Veri Toplama Teknikleri

Araştırmada Çevre Önbilgi Testi, Çevre ve İnsan Ünitesi Başarı Testi ve Çevresel Tutum Ölçeği veri toplama araçları olarak kullanılmıştır.

Öntest-sontest kontrol gruplu yarı deneysel desen modeline göre uygulama öncesinde Çevre Önbilgi Testi ve Çevresel Tutum Ölçeği uygulama sonrasında ise Çevre ve İnsan Ünitesi Başarı Testi ile tekrar Çevresel Tutum Ölçeği uygulanmıştır.

Aşağıda, araştırmada kullanılan ölçeklerin amacı, ölçeklerin hazırlanması, uygulanması ve değerlendirmelerine ilişkin bilgiler verilmiştir.

3.3.1. Çevre Önbilgi Testi (ÇÖT)

Bu testin amacı ilköğretim 7. sınıf ―Çevre ve İnsan‖ ünitesini öğrenebilmeleri için öğrencilerin hazır bulunuşluklarını ölçmek amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Bu amaçla çevre konusunda ilköğretim 4, 5 ve 6. sınıfların fen ve teknoloji müfredatları incelenerek öğrencilerin bilmesi gereken kazanımlar belirlenerek bunları ölçen maddelerden oluşan önbilgi testi hazırlanmıştır.

Test toplam 13 çoktan seçmeli sorudan oluşmaktadır. Sorular hazırlanırken piyasada bulunan test kitaplarından da yararlanılmıştır. Test hem kontrol grubu hem de deney grubu öğrencilerine uygulanmıştır. Verilerin analizi sonucu güvenirliği düşüren 3 soru testten çıkarılmıştır ve öğrenciler 10 soru üzerinden değerlendirilmiştir.

Madde analizi için yapılan istatistiksel işlemler sonucunda, testte yer alan her bir maddenin güçlük indisi, ayırt edicilik indisi değerleri belirlenmiştir. Madde ayırt edicilik indisi olarak düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları kullanılmıştır.

Analiz sonuçlarına göre testin güvenirliğine bakıldığında Cronbach alfa değerinin .75 olduğu görülmektedir. Cronbach alfa katsayısı .70‘ten büyük olduğu için, önbilgi testinin bu araştırmada kullanılabilecek düzeyde yüksek bir güvenirliğe sahip olduğu söylenebilir (Nunnally and Bernstein, 1994).

3.3.2. Çevre ve Ġnsan Ünitesi BaĢarı Testi (ÇĠBT)

Bu testin amacı, ilköğretim 7. sınıf Fen ve Teknoloji programında yer alan ―Çevre ve İnsan‖ ünitesindeki konulara ait kazanımlarla ilgili gmüfredatta yer alan öğretim yönteminin uygulandığı kontrol grubuyla, yansıtıcı öğretim yönteminin uygulandığı deney grubunun eğitim sonrası bilgilerini ölçmektir.

Test toplam 23 çoktan seçmeli sorudan oluşmaktadır. Başarı testi deney ve kontrol grubuna uygulama sonrasında uygulanarak güvenirliği düşüren 3 soru testten çıkarılmıştır ve değerlendirme 20 soru üzerinden yapılmıştır.

Oluşturulan başarı testi müfredattaki kazanımlar dikkate alınarak belirtke tablosundan yararlanarak oluşturulmuştur. Testin geçerliliği konusunda uzman görüşleri alınarak gerekli düzeltmeler yapılmıştır.

Testin güvenirliği için uygulama sonucunda elde edilen veriler üzerinde madde analizi yapılmıştır. Madde analizi için yapılan istatistiksel işlemler sonucunda, testte yer alan her bir maddenin güçlük indisi, ayırt edicilik indisi değerleri belirlenmiştir. Madde ayırt edicilik indisi olarak düzeltilmiş madde toplam korelasyon katsayıları kullanılmıştır.

Analiz sonuçlarına göre testin güvenirliğine bakıldığında Cronbach alfa değerinin .80 olduğu görülmektedir. Cronbach alfa katsayısı .70‘ ten büyük olduğu için, (Nunnally and Bernstein, 1994) dikkate alındığında başarı testinin bu araştırmada kullanılabilecek düzeyde yüksek bir güvenirliğe sahip olduğu söylenebilir.

3.3.3 Çevre Tutum Ölçeği (ÇTÖ)

Uygulanan Çevresel Tutum Ölçeği İlköğretim 7. sınıf öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarını belirlemek için Uzun ve Sağlam (2006) ―Orta Öğretim Öğrencileri İçin Çevresel Tutum Ölçeği Geliştirme ve Geçerliliği‖ başlıklı çalışmasından izin alınarak kullanılmıştır.

Uygulamada kullanılan ölçek 27 maddeden oluşmaktadır. Beşli likert tipi ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları, Uzun ve Sağlam (2006) tarafından Çankaya İlçesi'nin çeşitli ortaöğretim kurumlarında, 584'ü (%60.3) lise 1 ve 385'i (%39.7) lise 2. sınıfta öğrenim görmekte olan, 490'ı (%50.6) kız ve 479'u (%49.4) erkek olmak üzere toplam 969 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler SPSS programında analiz edilmiş ve ölçeğin yapı geçerliği faktör analizi ile incelenmiştir. Araştırmacıların gerçekleştirdiği çalışmanın ilk aşamasında, tutumun üç boyutundan "davranış" ve "düşünce" boyutları ele alınmıştır. Bu bağlamda tutumun ele alınan boyutları, "Çevresel Davranış Alt Ölçeği" ve "Çevresel Düşünce Alt Ölçeği" olarak değerlendirilmiş ve analiz sonucunda her iki alt ölçeğin üç faktörlü olduğu tespit edilmiştir. Güvenirlik

analizi, madde-toplam korelasyonu, Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı ve Spearman Brown iki yarı test korelasyonu hesaplanarak yapılmış ve ölçeğin geneli için alfa katsayısı .80, iki yarı test korelasyonu .76 olarak bulunmuştur.

Araştırmacılar, Çevresel Tutum Ölçeğinin iki boyutlu olduğu belirtmiştir. Bir araya toplanan maddeler incelendiğinde, birinci boyutun öğrencilerin çevreye yönelik davranışlarını, ikinci boyuttaki maddelerin ise öğrencilerin çevreye yönelik düşüncelerini ölçtüğü görülmektedir. Tutumun bu iki alt boyutunu ölçen maddeler sınıflandırılarak "Çevresel Davranış Alt Ölçeği" ve "Çevresel Düşünce Alt Ölçeği" adı altında ele alınmış ve her iki ölçek için faktör analizi ve güvenirlik sonuçları aşağıda verilmiştir.

3.3.3.1. Çevresel DavranıĢ Alt Ölçeği

Sorular ―Her zaman‖, ―Çoğunlukla‖, ―Arasıra‖, ―Çok az‖ ve ―Hiç‖ seçenekleri olan beşli likert tipi ölçeği oluşturmaktadır. Çalışmada bulunan ilk 13 maddenin içerikleri incelendiğinde maddeler üç faktöre ayrılmıştır. Uzun ve Sağlam (2006) birinci faktörde Çevresel Davranış Alt Ölçeğinde yer alan ilk altı maddenin birinci faktörü oluşturduğu; ikinci faktörün 7, 8, 9, 10. maddelerden, 11, 12 ve 13. maddelerin ise üçüncü faktörü oluşturduğunu belirtmişlerdir. Birinci faktöre "Çevresel İlgi", ikinci faktöre "Çevresel Duyarlılık", üçüncü faktöre ise "Çevresel Bilinç" isimleri verilmiştir.

Çevresel Davranış Alt Ölçeğinin güvenirliği iki yolla hesaplanmıştır: Birincisi ölçeğin Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı hesaplanmış ve a=.88 bulunmuştur. İkincisi test yarılama yöntemiyle ölçeğin güvenirliği hesaplanmış, testin Spearman Brown iki yarı test korelasyonu .81 olarak bulunmuştur.

Büyüköztürk (2005) dikkate alındığında, ölçeğin güvenirliğinin yüksek ve davranışı ölçmeye yönelik oldukları söylenebilir. Diğer bir deyişle, ölçek öğrencileri sahip oldukları çevresel davranış bakımından ayırt etmektedir.

3.3.3.2. Çevresel DüĢünce Alt Ölçeği

Sorular ―Tamamen Katılıyorum‖, ―Katılıyorum‖, ―Kararsızım‖, ―Katılmıyorum‖ ve ―Hiç Katılmıyorum‖ seçenekleri olan beşli likert tipi ölçeği oluşturmaktadır.

Düşünce Alt Ölçeğinde yer alan ilk yedi madde birinci faktörü oluşturduğu; ikinci faktörün 8,9, 10, 11. maddelerden oluştuğu, 12, 13 ve 14. maddelerin ise üçüncü faktörü oluşturduğu görülmüştür. Birinci faktöre "Çevresel Görüş", ikinci faktöre "Çevresel Kirlilik", üçüncü faktöre ise "Çevresel Sorunlar" isimleri verilmiştir. Ayrıca ölçeğin ilk 14 sorusunun olumsuz olduğu görülmektedir.

Çevresel Düşünce Alt Ölçeğinin güvenirliği iki yolla hesaplanmıştır: Birincisi ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı hesaplanmış ve a=.80 bulunmuştur. İkincisi test yarılama yöntemiyle ölçeğin güvenirliği hesaplanmış, testin Spearman Brown iki yarı test korelasyonu .75 olarak bulunmuştur.

Ölçeğin güvenirliğine ilişkin elde edilen sonuçlar Çevresel Düşünce Alt Ölçeğinin çevreye yönelik düşünceleri ölçmek amacıyla güvenle kullanılabileceğini göstermektedir.

Bu bulgulann yanında, çevresel tutum ölçeğinin genelinin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .80; Spearman Brown iki yan test korelasyonu ise .76 olarak hesaplanmıştır.

Uzun ve Sağlam (2006), ölçeğin alanda uygulanması sonucu elde edilecek verilerin analizlerde kullanılabileceğini belirtmişlerdir.