Veri Toplama Araçları

Belirlenen örneklem grubuna çalışmanın detayları içeren üç adet ölçeği ve demografik bilgilere yönelik veri tabanını oluşturmayı amaçlayan kişisel bilgi formunu da içeren bir anket uygulanmıştır. Bu kapsamda;

➢ Örgütsel adalet algısını ölçmeye yönelik, “Örgütsel adalet ölçeği”,

➢ Örgütsel bağlılıklarını belirlemeye yönelik, “Örgütsel bağlılık ölçeği”,

➢ İş tatminini belirlemeye yönelik olarak ise, “İş tatmini ölçeği” kullanılmıştır.

4.1.9.1. Kişisel Bilgi Formu

Örneklem grubunun; yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, milliyeti, çalıştığı sektör, statüsü vb. durumlarını gösteren bölümdür. Alandaki benzer çalışmalarda da bu değişkenlerin kullanıldığı kişisel bilgi formunun hazırlanmasındaki amaç, ortaya çıkan sonuçların demografik değişkenler çerçevesinde gerçekleşip gerçekleşmediğini ortaya koymaktır.

4.1.9.2. Örgütsel Adalet Ölçeği

Örgütsel adalet algısına yönelik örgütsel davranış alan yazını incelendiğinde adalet algısını çeşitli şekillerde sınıflayan farklı çalışmalar göze çarpmaktadır. İlk dönem çalışmaları daha çok dağıtımsal adalete odaklanırken, ilerleyen dönemlerde karar alma süreçlerindeki adalet algılarına da odaklanılmaya başlanmıştır. Çalışmaların birbirlerine öncülük etmeleri değişik bakış açılarının doğmasına yardımcı olmuş, çalışanlarının adalet algılarının kurum içerisinde ne şekilde oluştuğu açıklanmaya çalışılmıştır. Buradan yola çıkıldığında bu çalışmada adalet algısını kapsamlı bir şekilde ele alan ve Jason Colquitt tarafından 2001 yılında geliştirilen ve otomotiv sektöründe yer alan iki fabrikada çalışan 337 işgören üzerinde uygulanan örgütsel adalet ölçeği kullanılmıştır. Geçerlilik ve güvenilirliği çeşitli çalışmalarla teyit edilen dört faktörle temsil edilen söz konusu çalışmanın güvenilirlik değerini temsil eden Cronbach Alfa (α) değerleri sırasıyla dağıtım adaleti için 0,92; işlem adaleti için 0,78; kişilerarası adalet ve bilgisel adalet için 0,79 olarak tespit edilmiştir (Colquitt, 2001: 393). Toplamda 20 sorudan oluşan ölçek 5’li likert tipi hazırlanmıştır. Anket sorularının cevapları; 1: Kesinlikle Katılmıyorum, 2:

Katılmıyorum, 3: Kararsızım, 4: Katılıyorum, 5: Kesinlikle Katılıyorum şeklinde kodlanmıştır. Ölçeğe ait sorulara aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

73 Tablo 4.1.4. Örgütsel Adalet Ölçeği

SIRA

NO ÖRGÜTSEL ADALET ÖLÇEĞİ

1 Bu süreçler sırasında görüş ve duygularımı ifade edebilmekteyim.

2 Bu süreçler ile elde edilen kazanımlar üzerinde etkim olmaktadır.

3 Bu süreçler sürekli uygulanmaktadır.

4 Bu süreçler önyargılardan uzak uygulanmaktadır.

5 Bu süreçleri doğru bilgiye dayalı bulmaktayım.

6 Bu süreçler sonucu elde edilen kazanımlara itiraz edebilirim.

7 Bu süreçlerin etik ve ahlaki standartlara uygun olduğunu değerlendirmekteyim.

8 Elde ettiğim kazanımlar işime kattığım çabayı yansıtmaktadır.

9 Elde ettiğim kazanımlar yaptığım işlere uygundur.

10 Elde ettiğim kazanımlar örgüte yaptığım katkıyı yansıtmaktadır.

11 Performansım karşılığında bana verilen kazanımlar adildir.

12 Bana nazik davranılır.

13 Bana değer verilir.

14 Bana saygılı davranılır.

15 Bana uygun olmayan açıklamalar ve yorumlar yapmaktan kaçınılır.

16 Benimle olan diyaloglarında samimidirler.

17 Süreçler bana iyice açıklanır.

18 Süreçler ile ilgili açıklamalar mantıklıdır.

19 Süreçlere ilişkin ayrıntılar zamanında açıklanır.

20 İletişim esnasında bireylerin özel ihtiyaçlarına uygun olarak anlaşılır bir dil kullanılır.

4.1.9.3. Örgütsel Bağlılık Ölçeği

Örgütsel bağlılığın ölçülmesine yönelik gerçekleştirilen çalışmalarda çeşitli ölçekler geliştirilmiş, bunlardan bazılarının küresel çapta geçerliliği ve güvenilirliği kabul edilerek diğer araştırmalara öncülük etmişlerdir. Bu araştırmada Natalie Allen ve John Meyer tarafından 1990 yılında geliştirilen ve geçerliliği ve güvenilirliği birçok çalışma ile teyit edilen örgütsel bağlılık ölçeği kullanılmıştır. Orijinal çalışmada gerçekleştirilen analizlerde duygusal bağlılık, devamlılık bağlılığı ve normatif bağlılık olmak üzere üç faktör çatısı altında toplanan ölçeğin güvenilirlik değerini temsil eden Cronbach Alfa (α) değeri sırasıyla duygusal bağlılık için 0,87; devamlılık bağlılığı için 0,75 ve normatif bağlılık için 0,79 olarak tespit edilmiştir. Bununla beraber duygusal bağlılık faktörü toplam ölçeğin %58,8’ini, devamlılık bağlılığı %25,8’ini, normatif bağlılık faktörü ise

74

%15,4’ünü açıklamaktadır. (Meyer ve Allen, 1990: 6). Toplamda 24 sorudan oluşan ölçek 5’li likert tipi hazırlanmıştır. Anket sorularının cevapları; 1: Kesinlikle Katılmıyorum, 2:

Katılmıyorum, 3: Kararsızım, 4: Katılıyorum, 5: Kesinlikle Katılıyorum şeklinde kodlanmıştır. Ölçeğe ait sorulara aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 4.1.5. Örgütsel Bağlılık Ölçeği

SIRA

NO ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ÖLÇEĞİ

1 Kariyerimin geri kalanının bu işletmede geçirmekten mutluluk duyarım.

2 Çalıştığımın işletmeyi dışardaki insanlarla konuşmaktan hoşlanırım.

3 İşletmemin problemlerinin sanki benim problemim gibi hissederim.

4 Şu anki işyerime bağlandığım gibi diğer bir işletmeye de bağlanabileceğimi düşünürüm. **

5 Çalıştığım işyerinde kendimi ailenin bir parçası olarak görmüyorum. **

6 İşletmeme duygusal açıdan bağlılık hissetmiyorum. **

7 İşletmem benim için büyük bir kişisel anlam taşımaktadır.

8 Çalıştığım işyerine güçlü bir aidiyet hissi taşımamaktayım. **

9 Başka bir işletmeden anlaşma yapmadan mevcut işyerimden ayrıldığım zaman olabileceklerden korkmuyorum. **

10 İstesem bile şu an mevcut işyerimden ayrılmam çok zor olurdu.

11 İşyerimden ayrılma kararı aldığımda hayatımda kesintiye uğrayacak çok fazla şey mevcut.

12 Mevcut işyerimden şu an ayrılmamın aşırı bir maliyeti olmayacaktır. **

13 Mevcut işyerimde devam etmek arzum olduğu kadar aynı zamanda benim için bir gerekliliktir.

14 İşyerimden ayrılmayı düşündürecek çok az seçenek olduğunu düşünmekteyim.

15 Mevcut işletmemden ayrılmamın ortaya çıkaracağı en önemli sonuçlarından birisi de alternatiflerin kıtlığıdır.

16 Mevcut işyerimde devam etmemin en önemli sebeplerinden birisi de ayrılmam sonucu yapmam gereken kayda değer fedakârlıklardır.

17 Bu sıralar insanların sıklıkla işten işe geçtiklerini düşünüyorum.

18 Çalışanların sürekli işletmelerine sadık olmaları gerektiğine inanmıyorum. **

19 İşten işe atlamak ahlaki olmayan bir davranış gibi gözükmemektedir. **

20

Mevcut işletmemde devam etmemin önemli sebeplerinden birisi de sadakatin önemli olduğuna inanmam ve bunun sonucu olarak işyerinde kalmanın ahlaki bir zorunluluk olduğunu

hissetmemdir. **

21 Başka bir işletmeden daha iyi bir teklif aldığım zaman, işyerimden ayrılmanın doğru olduğu düşünmemekteyim. **

22 Bir işletmeye sadık kalmanın değerine inandırıldım.

23 Kariyerinin büyük bir kısmını bir işletmede geçirmek bugünlerde iyi bir olgu olarak değerlendirilmektedir.

24 Bir işletmenin adamı olmak (ismimim orası ile anılması) artık mantıklı gelmemektedir. **

75 4.1.9.4. İş Tatmini Ölçeği

Bu çalışmada iş tatmininin ölçülmesine yönelik olarak Richard Hackman ve Greg Oldham tarafından 1975 yılında geliştirilen ve Nejat Basım ve Harun Şeşen tarafından 2009 yılında Türkçe ‘ye uyarlanan 5 maddelik iş tatmin ölçeğinden faydalanılmıştır.

Uyarlama çalışmasında ölçek değerlendirmesi 5-25 puan arasında değerlendirilirken, iş tatmin ölçeğinin orijinal yapısına uygun olarak bu araştırmada doğrulayıcı faktör analizi yapılacağından dolayı ölçek puanı 1 ile 5 seviyesinde değerlendirilmiştir. Yüksek puan yüksek iş tatmin seviyesini göstermektedir. Geçerliliği ve güvenilirliği Basım ve Şeşen tarafından test edilen çalışmanın toplam güvenirliği (α) uyarlama çalışmasında 0.87 olarak bulunmuştur. 5’li likert tipi hazırlanan anket sorularının cevapları; 1: Kesinlikle Katılmıyorum, 2: Katılmıyorum, 3: Kararsızım, 4: Katılıyorum, 5: Kesinlikle Katılıyorum şeklinde kodlanmıştır. Ölçeğe ait sorulara aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 4.1.6.: İş Tatmini Ölçeği

SIRA

NO İŞ TATMİNİ ÖLÇEĞİ

1 İşim benim için hobi gibidir.

2 İşimde, diğer birçok insandan daha mutlu olduğumu düşünüyorum.

3 Mevcut işimin, bulabileceğim diğer işlerden daha ilgi çekici olduğunu düşünüyorum.

4 İşimden çok keyif alıyorum.

5 Genel olarak işim beni tatmin ediyor.

76