Q veri giriĢ ekranı

Q veri giriĢ penceresi ġekil 4.18 ‗de gösterildiği gibidir. Bu veri giriĢ penceresinde her bir parametre ile ilgili bilgiler aĢağıda verilmiĢtir.

ġekil 4.18. Q veri giriĢ penceresi

Kuyu No, Derinlik, Kaya Tipi, Dayanım, Kaya Kalite Göstergesi (RQD) gibi parametreler M-RMR veri giriĢ ekranında anlatıldığı gibidir. Bundan dolayı Q sistemine ait diğer parametrelere ait veri giriĢleri üzerinde durulmuĢur.

4.5.2.3.1. Eklem takım sayısı (Jn)

Jeoteknik aralıkta tanımlanan eklem takım sayıları bu pencerede (ġekil 4.18) girilir. Ġlgili butona basıldığında Q kaya kütle sınıflama sistemince belirlenen 9 farklı eklem takım sayısı tanımı gelir. Kullanıcı verilen tanımlamalardan birini seçer (Çizelge 4.2).

Çizelge 4.2. Jeoteknik aralıkta tanımlanan 9 farklı eklem takımı

Kısaltma Açıklama

A Masif,eklem çok az veya hiç yok

B Bir eklem takımı

C Bir eklem takımı ve geliĢigüzel eklemler

D Ġki eklem takımı

E Ġki eklem takımı ve geliĢigüzel eklemler

F Üç eklem takımı

G Üç eklem takımı ve geliĢigüzel eklemler

H Dört veya daha fazla eklem takımı, geliĢigüzel, çok fazla sayıda, küp Ģeker görünümünde

I ParçalanmıĢ kaya toprak görünümünde

Bu seçeneklerden biri seçilerek eklem takım sayısına ait tanım girilir. Eğer eklem takımlarıyla ilgili herhangi bir ek bilgi varsa ġekil 4.19‘deki gibi NOT1 veya NOT2 seçilir.

ġekil 4.19. Eklem takım sayısının seçim ekranı

4.5.2.3.2. Eklem pürüzlülük sayısı (Jr)

Ġncelenen jeoteknik aralıkta belirlenen aklem takımlarının her biri için Jr değeri bu ekranda girilir. Q kaya sınıflama sisteminde 9 farklı eklem pürüzlülük durumu mevcuttur. Ġlgili butona (ġekil 4.18) tıklanınca Çizelge 4.3‘teki tanımlamalar ekrana gelir.

Çizelge 4.3. Jeoteknik aralıkta tanımlanan 9 farklı eklem pürüzlülük tanımı

Kısaltma Açıklama

A Süreksiz eklemler

B Pürüzlü veya düzensiz, dalgalı

C Düz, dalgalı

D Sürtünme izi,dalgalı

E Pürüzlü veya düzensiz,düzlemsel

F Düz, düzlemsel

G Sürtünme izli, Düzlemsel

H Süreksizlik yüzeylerinin birbirlerine temasını önleyecek yeterli kalnlıkta kil minareli içeren zon

I Süreksizlik yüzeylerinin birbirine temasını önleyecek yeterli kalınlıktaki kumlu, çakıllı yada parçalanmıĢ zon

Ekranda görülen bu seçeneklerden biri seçilerek her bir eklem için eklem pürüzlülük sayısı girilir. Eğer eklem pürüzlülük sayısı ile ilgili herhangi bir ek bilgi varsa ġekil 4.20‘deki gibi NOT1 veya NOT2 seçilir.

ġekil 4.20. Eklem pürüzlülük sayısının seçildiği ekran

4.5.2.3.3. Eklem yüzeyi ayrıĢma sayısı (Ja)

ÇalıĢılan jeoteknik aralıkta belirlenen her bir eklem takmı için eklem yüzeyi ayrıĢma değeri ilgili ekrandan seçilir. Ġlgili pencerede (ġekil 4.18) Ja buyonuna tıklanınca Q kaya sınıflama sisteminde tanımlanan 12 farklı eklem yüzeyi ayrıĢma durumu pencerede belirir (Çizelge 4.4).

Çizelge 4.4. Jeoteknik aralıkta tanımlanan 12 farklı eklem yüzeyi ayriĢma tanimi

Kısaltma Açıklama

A Sıkıca bağlanmıĢ,sert,yumuĢamayan,geçirimsiz dolgu(örneğin kuvars ve epidot) B AyrıĢmamıĢ eklem yüzeyleri,yalnızca yüzeysel kirlenme

C Az ayrıĢmıĢ eklem yüzeyleri, yumuĢamayan mineral kaplamaları,kum taneleri,kil içermeyen kaya parçaları

D Siltli veya kumlu-kil sıvamaları,küçük kil fıraksiyonu(yumuĢak değil)

E YumuĢamayan veya düĢük sürtünmeli kil minareli sıvamaları, Örneğin; kaolen veya mika. Ayrıca klorit, talk, jips, grafit vs. ve az miktarda ĢiĢen killer

F Kum taneleri,kil içermeyen parçalanmıĢ kaya vb.

G AĢırı konsolide olmuĢ, yumuĢamayan kil minareli dolguları(sürekli,ancak kalınlığı 5mm‘den az)

H Orta veya düĢük derecede konsolide olmuĢ yumuĢayaman kil minerali dolguları(sürekli ancak kalınlı 5mm‘den az )

I ġiĢen kil dolguları, örneğin; motmirillonit(sürekli, ancak kalınlığı 5mm‘den az)

J ParçalanmıĢ kaya veya kil zonları veya bantları(kilin tanımlanması için G,H,I maddelerine bakınız)

K Siltli veya kumlu kil zonları veya bantları, düĢük kil fraksiyonu(yumuĢamayan)

L Kalın sürekli kil zonlarıveya bantları(kilin tanılanması için G,H ve I maddelerine bakınız)

Ekranda beliren bu seçeneklerden biri seçilerek her bir eklem yüzeyi için ayrıĢma sayısı girilir (ġekil 4.21).

ġekil 4.21.Eklem yüzeyi araĢtırma sayısı seçim ekranı

4.5.2.3.4. Eklem su azaltma faktörü

Jeoteknik aralıktaki her bir eklem takımı için ilgili Jw verisi, veri giriĢ penceresinden girilir. Q kaya sınıflama sisteminde su azaltma faktöründe 2 Ģekilde veri giriĢi sağlanmaktadır. Birincisi rakamsal olarak su basıncının (kg/cm2

) ifade edilerek girilmesi yada 6 farklı duruma göre veri giriĢi sağlanmaktadır (Çizelge 4.5).

Çizelge 4.5. Jeoteknik aralıkta tanımlanan 6 farklı eklem su azaltma tanımı

Kısaltma Açıklama

A Kuru kazılar yada küçük sızma, örneğin yerel olarak<5lt/dk

B Orta derecede su geliĢi veya basınç, yer yer eklemlerdeki dolguların yıkanması C Dolgusuz, Eklemli, dayanımlı kayada büyük miktarda su geliĢi veya yüksek basınç. D Büyük m,ktarda su geliĢi veya yüksek basınç, ekle dolgularının aĢırı derecede yıkanması E Patlamada son derece aĢırı geliĢi veya su basıncı zamanla azalan

F Zamanla azalmaksızın devam eden son derece aĢırı su geliĢi veya su basıncı

Bu seçeneklerden biri seçilerek eklem su azaltma faktörü girilir (ġekil 4.22).

ġekil 4.22 .Eklem su azaltma faktörü seçim ekranı

4.5.2.3.5. Gerilim azaltma faktörü (SRF)

Ġncelenen jeoteknik aralıkta karĢılaĢılan eklem takımları için SRF (Stress Reduction Factor – Gerilme Azaltma Faktörü) değerleri ilgili veri penceresinde girilir. Ġlgili buton tıklanınca Q kaya sınıflama sisteminde tanımlı 16 farklı gerilim azaltma faktörü pencerede görülür (Çizelge 4.6).

Ġlgili ekranda her bir eklem takımı için bu seçeneklerden biri seçilerek gerilim azaltma faktörü değerleri girilir (ġekil 4.23).

Çizelge 4.6. Jeoteknik aralıkta tanımlanan 16 farklı eklem gerilim azaltma faktörü

Kısaltma Açıklama

A Kil veya kimyasal olarak ayrıĢmıĢ kaya içeren zayıf zonlar, çok gevĢek çevre kayacı (herhangi bir derinlikte)

B Kil veya kimyasal olarak ayrıĢmıĢ kaya içeren tek bir zayıf zon (kazı derinliği <50 m) C Kil veya kimyasal olarak ayrıĢmıĢ kaya içeren tek bir zayıf zon (kazı derinliği >50 m) D Kil içermeyen dayanımlı kayaçta birden fazla makaslama zonu, gevĢek çevre

kayacı (herhangi bir derinlikte)

E Kil içermeyen dayanımlı kayaçta birden fazla makaslama zonu, (kazı derinliği<50 m) F Kil içermeyen dayanımlı kayaçta birden fazla makaslama zonu, (kazı derinliği<50 m) G GevĢek ve açık eklemler, fazla eklemli ―küp Ģekeri‖ görünümlü herhangi bir derinlikte

H DüĢük gerilim, yüzeye yakın

I Orta derecede gerilim

J Yüksek gerilim, çok sıkı yapı (genellikle duraylı, yan duvar duraylılığı açısından uygun olmayabilir)

K Hafif kaya patlaması (masif kaya) L AĢırı kaya patlaması (masif kaya) M Az sıkıĢtıran kaya basıncı N AĢırı sıkıĢtıran kaya basıncı

O DüĢük kaya basıncı

P AĢırı kaya basıncı

Q Kaya sınıflama sisteminde veri giriĢ ekranında ilgili bütün veriler (ġekil 4.18) alındıktan sonra EKLE butunu ile veriler veritabanına kaydedilir.Yeni bir veri giriĢi için YENĠ KAYIT butonuna tıklanması gerekir. Kayıtlı herhangi bir veriyi düzeltmek için ise ilgili veri aralığı çağrılarak sorunlu veri kolayca değiĢtirilebilir.