Karar Verme Birimlerinin Seçilmesi
Kullandıkları girdiler ve ürettikleri çıktılar açısından benzer olan ve benzer çevre Ģartlarında çalıĢan çimento sektörü firmaları karar verme birimi olarak seçilmiĢtir. ĠMKB‟de iĢlem gören 17 tane çimento firmasının 2005, 2006, 2007 ve 2008 yıllarında yayınlamıĢ oldukları bilanço ve gelir tabloları kullanılarak Veri Zarflama analizi yardımıyla etkinlikleri ölçülmüĢtür. Uygulamamızda iki adet analiz yapılmıĢtır. Ġlkinde Karlılık çıktıları kullanılırken ikincisinde piyasa çıktıları kullanılmıĢtır. Ġki analizde de karar verme birimleri yani firmalar aynıdır. ÇalıĢmada 2005 ve 2006 yıllarında 17 adet karar verme birimi vardır. Ancak 2007 ve 2008 yıllarında Oysa‟nın Çimsa tarafından satın alınması nedeniyle 2007 ve 2008 yılında ĠMKB‟de iĢlem gören çimento firması sayısı 16 olmuĢtur.
Ġlk analizde 2007 yılında GöltaĢ zarar ettiğinden ve verilerimizin pozitif olması gerektiği için GöltaĢ analiz dıĢı bırakılmıĢtır. Aynı Ģekilde ÇimentaĢ ve Çimbeton 2008 yılında zarar ettiğinden ve verilerimizin pozitif olması gerektiği için ÇimentaĢ ve Çimbeton analiz dıĢı bırakılmıĢtır. Karar verme birimleri sayısı 2005 ve 2006 yılında 17 iken 2007‟de 15, 2008‟de 14 olmuĢtur.
Ġkinci analizde de Çimbeton ve ÇimentaĢ 2005 ve 2006 yıllarında temettü dağıtmadıklarından dolayı çıktı 1 değerlerinin 0 olması nedeniyle analiz dıĢı bırakılmıĢtır. 2007 yılında Çimbeton kar dağıtmamıĢ GöltaĢ ise zarar ettiği için analize dahil edilmemiĢtir. 2008 yılında da analizin yapıldığı tarihte Aslan Çimento kar dağıtımını açıklamamıĢ ÇimentaĢ ve Çimbeton da zarar ettiği için analize dahil edilmemiĢtir. Karar verme birim sayısı 2005 ve 2006 yılında 15 iken, 2007 yılında 14, 2008 yılında 13 olmuĢtur.
Veri Zarflama Analizindeki en önemli aĢama karar verme birim sayısı ve girdi ve çıktıların belirlenmesidir. Bu çalıĢmada ilk analizde 3 girdi ve 3 çıktı, ikinci analizde 3 girdi ve 2 çıktı kullanılmıĢtır. Bussofiane ve vd (1991) yaptıkları çalıĢmada karar birim sayısının en az girdi sayısı+ çıktı sayısı+1 olarak
belirtmiĢlerdir. Ġki analizde de ((3+3+1=7) ve (3+2+1=6)) bu koĢul sağlanmıĢtır. Karar birim sayımız 13 ve 17 arasında değiĢmektedir. Diğer bir kısıt ise değerlendirmeye alınana karar verme birim sayısı değiĢken sayısının en az iki katı olmalıdır. Bu kısıt da sağlanmaktadır.
Girdi Ve Çıktı Kümelerinin Seçilmesi
ĠĢletmelerin finansal durumlarıyla yakından ilgilenen çok çeĢitli çıkar grupları söz konusudur. ĠĢletme yöneticileri, hisse senedi yatırımcıları, banka ve benzeri kredi kurumları ve hatta vergi daireleri iĢletmelerin finansal durumlarıyla ilgilenen gruplardan sadece bir kaçıdır. Yatırımcılar için yatırım kararının, kreditörler için ise kredi kararlarının sağlıklı bir Ģekilde oluĢmasında finansal analize konu olan iĢletmenin karakteri, sektör içindeki yeri, ürünlerinin pazar konumları, finans sektörü ve iliĢkide bulunduğu diğer iĢletmelerle olan iliĢkileri vb. bilgilerin yanı sıra, finansal bilgilerinin incelenerek değerlendirilmesi önemli ölçüde etkili olmaktadır. Bu nedenlerle, iĢletmelerin finansal analizinin yapılması, ilgili gruplar açısından sağlıklı bir yatırım kararının alınmasında elzemdir. ĠĢletmelerdeki sürekli büyüme arzusu, sermaye piyasalarının geliĢmesi, banka ve benzeri kredi kurumlarının risklerini minimize etme istekleri ve vergi kanunlarının gereken Ģekilde uygulanabilmesinin temini, özellikle 20. yy da finansal tabloların geniĢ ölçüde kullanılmasına, bu da; finansal analizin öneminin artmasına sebep olmuĢtur. Örgütler ve bireyler, diğer bir ifadeyle iĢletmeyle ilgili çıkar grupları, söz konusu iĢletmeyi mali tablolarının finansal analizi yolu ile kısmen de olsa değerlendirebilirler. ĠĢletme yöneticileri de mali tabloların, iĢletme ve kendi yönetim yetenekleri hakkında fikir veren birer rapor olduğunu bilirler. Analizlerden elde edilecek sonuçlar, diğer bilgilerle birlikte iĢletme planlaması ve denetiminin çeĢitli dallarında kullanılır. Ayrıca mali tablo analizleri finansal verilerin birbiriyle ne dereceye kadar iliĢkili olduğu konusunda da bilgi verir.
Finansal analiz, yönetim açısından ;
• ĠĢletmenin ana ve ikincil hedeflerine ulaĢıp ulaĢmadığını saptamada, • Hedefe varılamamıĢsa nedenlerini araĢtırmada,
• Geleceğe ait planlar hazırlamada,
• Üretilecek mal yada hizmetlerin, üretim miktarı, bileĢimi ve izlenecek fiyat politikası konularında karar almada,
•ĠĢletmenin varlığını tehlikeye düĢürmeden, yükümlülüklerini yerine getirip getirememe gücünün olup olmadığını belirlemede,
• ĠĢletme faaliyetlerini kontrol ve denetlemede,
• ĠĢletme faaliyetlerinin her evresinde doğru ve düzeltici kararlar alınmasında hayati önem taĢımaktadır.
Diğer taraftan, iĢletmeye fon sağlayan finans kurumları ile iĢletmeye yatırım yapabilecek kurum ve bireyler, iĢletmenin finansal yapısını en iyi Ģekilde onun mali tablolarını izleyerek değerlendireceklerdir. ĠĢletme ile çalıĢan kredi kurumları, düzenli aralıklarla iĢletmenin finansal yapısını inceler ve kredi değerlemesi yaparlar. ĠĢletmeye kaynak sağlayan tahvil yada hisse senedi yatırımcıları da, gerek kendileri, gerekse uzman kuruluĢlardan yararlanarak iĢletmenin mali yapısını takip ederler. Bu tablolar onlara iĢletmenin gelecekteki baĢarısını tahmin etmede önemli bir kaynak teĢkil etmektedir.
Sermaye piyasasından tahvil veya hisse senedi satın alarak yatırım yapacak bir yatırımcı, yapacağı yatırımın taĢıdığı risk ve bu yatırımdan sağlayacağı gelir hakkında doğru bilgilere sahip olmak ister. Bu doğru bilgileri yatırımcıya veren göstergeler mali oranlardır. Ancak bu oranların gerçekleri en iyi Ģekilde yansıtabildiklerini söylemek için bilanço kalemlerinin çok iyi analiz edilmiĢ olmaları gerekir.
Bu çalıĢmada iĢletmelerin verimliliklerini ölçerken finansal analizlerden yararlanılacaktır. ġirketlerin mali tabloları- bilanço ve gelir tablosu- kullanılarak etkinlik ölçümünde kullanılan bazı temel finansal oranlar elde edilmiĢtir. Girdi ve çıktı kümeleri seçilirken girdilerdeki artıĢın etkinliği azalttığı ve çıktılardaki artıĢın etkinliği artırdığı dikkate alınmalıdır.
Bu çalıĢmada yöneticiler için ve yatırımcılar için olmak üzere iki analiz yapılacaktır. Analizlerde kullanılacak olan girdiler aynı kalırken çıktılarda bazı değiĢikler olacaktır.