Veri Toplama Araçları

Araştırmada kullanılan araçlar; Çocukların Duygularını Değerlendirme Ölçeği (Emotion Regulation Checklist), Aile Tutum Ve Davranış Ölçeği (Coping With Negative Emotions Scale), Empatik Eğilim Ölçeği ve kişisel bilgi formudur.

Çocukların Duygularını Değerlendirme Ölçeği (Emotion Regulation Checklist) Shields ve Cicchetti (1999) tarafından geliştirilen Çocukların duygularını değerlendirme ölçeği iki alt ölçek içeren 24 maddeli ebeveyn ve öğretmen anketidir. Kararsızlık-Olumsuzluk alt ölçeği, uyarılma, tepki gösterme, sinir bozukluğu ve “büyük ruhsal çalkantılar sergiler” ve sinirsel patlamalara meyillidir” gibi ruhsal kararsızlık maddelerini içermektedir. Duygu düzenleme, “diğerlerine karşı empati gösterir” ve mutsuz, sinirli veya deli gibi, endişeli ve korku dolu olduğunda bunu söyleyebilir” gibi uyarlanabilir düzen merkezli maddeler ( sosyal olarak uygun duygusal görüntüler ve empati) içermektedir. Bu anketteki her bir madde 4 puanlı Likert ölçeğine(1=asla ve 4=her zaman) göre değerlendirilmektedir. Shields ve Cicchetti(1997) tarafından

sağlandığı şekliyle Duygu Düzeni Kontrol Listesinin iç tutatlılığı

Kararsızlık/Olumsuzluk için .96 ve Duygu Düzenleme için .86 Cronbach alfası ile birlikte yüksektir(Altan 2006).

Çocukların duygularını değerlendirme ölçeği ( Emotion Regulation Checklist)’nin Türkiye’ de uyarlama çalışması Altan (2006) tarafından yapılmıştır. Altan çalışmasında 4-6 yaş 145 çocukla çalışmıştır. Çalışmasında iki alt ölçeği birleştirmiş ve ölçeğin iç tutarlılık puanını .75 olarak belirtmiştir( Altan 2006).

Aile Tutum Ve Davranış Ölçeği (Coping With Negative Emotions Scale)

Fabes, Eisenberg, ve Bernzweig, (1990) tarafından geliştirilen aile tutum ve davranış ölçeği, ebeveynlere çocuğun olumsuz duyguları kaç kez yaşadığını gösteren on iki senaryodan oluşmaktadır. Senaryolara uygun altı tepki verme yolu belirtilmiştir ve annenlerin bu olası yolları kullanarak her bir senaryoya ne kadar olası şekilde tepki vereceklerini oranlamaları istenmektedir. “Sorun-Odaklı Tepkiler” ebeveynlerin duygunun nedeni çevresinde çocukların sorunu çözmesine yardım etmesini yansıtmaktadır(örneğin “çocuğuma onun çalışmasına yardım edeceğimi söylerim böylece bir dahaki sefere daha iyi bir sonuç elde edebilir.”), “Duygu-Odaklı Tepkiler” ebeveynlerin çocuklarının daha iyi hissetmesine yardım olmaya çalışmasını yansıtmaktadır (örneğin “çocuğumu rahatlatır ve onun daha iyi hissetmesini sağlamaya çalışırım.”), Dışavurumcu Cesaretlendirme İfadeleri” çocuğu duygularını ifade etmesi için cesaretlendiren ebeveyn davranışlarını içermektedir (örneğin çocuğumu hislerini ve sıkıntılarını anlatması konusunda cesaretlendiririm.”). Bu ilk üç alt ölçek duyguları konusunda çocuklarını yetiştirmeyi ve onları eğitmeyi içeren destekleyici ebeveynliği ölçmektedir. Üç ilave tepki yöntemi çocukların duygularına karşı ebeveyn tepkilerini(reaksiyonlarını) yansıtmaktadır. “Azaltma(En aza indirme) Tepkisi” boyutu hangi ebeveynlerin çocuklarının duygusal tepkilerinin önemini ne derecede dikkate almadığını yansıtmaktadır (örneğin “ çocuğuma aşırı tepki göstermeyi ve çocuk olmayı bırakmasını söylerim”), “Cezalandırıcı Tepkiler” hangi ebeveynlerin ne derecede sözlü veya fiziksel ceza ile çocuklarının duygularına tepki verdiklerini göstermektedir (örneğin “ çocuğuma bunu sonlandırmadığı takdirde dışarıya çıkamayacağını söylerim”), altıncı boyut, “Üzüntü Tepkileri” hangi ebeveylerin ne derecede çocuklarının duygularına üzüntülü bir şekilde tepki verdiklerini yansıtmaktadır (örneğin “ kendimi rahatsız ve çekingen hissederim.”). Ölçeğin ilk 5 boyutu ebeveynin belirli duygu sosyalleşmesi davranışlarını değerlendirirken, altıncısı çocuğa yönelik davranışlarını göstermek yerine daha çok ebeveynin kendi hissi ile bağlantılı olduğu için bu boyut (üzüntü boyutu) çalışmada kullanılmamıştır.

Anne Tutum Ve Davranış Ölçeği’nin Türkiye’ de uyarlama çalışması Altan (2006) tarafından yapılmıştır. Altan çalışmasında 4-6 yaş 145 çocukla çalışmıştır.

Ölçek Destekleyici Maternal(Annesel) Tepkiler ölçeği25 maddeden oluşmaktadır ve .84 Cronbach alfası ile birlikte yüksek bir güvenirlik bulunmuştur. Destekleyici Olmayan Maternal (Annesel) Tepkiler ölçeği 22 maddeden oluşmaktadır

önemli bir yükleme göstermeyen üç madde bu ölçeklere dahil edilmemiştir( Altan 2006) Bu anketteki her bir madde 5 puanlı Likert ölçeğine(1=kesinlikle böyle yaparım ve 5=hiç böyle yapmam) göre değerlendirilmektedir.

Empatik Eğilim Ölçeği

Dökmen (1988) tarafından geçerlilik güvenirlilik çalışması yapılan ve Türk toplumuna uyarlanan Empatik Eğilim Ölçeği empatinin duygusal bileşenini ve kişilerin günlük yaşamadaki empati kurma potansiyellerini kurma amacıyla geliştirilmiştir. EEÖ ‘nin bir kısım maddeleri, egosantrik iletişimin özelliklerini yansıtmaktadır. Dökmen, insanlara genelde olumsuz tutum besleyen, çatışmaya uygun kişilik yapısına sahip bireylerin egosantrik iletişime girme eğilimlerinin yüksek olduğunu belirtmektedir.

Likert türü bir ölçek olan EEÖ’nin yaklaşık yarısı, katılımcıların “evet” işaretleme eğilimlerini dengelemek için negatif cümlelerden oluşmaktadır. Katılımcılar her bir maddenin yanındaki 1’den 5’e kadar olan sayılara karşılık gelen “aynen katılıyorum, büyük ölçüde katılıyorum, biraz katılıyorum, hiç katılmıyorum” maddelerinden birini işaretleyerek, o maddedeki görüşe ne ölçüde katıldıklarını belirtmektedirler.

20 sorudan oluşan ölçekteki 3., 6., 7., 8., 11., 12., 13. ve 15. sorular tersinden puanlanarak hesaplanmaktadır. Bu ölçekten elde edilecek en düşük puan 20, en yüksek puan ise 100’dür.

Güvenirlik ve Geçerlik

Empatik Eğilim Ölçeği, Dökmen (1988) tarafından 70 kişilik bir öğrenci grubuna üç hafta arayla iki defa uygulanmış, bu iki uygulamadan elde edilen testin tekrarı güvenirlik katsayısı .82 olarak bulunmuştur. Testi yarılama yöntemiyle öğrencilerin ölçeğin tek ve çift maddelerinden aldıkları puanlar arasındaki korelasyon katsayısı ise .81’dir.

Bu araştırma kapsamında araştırmacı tarafından ölçeğin güvenirliği test tekrar test yöntemi ile incelenmiş, ölçek 100 kişilik bir öğrenci grubuna 15 gün ara ile uygulanmıştır. İki uygulamadan elde edilen puanlar arasındaki korelasyon .78 bulunmuştur.

Geçerlik çalışması için Empatik Eğilim Ölçeği ve Edwards Kişilik Tercih Envanteri’nin “Duyguları Anlama” bölümü arasındaki ilişkiye bakılmış ve .68 düzeyinde bir korelasyon bulunmuştur (Dökmen,1988).

Kişisel Bilgi Formu

Kişisel bilgi formu, araştırma grubuna dahil edilen annelerin çocuklarının yası, cinsiyeti ve annelerin öğrenim durumu, yası ve mesleği ile ilgili bilgiler içeren maddelerden oluşmaktadır. Kişisel bilgi formu araştırmacı tarafından hazırlanmıştır.