AB Uyum Yasa Paketleri

Türk Hukuk düzeninde, Avrupa Birliği müktesebatına uyum ile ilgili olarak yapılan reformlar Türk hukuk tarihinin en önemli sayfalarından birini teşkil eder, Türkiye’ye Avrupa Birliği’ne üyelik perspektifinin sunulması ile birlikte ivme kazanan bu reform çalışmaları, sadece hukuk alanında değil onun dönüştürücü gücünün etkisi ile toplum hayatını genelinde önemli dönüşümleri beraberinde getireceği muhakkaktır.37

AB üyeliğini temel stratejik hedef olarak belirleyen Türkiye, AB ile katılım müzakerelerinin başlaması için ön şart niteliğinde olan Kopenhang Siyasi Kriterleri’ni yerine getirmek amacıyla yoğun bir reform sürecine girmiş, kapsamlı anayasal ve yasal değişiklikler gerçekleştirmiştir. Siyasi kriterlere uyum için gerekli düzenlemeler, süratli bir şekilde “uyum yasa paketleri” marifetiyle gerçekleştirilmiştir. Bu çerçevede, Şubat 2002-Mayıs 2004 döneminde çıkarılan dokuz uyum paketiyle 57 yasanın 166 maddesinde değişiklik yapılmıştır. Söz konusu yasa paketleriyle temel hak ve özgürlükler, demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları, azınlıkların korunması ve saygı görmesi alanlarındaki mevcut düzenlemeleri güçlendiren ve güvence altına alan reformlar yapılmıştır. Bunun yanı sıra, AB Müktesebatının Üstlenmesine İlişkin Ulusal Program’da da belirtildiği üzere, temel yasaların uzun vadede bir bütünlük içinde yenilenmesi hedeflenmektedir.

6 Şubat 2002’de kabul edilen ilk uyum yasası paketiyle, Türk Ceza Kanunu, Terörle Mücadele Kanunu, Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunu ve Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu gibi yasalarımızda önemli değişiklikler yapılmıştır.38

37

FENDOĞLU Hasan Tahsin, Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum Reformları, 1.Bası, Adalet Kitabı, Adalet Bakanlığı Yayını, Ankara 2007,S:283

38

26 Mart 2002’de kabul edilen ikinci uyum yasası paketiyle, Siyasi Partiler, Basın, Dernekler, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri, Devlet Güvenlik Mahkemelerinin Kuruluş ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunu, Jandarma ve İl İdaresi Kanunları’nda, siyasi kriterler alanındaki taahhütlerimiz doğrultusunda, önemli değişiklikler gerçekleştirilmiştir.39

3 Ağustos 2002 tarihinde kabul edilen Üçüncü Uyum Yasası Paketi ile, ölüm cezası savaş ve yakın savaş tehdidi halleri dışında Türk hukuk sisteminden çıkarılmış, Türk vatandaşlarının günlük yaşamlarında geleneksel olarak kullandıkları dil ve lehçelerde yayın yapılması ve bunların öğrenilmesi önündeki hukuki engeller kaldırılmış, bazı basın suçlarına ilişkin hapis cezaları kaldırılmış, cemaat vakıflarına ilişkin taşınmaz mal rejimi daha liberal bir hale getirilmiş, ifade özgürlüğü kapsamındaki eleştiri hakkına açıklık kazandırılmış, hukuk ve ceza davalarında AİHM kararları ışığında yargılamanın yenilenmesi imkânı getirilerek insan hakları ihlallerine ilişkin tahsis imkânı güçlendirilmiş, göçmen kaçakçılığı suçu Türk Ceza Kanunu kapsamına alınmış, dernek ve vakıfların faaliyetleri kolaylaştırılmıştır.40

2 Ocak 2003 tarihinde kabul edilmiş bulunan Dördüncü Uyum Yasası Paketi ile, işkenceyle mücadele, ifade, basın ve dernek özgürlüğü ile gözaltı koşullarına ilişkin çeşitli yasa maddeleri yeniden düzenlenmiş; Siyasi Partiler Kanunu, Anayasa değişikliğiyle uyumlu hale getirilmiş; gayrimüslim cemaat vakıflarının taşınmaz mal edinmelerini daha da kolaylaştırmak amacıyla Vakıflar Kanunu’nda yeniden değişiklik yapılmıştır.

23 Ocak 2003 tarihinde kabul edilmiş bulunan Beşinci Uyum Yasası Paketi ile, daha önce mevzuatımıza dâhil edilmiş bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ışığında yargılamanın yenilenmesine ilişkin düzenlemenin kapsamı genişletilmiştir. Böylece, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları bakımından yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilmesi kolaylaştırılmış, ayrıca bugüne kadar

39

Dışişleri Bakanlığı, a.g.e., s.10 40

kesinleşmiş kararlar da yargılamanın yenilenmesine ilişkin düzenleme kapsamına alınmış ve ayrıca Dernekler Kanunu’nda bazı değişiklikler yapılmıştır.41

19 Temmuz 2003 tarihinde kabul edilmiş bulunan Altıncı Uyum Yasası Paketi ile, düşünce ve ifade özgürlüğü genişletilmiş, tüm bireylerin ayırım yapılmaksızın temel hak ve özgürlüklerden yararlandırılması konusunda düzenlemeler yapılmış, yaşam hakkının korunmasını güçlendiren adımlar atılmış, kişi güvenliği ve AİHM kararları ışığında yargılamanın yenilenmesi konularında düzenlemeler yapılmıştır.42

30 Temmuz 2003 tarihinde kabul edilmiş bulunan Yedinci Uyum Yasası Paketi ile, düşünce ve ifade özgürlüğü genişletilmiş, kişi hürriyeti ve güvenliği ile işkencenin önlenmesi konularında düzenlemeler yapılmış, askeri mahkemelerin sivil şahıslara ilişkin yetki alanını daraltılmış, kamu harcamalarında şeffaflığın sağlanmasına yönelik olarak düzenlemeler yapılmış, 18 yaşını bitirmemiş olan herkesin “çocuk” sayılması ve çocuk mahkemelerinin görev alanıyla ilgili istisnaların kaldırılması sağlanmış, dernek kurma ve ilgili özgürlükler ile toplantı ve gösteri yürüyüşlerine ilişkin haklar genişletilmiş, vakıfların yurt dışı faaliyetlerine ilişkin prosedürler kolaylaştırılmış, kültürel hak ve özgürlükler ile yürütmenin işlevselliğine yönelik düzenlemeler yapılmıştır.43

03 Mart 2004 tarihinde kabul edilmiş bulunan Sekizinci Uyum Yasası Paketi ile, 5170 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun (Belediye Kanunu, Belediye Gelirleri Kanunu, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, Sinema, Video ve Müzik Eserleri Kanunu, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu)

41

Dışişleri Bakanlığı, a.g.e., s.11 42

Dışişleri Bakanlığı, a.g.e., s.11 43

14 Temmuz 2004 tarihinde kabul edilmiş bulunan Dokuzuncu Uyum Yasası paketi ile, 5218 Ölüm Cezasının Kaldırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun, Türk Ceza Kanunu, Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi Hakkında Kanun, Çocuk Mahkemeleri Kuruluşu, Görev ve Yargılama Usulü Kanunu, Yargıtay Kanunu, Terörle Mücadele Kanunu, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Kanunu, Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu, Telsiz Kanunu, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, Avukatlık Kanunu, Demiryollarının Usulü Zabıtasına Dair Nizamname44, kanunlarında değişiklikler yapılmış ve ilgili yasalarımız Avrupa Birliği’ne ait yasalarla uyumlu hale getirilmiştir.