2.3. Verilerin toplanması
2.3.1. Veri Toplama Araçları
Bu çalışmada veri toplama aracı olarak BYBT, EBT, BTÖ, BMÖ ve yapılandırılmış mülakatlar kullanılmıştır.
Bilimsel Yöntem Başarı Testi (BYBT)
Bu başarı testi araştırmacı tarafından 2005 yılında hazırlanmış olan yüksek lisans tezinde geliştirilmiştir. Bu test geliştirilirken öncelikle bir bilim olarak biyoloji ünitesinde MEB tarafından belirlenen hedef ve davranışları kapsayan ve 25 adet çoktan seçmeli sorudan oluşan taslak bir test oluşturulmuştur. Daha sonra bu test, daha önce bu konuyu öğrenmiş olan ve Ankara ilindeki üç farklı lisede okuyan 165 kişilik lise 1 öğrencisi grubunda uygulanmıştır. Taslak testin uygulanmasından elde edilen veriler madde analizine tabii tutulmuş ve yapılan çözümleme sırasında madde güçlüğü, madde ayırıcılık indeksleri ve KR-20 güvenilirlilik katsayıları incelenmiştir. Ayırt etme gücü 0,40 ve daha yüksek olan soruları seçilirken bu değerin altında kalan toplam on soru (1, 3, 4, 5, 7, 13, 16, 17, 21, 23) testten çıkarılmıştır. Eleme sonucunda oluşturulan nihai testte 15 soru olup, testteki soruların madde güçlük
oranları (p) ,38 ile ,56 arasında değişirken, madde ayırt edicilik indeksleri (d) ,41 ile ,82 arasında değişmiştir. Ayrıca nihai testin KR-20 güvenilirlilik katsayısı ,88 olarak hesaplanmıştır.
Nihai testte yer alan sorular Bloom’un taksonomisindeki bilişsel sıralama ve ünite bölümlerine göre düzenlenerek tablo 2’deki belirtke tablosu hazırlanmıştır.
Ekoloji Başarı Testi (EBT)
Bu başarı testi araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Bu testi geliştirirken izlenen yola bakıldığında BYBT’nin gelişim aşamalarına oldukça benzediği görülecektir. Öncelikle ekoloji ünitesinde MEB tarafından belirlenen hedef ve davranışları yoklayan 32 adet çoktan seçmeli sorudan oluşan taslak bir test hazırlanmıştır. Geliştirilen taslak test, daha önce bu konuyu öğrenmiş olan Ankara ilindeki 158 kişilik lise 3 öğrencisi grubunda uygulanmıştır. Taslak testin uygulanmasından elde edilen sonuçlar madde analizine tabii tutulmuş ve madde ayırıcılık indeksi ,40 ve üzerinde olan sorular nihai ölçeğe seçilirken, ayırıcılık indeksi bu değerin altında olan 11 soru (2, 6, 7, 8, 14, 17, 23, 24, 26, 27, 29) testten çıkarılmıştır. Eleme sonucu oluşan testte 21 soru olup, testteki soruların madde güçlük oranları (p) ,34 ile ,60 arasında değişirken, madde ayırt edicilik indeksleri (d) ,42 ile ,72 arasında değişmiştir. Ayrıca nihai testin KR-20 güvenilirlilik katsayısı ,84 olarak hesaplanmıştır.
Nihai testte yer alan sorular Bloom’un taksonomisindeki bilişsel sıralama ve ünite bölümlerine göre düzenlenerek tablo 3’deki belirtke tablosu hazırlanmıştır.
Ünitenin bölümleri Bilişsel alanlar Bilim nedir? Bilim adamının özellikleri Bilimsel Yöntem “Düşünmeyi ve araştırmayı öğrenme” Biyolojinin konusu Biyolojinin tarihi gelişimi Biyolojinin alt bilim dalları Biyolojik uygulama alanları Biyolojinin diğer bilimlerle ilişkisi Lab. çalışmaları Toplam Bilgi 1 1 Kavrama 4 2, 5 7 4 Uygulama 6 9, 11 3 5 Analiz 12 13 14 8 4 Değerlendirme 10 15 2 Toplam 3 7 1 1 3 15 Ünitenin bölümleri Bilişsel alanlar Canlılar ve çevre Çevrenin cansız ve canlı etmenleri Madde döngüleri Biyosferdeki Yaşama birlikleri Çevre kirliliği Çevrenin korunması Toplam Bilgi 18 1 Kavrama 13 5 1 4 4 Uygulama 19 11, 16 3 15, 17 6 Analiz 21 10,12,14 2, 8, 9 7 Değerlendirme 6 7,20 3 Toplam 4 8 2 7 21
Tablo 2. Bilimsel Yöntem Başarı Testi Belirtke Tablosu
Biyoloji Dersi Tutum Ölçeği (BTÖ)
Bu tutum ölçeği Geban ve arkadaşları tarafından 1994 yılında geliştirilmiştir. Ölçek toplam 15 maddeden oluşan tek boyutlu beş dereceli Likert tipi bir ölçektir. Öğrenciler her bir tutum maddesinde “tamamen katılıyorum”, “katılıyorum”, “kararsızım”, “katılmıyorum”, “hiç katılmıyorum” seçeneklerinden birini işaretleyerek ölçeği doldurmuştur.
BTÖ 28 kişiden oluşan kontrol grubu ile 27 kişiden oluşan deney grubu öğrencilerine uygulama öncesinde ön test, uygulama sonrasında ise son test olarak kullanılmıştır. BTÖ’nün güvenilirlik analizleri için çalışma sırasında ön test olarak yararlanılan BTÖ formlarından elde edilen veriler kullanılmıştır. BTÖ’nün güvenilirlik analizlerinde madde-toplam korelasyonları kullanılarak test maddelerinin güvenilirliklerine, test toplam puanlarına göre oluşturulacak alt %27 ile üst %27’lik grupların madde ortalama puanları arasındaki farkın anlamlılığı için t testi ve ayrıca Cronbach alfa ile Spearman Brown iki yarı test korelasyonu ile testin güvenilirliğine bakılmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 4’de gösterilmiştir.
Ölçekte yer alan maddeler için madde-toplam korelasyonlarının ,31 ile ,80 arasında değiştiği ve t değerlerinin anlamlı olduğu gözlenmiştir (p<,05) Buna göre ölçekteki maddelerin güvenilirliklerinin yüksek ve aynı davranışı ölçmeye yönelik olduğu söylenebilir. Ayrıca ölçeğin alfa katsayısı ,90, Spearman Brown iki yarı test korelasyonu ise yine ,90 olarak hesaplanmıştır.
Ayrıca BTÖ’ nün ön test verilerine faktör analizi uygulanmıştır ve gerekli varimax dönüşümleri yapılmış olmasına rağmen, ölçeğin geliştirildiği gibi tek boyutlu olarak kullanılmasına karar verilmiştir. Ölçekte yer alan maddelerin birinci faktör yükleri ,333 ile ,871 arasında değişmekte olup “Scree pilot” grafiğinin tek noktada bükülme gösterdiğini belirlenmiştir. Bu durum da ölçeğin tek boyutlu olduğunu göstermiştir.
BTÖ, Likert tipi bir ölçek olduğu için bu ölçeğin eşit aralıklı bir parametrik istatistikle analiz edilip edilmeyeceği ile ilgili olarak bireylerin puan dağılımlarının normal olup olmadığına bakılmıştır. Puanların dağılımının normalliğini belirlemek amacıyla çalışma sırasında ön test olarak kullanılan BTÖ verilerine Kolmogorov- Smirnov (K-S) testi yapılmış ve p değerinin ,180 olduğu görülmüştür. Bu değerin ,05’den büyük olması, bu anlamlılık düzeyinde puanların normal dağılımdan anlamlı sapma göstermediği, yani normal bir dağılış gösterdiği şeklinde yorumlanabilir (Bkz Tablo 5). Ayrıca beşli Likert tipi ölçekte verilen cevapların beş eşit aralığa ayrılabileceği düşünüldüğünde; istatistiksel analizde elde edilen ortalama tutum puanları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemek için t testlerinin kullanılabilir olduğu belirlenmiştir.
Tablo 4. BTÖ güvenilirlilik analizi sonuçları
………..………...
Madde-toplam t alfa katsayısı Madde korelasyonu a (Alt%27-üst%27) b
………..………... 1 ,80 -8,68* ,88 2 ,80 -12,83* ,88 3 ,31 -2,50* ,90 4 ,62 -6,50* ,89 5 ,71 -6,03* ,89 6 ,56 -4,20* ,89 7 ,76 -7,25* ,88 8 ,57 -4,32* ,89 9 ,63 -6,54* ,89 10 ,54 -3,27* ,89 11 ,35 -3,10* ,90 12 ,41 -4,11* ,90 13 ,66 -4,70* ,89 14 ,64 -6,22* ,89 15 ,39 -3,45* ,90 ………..………... a n=55 b n
1= n2=15 alfa=,90 *p< ,05 Spearman iki yarı testkorelasyonu=,90
Tablo 5. BTÖ kolmogorov simornov testi sonuçları ………..………... Kolmogorov-Smirnov ………..………... Statistic sd p ………..………... Biyoloji Tutum ,145 54 ,180* ………..………... *p> ,05
Biyoloji Motivasyon Ölçeği (BMÖ)
Pintrich, Garcia ve McKeachie tarafından 1991 yılında öğrenmede güdüsel stratejiler anketi geliştirilmiştir. Bu ankette 31 maddeden oluşan motivasyon ve devamında 50 maddeden oluşan öğrenme stratejileri bölümleri yer almaktadır. Ölçek yedi dereceli Likert tipi bir ölçek olup öğrenciler ölçeğe “beni hiç yansıtmıyor”(1 puan)’dan “beni tam olarak yansıtıyor” (7 puan)’a kadar görüşlerini numaralardan birini işaretleyerek göstermektedir.
Bu araştırmada ölçekte yer alan 31 maddelik motivasyon bölümü kullanılmıştır. Motivasyon bölümünün, içsel hedeflere yönelim (İHY) (intrinsic goal orientation), dışsal hedeflere yönelim (DHY) (extrinsic goal orientation), değer verme (DV) (task value), öğrenme hakkında kontrol inançları (ÖKİ) (control beliefs about learning), öğrenme konusunda öz yeterlilik (ÖKÖ) (self-efficacy for learning) ve test endişesi (TE) (test anxiety) olmak üzere toplam altı adet alt boyutu bulunmaktadır. Bu ölçek uygulama öncesinde ön test ve uygulama sonrasında son test olarak kullanılmıştır. BMÖ’ de yer alan maddelerin boyutlara göre dağılımı tablo 6’da verilmiştir.
Tablo 6. BMÖ’ de yer alan maddelerin boyutlara göre dağılımı ……… Boyut Maddeler ….……… İHY 1,16,22,24 DHY 7,11,13,30 DV 4,10,17,23,26,27 ÖKİ 2,9,18,25 ÖKÖ 5,6,12,15,20,21,29,31 TE 3,8,14,19,28 ……….
Pintrich ve diğerleri tarafından geliştirilen bu ölçek Sungur (2004) tarafından Türkçe’ye adapte edilmiş ve kullanılmıştır. Sungur öncelikle eğitim fakültesinden üç akademisyen ve İngilizce hazırlık bölümünden bir okutmanın yardımıyla ölçeğin Türkçe’ye çevirisini gerçekleştirmiştir. Daha sonra oluşturulan taslak form Ankara’nın farklı bölgelerindeki okullarda okuyan 319 kişilik 10. sınıf ve 169 kişilik 11. sınıf öğrencisine uygulamıştır. Uygulama tamamlandıktan sonra veriler SPSS’ e aktarılmış ve daha sonra doğrulayıcı faktör analizi için LISREL kullanılmıştır. İngilizce versiyonun ki kare değerinin serbestlik derecesine oranı (X2/sd) 3,49, uyum iyiliği indeksi (Uİİ) 0,77, hata ortalaması karekökü (HOK) ise 0,07’ dir. Sungur’un uyarladığı Türkçe formun X2/sd değeri 5,3, Uİİ değeri 0,77 ve HOK değeri 0,11’dir. BDTÖ’de olduğu gibi BMÖ’den elde edilen verilerin t testi ile analizleri için gerekli olan Kolmogorov Smirnov analizleri (Bkz Tablo 7) yapılmıştır. Bu analize göre p değerinin ,200 olması ve bu değerin 0,05’den büyük olması, bu anlamlılık düzeyinde puanların normal dağılımdan anlamlı sapma göstermediği, yani normal bir dağılış gösterdiği şeklinde yorumlanabilir. Dolayısıyla istatistiksel analizde elde edilen ortalama tutum puanları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemek için t testlerinin kullanılabilir olduğu belirlenmiştir.
Ayrıca İngilizce versiyon, Sungur’un çalışmasında kullanılan form ve bu çalışmadaki ölçeğin boyutlarına yönelik Cronbach alfa katsayılarını hesaplanmış ve bu oranlar Tablo 8’de gösterilmiştir. Görüldüğü üzere alt boyutların alfa katsayıları 0,55 ile 0,91 arasında değişmiştir. Bu durum ölçeğin (bir alt boyutunda (ÖKİ) göreceli olmak üzere) güvenilirliğinin yüksek olduğunu göstermektedir.
Tablo 7. BMÖ’nün kolmogorov simornov testi sonuçları ………..………... Kolmogorov-Smirnov ………..………... Statistic sd p ………..………... Biyoloji Tutum ,156 54 ,200* ………..………... *p> ,05
Tablo 8. BMÖ alt boyutlarına ait alfa katsayıları
……… Versiyon İHY DHY DV ÖKİ ÖKÖ TE ……… İngilizce (Pintrich ve diğ.) 0,74 0,62 0,90 0,68 0,93 0,80 Türkçe (Sungur) 0,73 0,54 0,87 0,62 0,89 0,62 Türkçe (Kılınç-bu çalışma) 0,68 0,66 0,88 0,55 0,91 0,75 ………
Yapılandırılmış mülakatlar
Deney grubu öğrencilerinin bilim karikatürleri ile ilgili düşüncelerini öğrenmek amacıyla beş adet açık uçlu sorudan oluşan yapılandırılmış bir mülakat formu hazırlanmıştır. Bu form uygulama tamamlandıktan bir hafta sonra normal ders koşullarında deney grubundaki öğrencilere dağıtılmış, form üzerine isim yazmaları istenmemiş ve vermiş oldukları cevapların gizli tutulacağı belirtilerek formlar tekrar toplanmıştır. Aşağıda formda yer alan sorular verilmiştir:
• Karikatür çizimlerini nasıl buldunuz? Bütün karikatürleri anlayabildiniz mi? • Karikatüre dayalı öğretim ile geleneksel öğretimi (düz anlatım) üç dört
maddeyle kıyaslar mısınız?
• Ders boyunca yaptığınız grup tartışmaları sizce faydalı oldu mu? Cevabınızı açıklar mısınız?
• Öğrencinin aktif olduğu bu sistemde kendi düşüncelerinizle öğrenmek sizce faydalı oldu mu? Cevabınızı açıklar mısınız?
• Öğretmenin rehber pozisyonundan memnun oldunuz mu? Cevabınızı açıklar mısınız?