Veri Toplama Araçları

Bu araştırmada öncelikli olarak her iki gruba Milli Eğitim Bakanlığı'nın hazırlamış olduğu genel eğitim okulları görsel sanatlar öğretim programı ve özel eğitim uyulama merkezi görsel sanatlar öğretim programı dahilinde nokta, çizgi, renk, leke ve doku becerilerini ölçmeye yönelik uygulama çalışmaları yaptırılmıştır. Yapılan bu çalışmalar öncelikle görsel sanatlar öğretim programında yer alan öğretimsel amaçlar bakımından her bir öğrenci için ayrı değerlendirilmiştir.

Araştırmada asıl değerlendirme kriterlerimiz olan ölçü-oran, yön, hareket, aralık, ışık-gölge, uygunluk, zıtlık, egemenlik, denge ve birlikten oluşan tasarım ilkeleri yönünden becerileri değerlendirilmiştir. Her bir sanat elemanı içerisinde farklı çalışmalar yaptırılmıştır. Çizgi çalışması içerisinde ince-orta ve kalın kalemlerle yaptırılan çizgi çalışmalarının yanında şablonla yaptırılmış çalışmalar da yer almaktadır. Noktalarla serbest düzenlemeler yapılmış, leke çalışmasında ise parmak boya kullanılarak serbest düzenlemeler oluşturulmuştur. Doku kavramında kağıtlarla doku oluşturulurken, renk kavramı içerisinde serbest konulu çalışmalar yapıldığı gibi, öğrencilerin bire bir gördüğü resmi bakarak kağıda aktardıkları röprödüksiyon çalışmaları da yaptırılmıştır.

Bu araştırma sanat elemanları ve tasarım ilkelerinin yer aldığı kriterler dikkate alınarak çocukların resimlerini değerlendirip karşılaştırılmaları ile sınırlı betimsel niteliği ağırlık taşıyan deneysel çalışması olan bir araştırmadır.

Bu araştırmada gözleme dayalı bir yöntem uygulandığı için çalışmalar uygun ortamda, çocukların dikkatlerini sadece çalışmaya odaklamaları için bildikleri tanıdıkları mekân olan sınıflarında yaptırılmıştır.

Çalışma kapsamında oluşturulan performans değerlendirme formları, MEB'in özel eğitimde ve genel eğitimde uygulamış olduğu görsel sanatlar öğretim programı dikkate alınarak oluşturulmuştur.

Çalışmalarda kullanılan performans değerlendirme formları aşağıdaki örnekte verildiği gibidir.

Tablo 2: Öğretimsel Amaçlar Performans Değerlendirme Formu (Özel Eğitim) Zehra Mak-

bule

Elif Sami Nebi Tuna Han

Hasan Sonuç Bildirimler

(Öğretimsel Amaçlar)

E H E H E H E H E H E H E H E H Kalın uçlu gereçlerle, dikey yatay

eğri, eğik koyu çizgi çizer

X X X X X X X 7 -

İnce uçlu gereçlerle, dikey yatay eğri, eğik koyu çizgi çizer

X X X X X X X 7 -

Kalın/ince uçlu gereçlerle koyu/açık çizgiler çizer.

X X X X X X X 7 -

Çizgileri yan yan/üst üste

kullanarak doku çizer. X X X X X X X 6 1

Noktaları yan yana/ iç içe

kullanarak doku çizer. X X X X X X X - 7

Düz, pütürlü kareli desenli vs. gibi farklı dokular çizer.

X X X X X X X - 7

Zihin engelli öğrencilerde her konuda öğrenciden beklenen öğretimsel amaçlar değişmektedir. Performans değerlendirme formlarında da her konu için farklı öğretimsel amaçlara yani kazanımlara yer verilmiştir.

Tablo 3: Öğretimsel Amaçlar Performans Değerlendirme Formu (Genel Eğitim) H. Kübra Fatma H. Esra I. Ali O. M. H. Talha Uğur K. Alihan C. Sonuç Bildirimler (Öğretimsel Amaçlar) E H E H E H E H E H E H E H E H Derse ön hazırlık yaparak geldi. X X X X X X X 7 - Konuya uygun malzeme getirdi. X X X X X X X 7 - Malzemeyi konuya uygun olarak

kullandı

X X X X X X X 7 -

Temiz ve düzenli çalıştı. X X X X X X X 7 - Malzemeleri israf etmedi. X X X X X X X 7 - Konuya uygun ürün çıkardı. X X X X X X X 7 - Ürünü sergilemeye hazır hale

getirdi.

X X X X X X X 7 -

İş bitiminde ortamı temiz ve düzenli bıraktı.

Milli Eğitim Bakanlığı'nın genel eğitim okullarında uygulamış olduğu görsel sanatlar öğretim programı değerlendirme kriterleri Tablo 3'de görüldüğü gibidir. Bütün konular için aynı değerlendirme kriterleri esas alınmaktadır. Bu yüzden bütün performans değerlendirme formlarında değerlendirme ölçütleri aynıdır.

Tablo 4: Tasarım İlkeleri Açısından Değerlendirme (Genel/Özel Eğitim) Zehra Mak-

bule

Elif Sami Nebi Tuna Han

Hasan Sonuç Bildirimler

(Sanatsal Amaçlar)

E H E H E H E H E H E H E H E H Çalışmasda kompozisyon var mı? X X X X X X X - 7 Çalışmalarında ölçü-oran var mı? X X X X X X X - 7 Çalışmalarında Yön var mı? X X X X X X X - 7 Çalışmalarında Hareket var mı? X X X X X X X 7 - Çalışmalarında Aralık var mı? X X X X X X X 7 - Çalışmalarında Işık-Gölge var mı? X X X X X X X - 7 Çalışmalarında Uygunluk var mı? X X X X X X X - 7 Çalışmalarında Zıtlık var mı? X X X X X X X - 7 Çalışmasında Egemenlik var mı? X X X X X X X - 7 Çalışmalarında Denge var mı? X X X X X X X - 7 Çalışmalarında Birlik var mı? X X X X X X X - 7

14 yaş grubu öğrenciler, uygulama çalışması karşılaştırma kriterleri olan tasarım ilkelerinden oluşturulan performans değerlendirme formları tablo 4.'de görüldüğü gibidir. Araştırma kriterleri aynı olduğu için bütün öğrenciler aynı değerlendirme formları ile değerlendirilmiştir.

Tablo 5: Performans Değerlendirme Formları Oluşturulurken İzlenen Basamaklar: Aşağıda verilen tabloda performans değerlendirme formları oluşturulurken izlenen basamaklarla ilgili bilgiler sunulmaktadır.

Aşama 1. Performans değerlendirme formları Milli Eğitim Bakanlığı'nın hazırlamış olduğu görsel sanatlar öğretim programında yer alan öğretimsel kazanımlar temel alınarak hazırlanmıştır.

Aşama 2. Özel eğitim ve genel eğitim okulları için ayrı performans değerlendirme formları oluşturulmuştur.

Aşama 3. Özel eğitimde her konu için öğrenciden beklenen öğretimsel amaçlar değiştiği için her konu için ayrı, özel performans değerlendirme formları oluşturulmuştur.

Aşama 4. Özel eğitim ve genel eğitim okullarındaki uygulama çalışmalarında ölçü-oran, yön, hareket, aralık, ışık-gölge, uygunluk, zıtlık, egemenlik, denge ve birlik gibi tasarım ilkelerine uygun sanatsal becerileri ortaya çıkarmaya yönelik sorulardan oluşan performans değerlendirme formları düzenlenmiştir.

Aşama 5. Oluşturulan performans değerlendirme formlarında her öğrencinin ismi belirtilerek, alınan geribildirimler için 'E' ve 'H' (Evet-Hayır) kutucukları oluşturularak 'X' sembolü ile verilen cevaplar işaretlenmiştir.

Aşama 6. Oluşturulan performans değerlendirme formları tez izleme komitesinde bulunan öğretim üyeleri ile görüşülerek araştırmada kullanılmak için hazır hale getirilmiştir.

Aşama 7. Uygulama çalışmalarındaki bütün resimler incelenerek, tasarım ilkeleri yönünden becerileri performans değerlendirme formlarına ayrıntılı bir şekilde işlenmiş, devamında da araştırmacı tarafından incelenerek yorumlanmıştır.

Aşama 8. Zihin engelli öğrenciler ve genel eğitim okullarında öğrenim gören öğrencilerden elde edilen bulgular aynı tablo içerisinde karşılaştırmalı bir şekilde değerlendirilerek bulgular bölümünde verilmiştir.