any of various lightweight fabrics and articles of clothing

(bir kumaş türü)

4.3. Sözde Denkteşler Listesinin Eğitbilimsel Amaçlı Kullanımı

Yabancı dil öğretiminde sözcük öğretiminin önemi yadsınamaz. Daha önceki öğretim yöntemlerinin aksine son zamanlarda benimsenen iletiĢimsel yöntemde sözcük öğretimi önemli bir rol oynamaktadır. ĠletiĢimin temel taĢlarını sözcükler oluĢturmaktadır. Bu nedenle yabancı dilde iletiĢim kurabilmek için dil öğrenen bireyin sözcük öğrenimine önem vermesi gerekmektedir.

Sözcük öğretiminde günümüzde çeĢitli teknikler kullanılmaktadır. Bu tekniklerden bir tanesi de denkteĢlerden faydalanmaktır. Yapılan birçok çalıĢma denkteĢlerin sözcüklerin edinilmesindeki önemini ortaya koymaktadır. Örneğin Hall ve diğer. (2009: 161) yeni bir dilde öğrenilen yeni bir sözcükle daha önceden bilinen dil(ler)deki bir sözcük arasındaki benzerliğin, bellekteki izlerin sözcük dağarcığı ile birleĢmesinde önemli bir katkısı olduğunu öne sürmüĢlerdir. Bu da demek oluyor ki, denkteĢlik durumunun farkında olmak, ikinci ya da yabancı dil öğrenen bireyin dili öğrenmesini kolaylaĢtırabilir.

Öğrencilerin denkteĢler konusunda farkındalıklarını arttırmanın bir yolu, öğrencilere kendi seviyelerinin üzerinde ancak birçok denkteĢten oluĢan bir metin vermek ve yeni sözcüklerin anlamlarını tahmin etmeleri istemek olabilir. Daha sonra öğretmen asıl tanımları verir ve öğrencilerin ne kadar baĢarılı olduğuna dikkat çekerek denkteĢleri tanımlayıp öğrencileri bu konuda bilinçlendirebilir.

Ancak tabii ki anadilden yabancı dile aktarım yapmak her zaman doğru olmayabilir. Özellikle sözde denkteĢler ya da kısmi sözde denkteĢlerin, dil öğrenenleri edinme ve algılama süreçlerinde yavaĢlatabileceği, yanlıĢ yönlendirebileceği ve hatta bu sözcükleri yanlıĢ bağlamlarda kullanmaya yöneltebileceği bulgularına ulaĢan birçok çalıĢma bulunmaktadır (Meara 1993; Escribano 2004; Tonzar ve diğer., 2009; Uzun ve Salihoğlu, 2009: s. 573’ deki alıntı). Lerchundi ve Moreno (1999), öğrencileri tarafından yapılan yanlıĢların çoğunun sözde denkteĢlerin yanlıĢ çevirisinden kaynaklandığı sonucuna ulaĢmıĢlardır (Lerchundi ve Moreno, 309-312; Uzun ve Salihoğlu, 2009: s. 573’ deki alıntı). Bununla ilgili olarak Escribano (2004), yabancı dilde yeni bir sözcüğün yazılıĢı anadildeki bir sözcük ile aynı ancak anlam açısından farklı olduğu durumlarda, beyne yanıltıcı bir görsel uyarıcı gönderildiğini ve bunun da yanlıĢ çeviriyle sonuçlandığını belirtir (Escribano, 87-106; Uzun ve Salihoğlu, 2009: s. 573’ deki alıntı). Aynı Ģekilde, Tonzar ve diğer. (2009) Ģekilsel olarak benzer ancak anlamsal olarak farklı olan sözcüklerin her zaman öğrencilere yardımcı olmayacağından söz eder (Tonzar, 623-646; Uzun ve Salihoğlu, 2009: s. 573’ deki alıntı). Bu sözcükler, doğru denkteĢlerin aksine dil öğrenen bireylerde hata yapma

oranını arttırabilir. Ġki dil arasındaki denkteĢlerin çok olması, öğrencilerin genelleme yapmalarına neden olabileceğinden, sözde denkteĢleri bilmemeleri durumunda, bunların anlamlarının da aynı olduğu yanılgısına düĢebilirler.

Öğrencilerin sözde denkteĢler konusunda farkındalıklarını arttırmak için çeĢitli ders içi etkinliklerden faydalanılabilir:

 Sözcüklerin anlamları görsel materyaller hazırlanarak öğrencilere gösterilebilir. Böylece öğrencilerin bu sözcüklerin anlamlarını hatırlamalarına yardımcı olunabilir. Bir diğer alternatif de öğrencilerden görsel materyal hazırlamalarını istemek olabilir. Bu durumda her öğrenciye bir çift sözde denkteĢ verilir ve ev ödevi olarak bu iki sözcüğün anlamlarını gösterebilecekleri bir materyal hazırlamaları istenebilir.

 Öğrencilere liste verilebilir ve onlardan yanlıĢ anlaĢılmalara yol açabilecek örnek diyaloglar yazmaları istenebilir. Bu Ģekilde komik unsurlar da öğrencilerin isteklilik düzeylerini arttırabilir.

 Öğrencilere içinde denkteĢleri ve sözde denkteĢleri barındıran bir okuma metni verilip sözcüklerin anlamlarını tahmin etmeleri istenebilir.

 Eğer öğretmen dersin planı ile ilgili olmayan sözde denkteĢlere bir saatini ayırmak istemez ise her güne bir sözde denkteĢ çifti ile baĢlayabilir. Böylece sadece birkaç dakika ayırarak öğrencilerin dikkatini bu konuya çekebilir.  Sözde denkteĢler listesi kullanılarak boĢluk doldurma alıĢtırması

hazırlanabilir ve bu alıĢtırma dersin sonunda yazılı yoklama olarak verilebilir.  Listeler kullanılarak bir yarıĢma düzenlenebilir. Öğretmen sınıfı gruplara

ayırır ve gruptakilerin ellerine ―denkteĢ‖, ―sözde denkteĢ‖ ve ―kısmi sözde denkteĢ‖ yazılı kartonlar verir. Daha sonra, denkteĢ, sözde denkteĢ ya da kısmi sözde denkteĢ olan hedef dildeki bir sözcüğü yüksek sesle söyler ve gruplar bu sözcüğün hangi kategoriye ait olduğuna karar verip ilgili kartonu havaya kaldırırlar ve doğru yanıtı bulan grup puan kazanır.

 Bir baĢka sınıf içi oyun olarak, öğretmen dersten önce tüm tahtayı öğrencilerin ana dilindeki sözcüklerle doldurur. Bu sözcükler içerisinde hem sözde denkteĢler hem de denkteĢler olmalıdır. Daha sonra sınıfı iki gruba ayırır. Her gruptan bir öğrenci tahtanın önüne tahtaya eĢit mesafede oturtulur

ve ellerine sinek raketi1 verilir. Öğretmen hedef dilden, tahtada anlamı olan bir sözcüğü yüksek sesle söyler ve öğrenciler o sözcüğün ana dildeki karĢılığı üzerine ellerindeki raketle en hızlı Ģekilde vurmak için yarıĢırlar.

Bu etkinlikler, sınıf içinde öğretmen tarafından öğrencilerin konuyla ilgili bilinç düzeyini arttırmada etkili olabilir. Bunun yanında öğretmen, diğer sözcük öğretme tekniklerini sözde denkteĢlerin öğretimine adapte edebilir ve etkinlik konusunda kendisi de çeĢitlilik yaratabilir.

Bu konuyla ilgili yapılan çalıĢmalar incelendiğinde birçok dilde bu listelerin oluĢturulduğu fark edilmiĢ ve çeĢitli etkinliklerin de önerildiği gözlemlenmiĢtir. Ancak özellikle Türkçe temel alınarak hazırlanan bir liste bulunmadığından ve listenin eğitbilimsel olarak kullanılması önemli bulunduğundan bu listenin Türkçeyi yabancı dil olarak öğretenlere ve öğrenenlere faydalı olabileceği düĢünülmüĢtür. Ayrıca bu listeler kitap yazarları tarafından kullanılıp bunlara dikkat çekilecek etkinlikler ders kitaplarının içeriklerine dâhil edilebilir.

1

BÖLÜM 5