılması, veri çeşitlemesi (triangulation) olgusuna bir örnektir. Öğrencilerin okuma başarısı hakkında veri elde etmek için ise “Yanlış Analizi Envanteri” kullanılmıştır.

3.10.1.1.Gözlem

Nitel araştırmalarda gözlem, sayısal veri üretmekten çok, araştırmaya konu olan olay, olgu ve duruma ilişkin derinlemesine ve ayrıntılı açıklamalar ve tanımlamalar yapmaya yöneliktir (Yıldırım ve Şimşek, 2013:200).

35

Nitel gözlem sayesinde araştırmacı, araştırmaya konu olan bireylerin davranışlarına ve etkinliklerine ilişkin ilk elden not tutma imkânına sahip olmaktadır. Gözlem sayesinde, daha önceden belirlenmemiş olan, gözlem sırasında meydana gelen olağan dışı durumlar da veri olarak kayıt edilebilir.

Herhangi bir araştırmada insan davranışları ve hareketleri gözlemin esasını oluşturur. Gözlenenler doğal ve açık bir yöntemle izlenir, kaydedilir, tanımlanır, analiz edilir ve yorumlanır. İnsanla ilgili olarak yapılan pek çok araştırma genel olarak gözlem içermektedir ( Büyüköztürk ve diğ.2013: 140).

Yapılan bu araştırmada her bir öğrenci için, iki ders saati Türkçe, iki ders saati matematik, iki ders saati fen bilimleri ve iki ders saati sosyal bilgiler olmak üzere toplam sekiz ders saati gözlem yapılmıştır. Beş öğrenci için toplamda 32 ders saati gözlem yapılmıştır. [Ö4] ve [Ö5]’in aynı sınıfta olması nedeniyle sekiz ders saatinde iki gözlem aynı anda yapılmıştır.

3.10.1.2.Görüşme

Görüşme en basit şekliyle önceden belirlenmiş bir konuda, araştırmacı ve birey arasında soru sorma ve cevap alma yöntemi olarak açıklanabilir. Görüşme yapacak olan kişi, önceden belirlediği amaç doğrultusunda, araştırma yapmayı planladığı konu ile ilgili hazırlık yaparak bireylerle görüşme yapar.

Görüşme, en az iki kişi arasında sözlü olarak sürdürülen bir iletişim sürecidir. Görüşme, araştırmada cevabı aranılan sorular çerçevesinde ilgili kişilerden veri toplama şeklinde ifade edilebilir (Büyüköztürk ve diğ., 2013: 158).

Görüşme yöntemi ile öğrencinin doğrudan gözlenemeyecek davranışları, geçmiş yaşantıları, ders dışı durumları hakkında veri elde etme imkânı bulunmaktadır. Yıldırım ve Şimşek’e (2013:148) göre, görüşme yoluyla, deneyimler, tutumlar, düşünceler, niyetler, yorumlar ve zihinsel algılar ve tepkiler gibi gözlenemeyeni anlamaya çalışırız.

Araştırma kapsamında öğrencilerin kendisi ve sınıf öğretmeni ile görüşme yapılmıştır. Öğrenciler ile yapılan görüşmeler ses kaydına alınmış daha sonra bilgisayar ortamına geçirilmiştir. Öğretmenler ile yapılan görüşmelerde ise yalnızca

36

istekli olan bir öğretmen ile ses kaydı alınmış, diğerleri ile kısa not tutma şeklinde görüşme kayıtları tutulmuştur. Görüşme notları daha sonra bilgisayar ortamına aktarılmıştır.

3.10.1.3.Doküman İncelemesi

Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar. Nitel araştırmada doğrudan gözlem ve araştırmanın mümkün olmadığı durumlarda veya araştırmanın geçerliliğini artırmak amacıyla, gözlem ve görüşme yöntemlerinin yanı sıra, çalışılan araştırma problemiyle ilişkili yazılı ve görsel materyal ve malzemeler de araştırmaya dâhil edilebilir (Yıldırım ve Şimşek, 2013:217).

Okuma güçlüğü yaşayan öğrencilerin defterleri, ders ve çalışma kitapları, yazı çalışmaları incelenmiştir.

Fiziksel özellikler açısından, ders kitaplarının ve defterlerinin gerekli özenle kullanıp kullanmadığı, ciltlenme durumu, yırtık ve eskimiş olup olmadığı incelenmiştir.

Nitelik açısından ise, çalışma kitaplarında yer alan etkinliklerin tam, doğru ve etkili şekilde yapılıp yapılmadığı incelenmiştir. Yazı çalışmalarına ait veriler, hem öğrencilerin defterlerindeki ve çalışma kitaplarındaki etkinliklerden alınan örneklerden, hem de düzey belirleme sırasında öğrencilere yaptırılan “Kendimi Anlatıyorum” etkinliğinden elde edilmiştir. Yazıların doğruluğu, okunaklı olması, yazım ve imla kurallarına uyulması incelenmiştir.

3.10.1.4.Yanlış Analiz Envanteri

Öğrencinin okuma ve anlama düzeylerine yönelik analizlerin yapılmasında Akyol (2013) tarafından Türkçeye uyarlanan “Yanlış Analizi Envanteri” kullanılmıştır (Ek 2). Bu envanter okuyucuların bireysel olarak okuma ve okuduğunu anlama amacına hizmet etmektedir. Sesli okuma sırasında yapılan hatalarla kelime ve

37

ses bilgisini, sessiz okuma yapıldıktan sonra sorulan sorularla da anlama seviyesi belirlenmiştir.

Bu envantere göre öğrencinin okuma hızı, doğru okuma ve anlama yüzdesi aşağıdaki formüllere göre hesaplanmıştır:

Anlama soruları yüzeysel ve derin anlama olarak iki türlü sorulardan oluşmaktadır. Öğrencilerin basit anlama düzeyi sorularına verdikleri yanıtlarda, tam cevaplar 2 puan, yarım cevaplar 1 puan ve hiç cevaplanmayan sorular için 0 puan verilmiştir. Aynı şekilde derin anlama düzeyi sorularına verdikleri yanıtlarda, tam ve etkili cevaplar 3 puan, biraz eksik ancak beklenen cevabı içeren cevaplar 2 puan, yarım cevaplar 1 puan ve hiç cevap verilmeyen sorular için 0 puan verilmiştir. Anlama düzeyini belirlemek için 3 basit anlama ve 2 derinlemesine anlama sorusu sorulmuştur. Sorulardan alınabilecek tam puan 12 ‘dir.

“Yanlış Analizi Envanterine” göre 3 okuma düzeyi vardır:

Endişe Düzeyi: Bireyin çok sayıda okuma hatası yaptığını ve okuduğunun çok azını anladığını gösterir.

Öğretim Düzeyi: Bireyin istenilen şekilde okuması ve anlamsı için bir yetişkinin desteğine ihtiyaç duymasını ifade eder.

Bağımsız Düzey: Bireyin öğretmen veya bir yetişkinin yardımına ihtiyaç duymadan düzeyine uygun materyalleri okuması ve anlamasını ifade eder.