Deri pH’sı, vücut ısısı ve UV etkisiyle bozulmamalıdır 6 Toksik, irritan ve allerjik olmamalıdır (73).

2.3.6. Gözlerin Korunması

Güneş ışınlarındaki UVB’ye maruziyet katarakt oluşumunu arttırır. Gözlerdeki UVB maruziyetinin engellenmesinin en basit yöntemi geniş kenarlı bir şapka giyilmesidir. Güneş gözlükleri, doktor kontrolünde alınmalıdır. UV spektrumunun %99-100’ünü bloke edecek şekilde seçilmelidir (143).

2.4. Deri Kanserinden Korunmada Hemşirenin Rolü

Kanser, dünyada ve Türkiye’de %22’lik oran ile tüm ölüm nedenleri arasında kardiyovasküler hastalıklardan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Özellikle basit korunma yöntemleri ile önlenebildiği, taramalar ile mortalite oranlarının önemli düzeyde kontrol altına alınabildiği ve erken tedavinin yaşam kalitesini arttırmada önemli olduğu bilinmektedir (144,145). Tüm dünyada ülkeler için önemli bir halk

sağlığı sorunu haline gelen kanser vakalarının %30’undan fazlasının önlenebileceği bildirilmektedir (144).

Güneşten korunmada olumlu davranışlar geliştirerek, insanların güneş ışığındaki UV radyasyona maruziyetinin azaltılması, deri kanserlerinin halk sağlığına olan yükünün azaltılmasının en önemli parçasıdır (57). DSÖ’nün sağlığı koruma ve geliştirme programları kapsamında anahtar rolde gördüğü hemşirelerin toplumun deri kanserinden korunması için gerekli uygulamaları gerçekleştirmesi büyük önem taşımaktadır. Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC)’nin Deri Kanserini Önleme Ulusal Eğitim Programında halk sağlığı hemşirelerinin kanserin erken tanısı ve önlenmesinde aktif olarak çalışması konusunda planlamalar yer almaktadır (27,61,62).

Deri kanserinde bakım multidisipliner bir ekip yaklaşımı gerektirir ve hemşire kanser bakımının önemli ve bütünleyici bir elemanıdır. Hemşire, sağlığın geliştirilmesi ve korunması, tanı, tedavi, rehabilitasyon aşamalarında çok yönlü bir bakım sağlamaktadır. Klinik uygulama, eğitim, danışmanlık ve yönetimin yanı sıra deri kanserinde klinik araştırmalara katılım hemşirenin alanlarını genişletecektir. Hemşireler üniversiteler, akademik tıp merkezleri, onkoloji üniteleri, poliklinikler, muayenehaneler, evde bakım gibi birçok alanda çalışmaktadırlar. Bu çalışma alanlarında hemşirenin genel amacı; erken tanı ve risk faktörleri konusunda danışmanlık yapmak, deri kanseri olan hastalara hastalık süreci boyunca hasta ve ailesinin en üst düzeyde işlevlerini sürdürmelerini sağlamak ve yaşam kalitelerini arttırmaktır. Ayrıca hemşire risk grupları ile karşılaştığında korunma önlemleri ve erken tanı konusunda eğitim fırsatını kaçırmamalıdır. Toplumu bilinçlendirme ve erken tanı için farkındalık oluşturma da liderlik etmelidir.

Deri kanseri riski üzerine toplumsal eğitim programları medyayı da içine almalı ve çocuklarla adölesanlara özel öneriler verilmelidir. Avustralya’da 1960’ların başlarından itibaren deri kanserlerinden korunma sağlık programlarına dahil edilmiştir. Gözlemsel veriler, bu programların Avustralya’da 60 yaş altında deri kanserlerini azaltma yönünde etkili olduğunu göstermektedir. Avustralya dışında, hemşire ya da medya önderliğinde yürütülen eğitim programları sonucunda, kişisel- muayene oranında artış, deri kanserlerinden korkmada azalma ve güneşin tehlikelerini fark etme ve korunma konusunda gelişmeler olduğunu göstermiştir (122).

Güneşe maruz kalmak hemşirelik ve sağlık bakımı için önemlidir. Çünkü sağlık personelleri güneş ışığına maruz kalma riskinin farkında olursa, yaptıkları ziyaretler sırasında öğrencileri, hastaları, aileleri risk faktörleri ve güvenli güneşlenme davranışları konusunda eğitebilirler (63). Ülkemizde Andsoy ve arkadaşlarının (146) hemşirelerin deri kanseri hakkında bilgilerinin, deri kanseri ve güneşten korunmaya yönelik davranışlarının neler olduğunu araştırdıkları çalışmalarında; hemşirelerin bilgilerinin yetersiz olduğunu, güneş ışınlarından yeterince korunmadıklarını saptamışlardır. Örneğin, 50 ve üzeri bene sahip olanların ve doğum lekesi olanların deri kanseri için risk oluşturduğunu bilenlerin ve dışarı çıkıldığında şapka ile güneş koruyucu krem kullanım oranının çok düşük olduğu bulunmuştur.

Deri kanseri ve güneşten korunmanın erken yaşta başlaması gerektiğinin öneminden yola çıkarak; birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışanlara ve okul hemşirelerine önemli görevler düşmektedir. Sağlık çalışanlarının ve ailelerin bilinçlendirilmesinin, erken yaşta eğitimlerin yapılmasının, okul müfredat programlarına konunun eklenmesi ve okulda güneşten korunma ile ilgili politikaların geliştirilerek, fiziki şartların gözden geçirilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir.

Okullarda sağlığı geliştirme çalışmalarının gerekçesi, okulların sağlığı geliştirme programlarını yürütmede çok etkin alanlar olarak kabul edilmesidir. Okullarda sağlığı geliştirme programlarına; yalnızca çok sayıda gencin bu ortamlarda toplanması sebebiyle değil aynı zamanda bu çocukların, ergenlerin ve genç yetişkinlerin çok sayıda ciddi sağlık tehdidi ile karşı karşıya kalmasından dolayı ihtiyaç duyulmaktadır (147). Kolbe (148)’e göre okul sağlığı programlarının amaçları öğrencilerin sağlık bilgisini, tutumlarını, davranışlarını, sağlık sonuçlarını iyileştirmektir. Böylece öğrencilerin eğitim sonuçları ve sosyal yaşamları iyileştirilmiş olacaktır. Ulusal Sağlık Eğitimi Standartları okul sağlığı eğitiminde, öğrencilerin bilmesi gereken doğrular ve kavramlara odaklanılmasından, eğitimler sonucunda öğrencilerin göstermesi gereken sağlıkla ilişkili davranışlara odaklanılmasına doğru bir paradigma değişimini yansıtmıştır (149).

Sağlıklı/hasta bireyin bakımında bilimsel ve sistematik bir yaklaşım olan hemşirelik süreci kullanılarak, holistik ve hümanistik bir bakım sunulabilmekte, sağlık bakımı ekibi üyeleri arasında iletişim kolaylaşabilmekte ve bakımın sürekliliği sağlanabilmektedir. Çağdaş hemşirelik anlayış ve akılcılığa sahip hemşirenin, onkoloji gibi karmaşık bir alanda, hedeflenen amaçlara ulaşabilmesi için, uygulamalarında hemşirelik sürecini kullanma gerekliliği günümüzde daha fazla önem kazanmıştır (150).

Kanser hastası olmayıp, deri kanserine yakalanma riskini arttıran faktörlere sahip olan denizcilik lisesi öğrencilerine; sağlığın korunması ve geliştirmesine yönelik koyulacak en uygun hemşirelik tanısı “bilgi eksikliği”dir. Burada amaç öğrencilerin mevcut risklerinin farkında olmalarını sağlamak ve önlenebilir riskler konusunda bilinçlendirmek ve güneşten korunmayla bu riskleri en aza indirmeye çalışmaktır. “Deri Kanserinden Korunma” başlığı altında (Bkz. Bölüm 2.3) tüm korunma yöntemlerine ayrıntılı şekilde değinilmiştir. Korunmada sağlığın fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal boyutları ele alınmalı; bilgi, tutum ve davranışları olumlu yönde teşvik ederek, her yaşa veya gelişimsel düzeye uyumlaştırılmalıdır. Öğrencilerin sağlıklarını korumaları ve iyileştirmeleri ve riskli davranışlarını azaltmaları için motive etme ve destekleme amacıyla müdahaleler tasarlanmalıdır.