Uzaktan Eğitimin Özellikleri

Uzaktan eğitim, iletiĢim teknolojilerinin sağladığı imkânlarla çok büyük sayıdaki öğrenci kitlesine ulaĢıp, onları eğiten bir eğitim türüdür. Bu gün uzaktan eğitim dünyadaki ulusların eğitim sistemlerinde var olan örgün ve yaygın eğitim sistemlerinin her seviyesinde (ilkokuldan üniversiteye kadar) kullanılmaktadır (ĠĢman, 1997). Uzaktan eğitim, dünyanın her yerinde sınıfta eğitim imkânı olmayan ya da almak istemeyen bireylere eğitim imkanı sağlamaktadır (Holmberg, 1995: 1). Uzaktan eğitim yaklaĢımıyla, herhangi bir nedene dayalı olarak örgün eğitime katılma olanağı elde edemeyen bireylere oldukça önemli olanaklar sağlanmaktadır (Özer, 1998, 121). Bu özelliğinden dolayı uzaktan eğitim bazen örgün eğitimin yedeği olarak görülmektedir. Fakat Kaya‟nın da (2002: 19) belirttiği gibi;

Uzaktan eğitim, çalıĢan ya da tümüyle aile yaĢantısı ile ilgili olan yetiĢkinlere açıklığından, yüz yüze görüĢmelerden, sınıflardan ve genel yer ve zaman

23

bağımsızlığından, kitle iletiĢimi ve bireyselleĢme kombinasyonundan, öğrenci bağımsızlığıyla ilgili potansiyelinden ve özgün yönteminden dolayı geleneksel yüz yüze eğitimin bir yedeği olarak kabul edilemeyecek ayrı bir eğitim türüdür. Uzaktan eğitim de tüm eğitim türlerinde olduğu gibi kurallar, deneyimler, fikir ve değerlere dayanan ve onlardan etkilenen özel bir eğitim türüdür (Holmberg, 1995: 18). Linder ve Murphy‟e (2001) göre, uzaktan eğitim öğretmen ve öğrencilerin zaman veya mekanla birbirinden ayrıldığı eğitimdir (Akt: Dooley ve diğerleri, 2005).

Roblyer (2003), çoğu uzaktan öğrenme tanımının Ģu iki özelliği içerdiğini belirtmiĢtir; eğitimci ve öğrenenin zaman veya coğrafi uzaklıkla ayrılmıĢ olması ve bu uzaklığın arasında köprü olması için elektronik, yazılı kaynakların, ses iletiĢiminin ve bunların kombinasyonlarının kullanılması. The United States Distance Learning Association (USDLA) 1998‟de yaptığı tanım, öğrenme öğrencinin bilgi kaynaklarına, diğer öğrencilere, eğitimciye veya bunlardan herhangi birilerinin kombinasyonuna ulaĢtığı yerde gerçekleĢebilir (Roblyer, 2003: 190).

ĠĢman (2005: 15) uzaktan eğitimle ilgili yapılan tanımların aĢağıdaki özellikleri içerdiğini belirtmiĢtir:

1- Öğretmen ve öğrenci ayrı mekânlarda, 2- ĠletiĢim teknolojilerinin kullanılması, 3- Posta hizmetlerinin kullanılması, 4- Okula devam mecburiyeti yok, 5- Özel öğretim yöntemleri, 6- Tek yönlü iletiĢim, 7- Çift yönlü iletiĢim, 8- Telekonferans sistemi, 9- Özel programlar, 10- Özel araç-gereçler.

24

Simonson ve diğerlerine (2006) göre uzaktan eğitimi açıklayan dört önemli bileĢeni vardır (ġekil 1). Bunlarda ilki, uzaktan eğitimin kurumsal bir yapısı olmasıdır, bu da onu kendi kendine öğrenmeden ayıran en önemli özelliktir. Ġkincisi, öğretmen ve öğrencinin farklı mekânlarda olması, uzaktan eğitimde genellikle öğretmen ve öğrenci coğrafi olarak farklı bölgelerde bulunur. EtkileĢimli iletiĢim de uzaktan eğitimin üçüncü özelliğidir. EtkileĢim eĢ zamanlı (senkron) sağlanabileceği gibi farklı zamanlarda (asenkron) olarak da sağlanabilir. Uzaktan eğitimin son önemli bileĢeni ise bilgi, ses ve görüntü paylaĢımıdır. Uzaktan eğitimde uzaktan iletiĢim sistemleri kullanılarak öğrenme materyalleri gönderilir. Bu uzaktan iletiĢim sistemleri sadece elektronik ortamları içermez, aynı zamanda posta sistemleri gibi elektronik olmayan haberleĢme sistemlerini de içerir.

ġekil 1: Uzaktan eğitimi açıklayan dört bileĢen

Kaynak: Simonson,Smaldino, Albraight ve Zvacek, 2006: 32

Uzaktan eğitim konusunda önemli bir araĢtırmacı olan Keegan (1995: 44) 1980‟de yaptığı tanımlamalarda uzaktan eğitimi açıklayan temel özellikleri Ģöyle açıklamıĢtır:

1- Öğrenme süreci boyunca öğrencilerin öğretmenden yarı-sürekli ayrı olması (bu özellik uzaktan eğitimi yüz yüze eğitimden ayırt eder).

2- Öğrenci destek hizmetlerinin sağlanmasında ve öğrenme materyallerinin hazırlanmasında ve planlanmasındaki eğitim organizasyonunun etkisi uzaktan eğitimi özel çalıĢma ve kendi kendine öğret programlarından ayırır.

UZAKTAN EĞĠTĠM Öğretmen ve öğrencinin ayrı oluĢu Kurumsal temelli Ġnteraktif

iletiĢim ^{Ses, veri ve} _görüntü paylaĢımı

25

3- Öğretmen ve öğrenci arasındaki iletiĢimi sağlamak ve dersin içeriğini ulaĢtırmak için teknik medya (baskı, ses, görüntü ve bilgisayar) kullanılır. 4- KarĢılıklı iletiĢimin sağlanması öğrencilerin diyaloglardan faydalanmasını veya

yeni diyaloglar kurmasını sağlayabilir (bu da uzaktan eğitimi eğitimde teknoloji kullanma etkinliklerinden ayırt eder).

5- Öğrenme grubunun birbirinden yarı-sürekli ayrı oluĢu bireylerin, öğretici ve sosyalleĢme amacıyla arada sırada bir araya gelen grup içinde değil bireysel olarak öğrenmelerini sağlar.

Keegan‟ın yapmıĢ olduğu bu tanımlar daha sonraki yıllarda yapılan çalıĢmalarda tartıĢılmıĢtır. Bazı araĢtırmacılar 1980‟de yapılan bu tanımların daha sonraki yıllarda yapılan çalıĢmaların temelini oluĢtururken, bazılarına göre yeni geliĢmeler ve yeni teknolojiler konusunda yetersiz kaldığını savunmuĢtur.

Garrison ve Shale (1987) uzaktan eğitim iletim teknolojilerindeki ilerlemeler ıĢığında, Keegan‟ın açıklamalarının çok dar olduğunu ve gelecekte olabilecek geliĢmelere uymadığını savunmuĢlardır ve uzaktan eğitim için üç karakteristik özelik sunmuĢlardır.

1- Uzaktan eğitim çoğunlukla aynı ortamda bulunmayan öğretmen ve öğrenciler arasında gerçekleĢen eğitsel iletiĢimi içerir.

2- Uzaktan eğitim, eğitim süreçlerini kolaylaĢtırmak ve desteklemek amacıyla öğretmen ve öğrenci arasında çift yönlü iletiĢimi içermelidir.

3- Uzaktan eğitim, çift yönlü iletiĢim ihtiyacını sağlamak için teknolojiden faydalanır (Akt: Simonson ve diğerleri, 2006).

Garrison ve Shale‟in (1987) tepkilerinden sonra, Sparkers ve diğerleri (1987) uzaktan eğitimde, fiziksel gruplaĢmaya ek olarak sesli konferans, telekonferans ve bilgisayarlı konferans yanında elektronik öğrenci gruplarının da rolünü vurgulamayı önemli hale getirmiĢtir (Akt: Keegan, 1995).

Sonuç olarak, bilim adamlarının belirttiği özellikler doğrultusunda uzaktan eğitimin öğrenci ve öğretmenin zaman veya mekânla birbirinden ayrıldığı durumlarda,

26

öğrencilere teknolojinin sağladığı imkânlardan faydalanarak tek yönlü veya çift yönlü iletiĢim ortamları sağlayarak planlı, programlı eğitim sunan özel bir eğitim sistemidir.