Vekâletin Sona Ermesi

Aşağıdaki durumlarda vekâlet sona erer.

a. Belli bir dava ile sınırlı olan vekâlet dava neticelenince doğal olarak sona erer.

b. Belli bir süreyle sınırlandırılan vekâlet süre bitiminde sona erer. c. Vekilin müvekkil tarafından azledilmesiyle sona erer.

d. Vekilin vekâlet görevini bırakmasıyla sona erer.

e. Vekil ya da müvekkilin tasarruf ehliyetinin ortadan kalkması durumunda sona erer.207

Yukarıda ifade ettiğimiz gibi defterimizde üç tane vekâlet kaydı bulunmaktadır. “Eğin Kazası kurâsından Apçağa Karyesi ahâlisinden Hacı Davud

zâde Mehmed Emin Efendi ibn-i Mehmed Tahir kaza-i mezbûr Bidayet

204 _{234 numaralı belge.}

205 _{Bilmen, s. 311.} 206 _{284 numaralı belge.}

46

Mahkemesi’nde makud-ı meclis-i şer‘i münirde Pegir Karyesi ahâlisinden gâib-i ani’l-meclis Adıgüzelzâde Ali Efendi gıyabında takrîr-i kelam(…)Malatya Sancağı’nın Nefs Kasabası’nda Ferhadiye Mahallesi’nde evka’ Ayşe ve Mehmed hâne ve bahçe yol ve tarîk-i âm ile mahdud bir kıt’a bahçenin yüz kırk dört sehm itibarıyla yirmi dört semen bâ-sened-i Hakanî mufasarrıf olmamla hisse-i mezkûre ve mahallinde talibi zuhurunda semen misliyle talibine bey‘ ve temlik ve kabz-ı semene ve memuru huzurunda takrîr muamele-i lâzımesini icraya ve makbuzunu tarafıma irsal ve teslime husûs-î mezkûr mütevakkıf olduğu umurun kâffesine vekâlet-i sahiha- i şer‘iyye ile tarafımdan mezbûr Ali Efendi’ye vekil ve nâib menab nasb ve tayin eyledim dediği zabt olundu”.208

208 _{19 numaralı belge.}

47 E. Verâset

Verâset, ölen bir kimsenin malına hilafet yoluyla sahip olmaktır.209 _Miras

bırakan ölüye “mûris”, ölenin malı kendisine geçen mirasçısına “vâris”, ölünün kendisine ait terk edib gittiği malına da “terike” denir.210 _{Mûris, vâris ve terike}

mirasın rükünleridir.211

1. Mirasçılık Sebepleri

Sebeplerden maksat terikenin kimlere ve ne sebeple paylaştırılacağıdır. Bunlar üç tanedir.

a. Kan Hısımlığı

Mirasçılık sebeplerinden birisi olan kan hısımlığı öncelikle mûrisin kız ve erkek çocuklarıyla anne ve babasını kapsar. Mûrisin çocuklarının veya anne ve babasının bulunmadığı durumlarda amca, hala, torun, vb. gibi uzakta bulunan akrabalara intikal eder.212

b. Nikâh

Kadın olsun erkek olsun aralarında nikâh bulunan eşler ölen eşin terikesine vâris olur.213 Mirasçılık sebebi olarak geçerli bir nikâh akdi yeterlidir.214 İddet süresi bitmiş ve boşama gerçekleşmişse eşler birbirlerine mirasçı olamazlar. Ric‘î talâkla ayrılan eşler iddet süresi içerisinde ölen eşe mirasçı olur. Ancak bâin talâk mirasçılığa engeldir.215

c. Velâ

Hükmî bir akrabalıktır. Köle azad eden kişi ile azad edilen köle arasındaki ilişkidir ve bunlar birbirlerinin mevlâsı haline gelmektedir. Hanefilere göre azad eden azad edilene vâris olur.216

209 _{Mehmet Şener, “İslâm Miras Hukuku İle İlgili Terimler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat}

Fakültesi Dergisi, sy. 8, İzmir 1994, s. 25- 52.

210 _{Mavsılî, s.345.} 211 _{Aydın, s. 322-323.} 212 _{Aydın, s. 323.} 213 _{Türcan (edt), s. 547.} 214 _{Aydın, s. 323.} 215 _{Türcan (edt), s. 547.} 216 _{Türcan (edt), s. 548.}

48 2. Mirasın Şartları

Mirasın verâset kanalıyla vârislere geçebilmesi için şu şartların gerçekleşmesi gerekir.

a. Mûrisin ölmesi b. Vârislerin sağ olması

c. Mirasçı olmaya mani bir durumun bulunmaması217 3. Mirasçı Olma Engelleri

a. Köle olmak.

b. Vârisin mûrisini öldürmesi. c. Farklı dine mensubiyet.

d. Gayr-i Müslimler için farklı memlekette olmak.218 4. Defterimizde Geçen Mirasla İlgili Kavramlar

a. Ferâiz

Farîza kelimesinin çoğulu olan ferâiz, farz kelimesinden türetilmiştir. Farz sözlükte takdir etmek, bir şeyi belirlemek, açıklamak, kesinleştirmek gibi anlamlara gelir.219 Mirasta ise, yarım, üçte iki gibi miktarı belirlenen hisse, sehim demektir.220 Örnek verirsek; “…Marise ve Bersema ve Verafe münhasıra olduğu ve tashih-i

mesele-i mirasları bi-hükmi’l-ferâiz altmış sehimden olub sehm-i mezkûrdan yirmi beş sehmi ümmü zevce-i merküme Kadem’e ve on dört sehmi ibn-i merkum Niknos’a ve yedişer sehimden yirmi bir sehmi dahi benat-ı merkumata asaleti tahakkukundan sağir verese-i merkumdan…”221

b. Sülbî

Kişinin kendi soyundan gelen öz erkek çocuğunu ifade eder. Erkek çocuğun annesine nisbeti içinde sadri kelimesi kullanılır.222

217 _{Aydın, s. 324-326.}

218 _{Mavsılî, s. 346.}

219 _{Ali Bardakoğlu, “Ferâiz” mad., DİA, TDV Yayınları, İstanbul 1995, c. 12, s. 362.} 220 _{Şener, s. 25-42.}

221 _{83 numaralı belge.}

49

“…Ümmü Gülsüm ile sulbî kebir oğulları Ali ve halen asker-i şâhânede bulunan Mehmed…”223 ve “…Mustafa ile sadri sağir oğlu İbrahim ve sadriye sağire

kızı bir yaşında Fatma’ya münhasıra olduğu bi’l-ihbar nümâyan oldukdan sonra verese-i mezbûreden zevc-i mezbûr Osman Ağa…”224

c. Sülbiyye

Kişinin kendi soyundan gelen öz kız çocuğunu ifade eder. Kız çocuğun annesine nisbeti içinde sadriye kelimesi kullanılır.225 _{“…Mehmed Sabri ve sulbiyye} sağıre kızları Melek ve Hatice’ye munhasıra olduğu nümâyan oldukdan sonra verese-i mezbûrdan…”226 _{“…Mehmed Memiş bin Ali’nin verâseti sadriye kebire kızı} Rebia Hanım…”227

d. Mevrûs

Mûristen vârise kalan maldır.228 _{“…Mustafa’nın vefatından vâris munhasıra} olduğum cihetle bana maru’z-zikr bahçenin dört hissede üç hisse-i şayiası bana mevrûs olub…”229

e. Muris

Miras bırakan kimsedir.230 “…Hasan ve Osman Efendi’leri muriseleri

müteveffiye-i mezbûre Emine Hatun’a işbu tarihden on sekiz seneden mütecâviz vefat etmiş olub…”231

f. Vâris

Ölenin malı kendisine geçen kimsedir. “…Mustafa’nın vefatından vâris

munhasıra olduğum cihetle bana maru’z-zikr bahçenin dört hissede üç hisse-i şayiası bana mevrûs olub…”232

223 _{79 numaralı belge.} 224 _{86 numaralı belge.} 225 _{Develioğlu, s. 962; Şener, 25-42.} 226 _{16 numaralı belge.} 227 _{192 numaralı belge.} 228 _{Şener, s. 25-42.} 229 _{64 numaralı belge.} 230 _{Şener, s. 25-42.} 231 _{90 numaralı belge.} 232 _{64 numaralı belge.}

50 g. Tereke

Ölünün kendisine ait terk edib gittiği maldır. “…mezbûre Kamer Hanım ve

siğar-ı mezbûrundan gayrı vârisi ve terekesine müstehak-ı âharı olmayıp ve muskıt…”233

h. Tashih-i Mesele

Her mirasçının hisselerini küsürsüz bulmak için paydaların eşitlenmesi işlemine denir.234 _{“…münhasıra olduğu ve tashih-i mesele-i mirasları bi-hükmi’l-} ferâiz altmış sehimden olub sehm-i mezkûrdan yirmi…”235

i. Sehim

Çoğulu siham olan sehim varislerin mirastan almayı hak ettiği hisse, pay demektir.236

“…tarîk-i âm ile mahdud bir kıt’a bahçenin yüz kırk dört sehm itibarıyla…”237

Defterimizde 115 tane verâset davası bulunmaktadır. Bu da defterimizin %