Araştırma kapsamında “Öğrenme ve Öğretme Anlayışları Ölçeği”, “Yapılandırmacı Yaklaşım Tutum Ölçeği” ve “Yapılandırmacı Ortam Gözlem Formu” kullanılarak toplanan nicel verilerin; nicel verileri desteklemek için yarı yapılandırılmış odak grup görüşme formu ve sanal günlükler ile toplanan nitel verilerin nasıl analiz edildiğine dair bilgiler aşağıda verilmiştir.
Araştırma kapsamında elde edilen nicel veriler, SPSS 22.0 programına aktarılarak analiz edilmiştir. “Öğrenme ve Öğretme Anlayışları Ölçeği”, “Yapılandırmacı Yaklaşım Tutum Ölçeği” ve “Yapılandırmacı Ortam Gözlem Formu”ndan elde edilen veriler kayıp veri analizine tabi tutulmuş, daha sonra verilerin normal dağılım gösterip göstermediği incelenmiştir. Dağılımın normal dağılıp dağılmadığını incelemek için dağılım histogramına, çarpıklık ve basıklık katsayıları ile Q-Q grafiğine bakılmıştır. Ayrıca, dağılımın normalliğini belirlemek amacıyla Kolmogorov-Smirnov testi de yapılmıştır. Büyüköztürk (2012), grup büyüklüğünün 50’den fazla olması durumunda puanların normalliğe uygunluğunun Kolmogorov-Smirnov (K-S) testi ile yapılacağını ifade etmiştir. Deney ve kontrol grubundaki toplam öğrenci sayısının (N=74) 50’nin üzerinde olması nedeni ile normallik testi olarak Kolmogorov-Smirnov testi kullanılmıştır. Verilerin normal dağılım gösterdikleri belirlenmiştir (p>.05). Ancak, “Yapılandırmacı Ortam Gözlem Formu”ndan elde edilen verilerin normal dağılım göstermedikleri tespit edilmiştir (p<.05).
“Öğrenme ve Öğretme Anlayışları Ölçeği”, “Yapılandırmacı Yaklaşım Tutum Ölçeği” ve “Yapılandırmacı Ortam Gözlem Formu”ndan elde edilen verilere ilişkin şu betimsel ve çıkarımsal istatistikler hesaplanmıştır:
“Öğrenme ve Öğretme Anlayışları Ölçeği” ve “Yapılandırmacı Yaklaşım Tutum Ölçeği”nin öntest ve sontest puanlarına ilişkin betimsel istatistikler (aritmetik ortalama ve standart sapma) hesaplanmıştır.
Deney ve kontrol gruplarının “Öğrenme ve Öğretme Anlayışları Ölçeği”
ve “Yapılandırmacı Yaklaşım Tutum Ölçeği”nin öntest ve sontest puanları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığına bakmak için bağımsız gruplar t testi kullanılmıştır.
Deney ve kontrol gruplarının “Öğrenme ve Öğretme Anlayışları Ölçeği”
ve “Yapılandırmacı Yaklaşım Tutum Ölçeği”nin öntest-sontest puanları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığına bakmak için bağımlı gruplar t testi kullanılmıştır.
Deney grubunun “Yapılandırmacı Ortam Gözlem Formu”ndan aldığı ön ve son gözlem puanları arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığına bakmak için Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılarak yapılmıştır.
Nicel verileri desteklemek için yarı yapılandırılmış odak grup görüşme formu ve sanal günlükler ile toplanan nitel veriler, içerik analizine tabi tutulmuştur. İçerik analizi, “birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek ve bunları okuyucunun anlayabileceği bir biçimde düzenleyerek yorumlamaktır” (Yıldırım ve Şimşek, 2016: 242).
Temel amacı verileri açıklayabilecek kavramlara ve ilişkilere ulaşmak olan içerik analizi; verilerin içeriğinin analizini, incelenmesini, doğrulanmasını içeren ve dikkat gerektiren sistematik bazı işlemlerden oluşan süreçtir (Cohen, Manion ve Morrison, 2007). İçerik analizi dört aşamada gerçekleşir: “(1) Verilerin kodlanması, (2) temaların bulunması, (3) kodların ve temaların düzenlenmesi, (4) bulguların tanımlanması ve yorumlanması” (Yıldırım ve Şimşek, 2016: 243).
İçerik analizinin ilk aşamasında, nitel veriler anlamlı bütünlere ayrılır ve bu anlamlı bütünler isimlendirilir yani kodlanır. Kodlama, “kanıtları sınıflandırma ve fikirleri giderek daha geniş bakış açılarını yansıtacak şekilde etiketleme süreci” dir (Creswell ve Plano Clark, 2014: 222). Araştırmacı, genellikle nitel verileri defalarca okur ve bu okumalar sonucunda elde ettiği kodlar üzerinde çalışır (Yıldırım ve Şimşek, 2013).
İçerik analizinin ikinci aşamasında, kodlar bir araya getirilir, incelenir ve kodların ortak yönleri bulunur ve belirli temalar altında toplanır Bu, bir bakıma, “tematik kodlama” dır (Yıldırım ve Şimşek, 2016). Elde edilen temalar, verileri daha genel düzeyde açıklayabilmektedirler (Yıldırım ve Şimşek, 2016).
İçerik analizinin üçüncü aşamasında, araştırmacı verileri okuyucuların anlayabilecekleri bir dille tanımlar, açıklar ve okuyuculara kendi görüş ve yorumlarına yer vermeden, işlenmiş bir biçimde sunar (Yıldırım ve Şimşek, 2016).
İçerik analizinin dördüncü ve son aşamasında, araştırmacı okuyuculara sunduğu verileri yorumlar ve bu verilerden sonuçlar çıkarır. Bu aşamada incelediği olguyla ilgili ilk elden deneyimler kazandığı için araştırmacının yorumları değer taşır. (Yıldırım ve Şimşek, 2016).
Araştırma kapsamında yarı yapılandırılmış odak grup görüşme formu ve sanal günlükler ile toplanan nitel verilerin analizinde, bu dört aşama izlenmiştir. Elde edilen nitel veriler, önce bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Daha sonra çıktısı alınan veri seti, kodlanmadan önce en az iki kez okunmuş ve satır satır kodlanmaya başlanmıştır. Oluşturulan kodlar, uygun temalar altında bir araya getirilmiştir. Elde edilen temalar başlıklar hâlinde bulgular bölümünde sunulmuş ve yorumlanmıştır.
Araştırmanın nitel boyutu için toplanan verilerin inandırıcılığını sağlamak için şu stratejilerden yararlanılmıştır: Uzun süreli etkileşim, çeşitleme ve uzman incelemesi. Araştırmacı, Özel Öğretim Yöntemleri II dersini bizzat kendisi yürüttüğü için bu dersi alıp araştırmaya katılan Sosyal Bilgiler öğretmen adayları ile uzun süreli bir etkileşim içinde bulunmuştur. Araştırma kapsamında veri toplama teknikleri çeşitlendirilmiş, nitel veriler yarı yapılandırılmış görüşmeler ve sanal günlükler ile toplanmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşmeler ile elde edilen veriler, sanal günlükler ile desteklenmiştir. Nitel araştırma yöntemi konusunda uzman iki öğretim üyesi ile değerlendirme toplantısı yapılmış, kendisine nitel araştırma süreci, toplanan nitel veriler ve ulaşılan sonuçlar anlatılmış ve uzmanlar ile birlikte değerlendirilmiştir.
Toplanan nitel verilerin aktarılabilirliği ise ayrıntılı betimleme ve amaçlı
ve doğrudan alıntılarla desteklenmiştir. Doğrudan alıntı verilirken Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarına kod isimler verilmiştir. Araştırmanın nitel boyutu için katılımcıları, amaçlı örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiş, sadece deney grubu olarak belirlenen 2016-2017 öğretim yılında bir devlet üniversitesinde Sosyal Bilgiler öğretmenliği programında öğrenim gören dördüncü sınıf B şubesinden “Öğrenme ve Öğretme Anlayışları Ölçeği” ve
“Yapılandırmacı Yaklaşım Tutum Ölçeği”nden yüksek, orta ve düşük öntest puanları alan üçer öğrenci olmak üzere seçilen toplam dokuz odak öğrenci seçilmiştir.
Toplanan nitel verilerin tutarlığını sağlamak için tutarlık incelemesinden yararlanılmıştır. Nitel verilerin tutarlığını sağlamak için odak grup görüşmelerine katılan Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarına görüşme sorularının benzer bir yaklaşım ve ses tonuyla sorulmasına dikkat edilmiştir. Ayrıca, veri seti, Sosyal Bilgiler eğitimi ve nitel araştırma yöntemi alanında uzman bir eş kodlayıcı tarafından da kodlanmış ve temalar oluşturulmuştur. Eş kodlayıcı ile bir araya gelinerek farklı kod ve temalar üzerinde tartışılmış ve uzlaşmaya varılmıştır.
Araştırmanın nitel boyutu için toplanan verilerin teyit edilebilirliği ise Sosyal Bilgiler eğitimim alanında bir uzmanın teyit incelemesine başvurularak sağlanmıştır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BULGULAR VE YORUMLAR
Bu bölümde araştırma sürecinde elde edilen verilerin analiz edilmesiyle oluşturulan bulgular yer almaktadır. Bulgular üç temel başlıktan oluşmaktadır. Birinci temel başlıkta ters yüz öğrenmenin Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının öğrenme ve öğretme anlayışlarına, yapılandırmacılığa yönelik tutumlarına ve yapılandırmacı ortam hazırlama becerilerine etkisine ilişkin nicel bulgulara yer verilmiştir. İkinci temel başlıkta Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının ters yüz öğrenmeye ilişkin görüşlerine (sanal günlük, formlar) ilişkin bulgular yer almaktadır. Üçüncü temel başlıkta ise uygulama süreci sonunda katılımcılarla yapılan odak grup görüşmelerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir.
1. ARAŞTIRMANIN NİCEL BÖLÜMÜNE İLİŞKİN BULGULAR VE