AraĢtırmanın uygulama sürecinde durumlu öğrenme yaklaĢımı ilköğretim 6. sınıf Sosyal Bilgiler dersinde uygulanmıĢtır. Uygulama “Ülkemiz ve Dünyamız Ünitesi”, “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanı üzerinde yürütülmüĢtür. AraĢtırmanın uygulaması araĢtırmacı tarafından gerçekleĢtirilmiĢtir. Çünkü durumlu öğrenme ile ilgili teorik bilginin yetersiz olması ve öğretmeni bu konuda yetiĢtirmenin uzun zaman alacak olması uygulamanın araĢtırmacı tarafından yapılmasını zorunlu kılmıĢtır. Uygulamanın ilk etabında kontrol ve deney grubu olarak seçilen öğrencilerle sohbet edilmiĢtir. 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi, Ülkemiz ve Dünyamız Ünitesi, Küresel Bağlantılar öğrenme alanının öğretiminde durumlu öğrenme yaklaĢımının kullanılacağı anlatılmıĢ ve daha önce durumlu öğrenme yaklaĢımı ile ders iĢlemedikleri de dikkate alınarak, durumlu öğrenme hakkında bilgi verildikten sonra uygulama esnasında öğrencilerin üzerine düĢen görevler anlatılarak öğrencilerin soruları cevaplandırılmıĢtır. Uygulama süresine bağlı olarak öğrenme alanı, müfredat dâhilinde beĢ ana baĢlık altında toplanmıĢ ve her bir öğrenme konusu bir haftalık deneysel iĢlem süresinde tamamlanmıĢtır.
3.5.1. Öğrenme ortamlarının hazırlanması
Uygulama farklı üç ortamda yürütülmüĢtür. Öğrencilerin durum ile ilgili öyküleri izleyebilmeleri için; bir adet televizyon, projeksiyon cihazı, bir adet notebook ve öğrencilerin öyküleri rahat izleyebilecekleri bir ekranın bulunduğu izleme salonu hazırlanmıĢtır. Ayrıca laboratuar ortamı öğrencilerin grup çalıĢması yapabilecekleri Ģekilde düzenlenmiĢtir. Öğrencilerin öğrenme konuları ile ilgili sorularını sorabilmeleri için uzman desteği sağlanmıĢ ve normal sınıf düzeni içersinde öğrenciler sorularını uzmanlara yöneltmiĢlerdir. Öğrencilerin öyküleri daha sonrada da izleyebilmeleri ve konularla ilgili detaylı bilgilere ulaĢabilmeleri için bir web sayfası düzenlenmiĢ ve bir
bilgisayar laboratuarı da uygulamada kullanılmıĢtır. Bilgisayar laboratuarında 20 adet
3.5.2. Deneysel iĢlem süreci
Deneysel uygulamaya geçilmeden önce kontrol ve deney grubu öğrencilerinin konu hakkındaki ön bilgilerini ölçmek amacıyla öntest uygulanmıĢtır. Bilgi testinin uygulanması öncesinde öğrencilere, tükenen kaynaklar ve dünyadaki nüfusun dağılıĢı, dünyadaki Türk nüfusun dağılıĢı, uluslar arası kültürel, spor ve yarıĢma faaliyetleri, ülkemizin dünya ile ekonomik faaliyetleri, doğal afetler ve uluslar arası dayanıĢma konularıyla ilgili sorunları yansıtan durumlar izlettirilmiĢtir. Durumlar izlendikten sonra öğrencilere bilgi testi (öntest) uygulanmıĢtır. Bilgi testinin uygulanması esnasında öğrencilerin bilgi alıĢveriĢinde bulunmaları engellenmiĢtir.
Öntest uygulamasının yapılmasından sonraki hafta öğretim uygulamalarına geçilmiĢtir. Denekler için hazırlanan öğrenme ortamları önceden kontrol edilerek derse hazır olmaları sağlanmıĢtır. Konu ile ilgili teorik bilgiyi içeren doküman ve gerçek yaĢamda insan yaĢamına etki eden öğrenme konuları ile ilgili belge, dergi, gazete haberleri her bir öğrenci için çoğaltılarak dağıtılmıĢtır. Öğrenciler örnek durumları izlenmeye baĢlanmadan önce gruplara ayrılmıĢtır. Durumlu öğrenmenin bir bileĢeni olan biliĢsel çıraklık uygulamasının bir özelliği olarak gruplar oluĢturulurken grup içersinde arkadaĢlarına oranla konuya hâkimiyeti daha fazla olan birer öğrenci her bir grupta görev almıĢtır. Ġlk hafta tükenen kaynaklar ve dünya nüfusunun dağılıĢı ile ilgili örnek durumlar öğrencilere izlettirilmiĢ ve konuyla ilgili hazırlanmıĢ çalıĢma sayfaları cevaplamaları üzere öğrencilere dağıtılmıĢtır. ÇalıĢma sayfaları ilk etapta bireysel olarak cevaplanmıĢ daha sonra grup çalıĢması yapılarak cevaplanması istenmiĢtir. Deneysel iĢlem sürecinde öğrencilerin soruları öğrencilere yön gösterecek Ģekilde cevaplanmıĢtır. Örnek durumların izlenmesinin ve çalıĢma sayfalarının doldurulmasını takiben öğrencilerden izledikleri örnek durumlarla ilgili merak ettikleri konular hakkında sorular hazırlamaları istenmiĢtir. Deneysel sürecin ilk konusuyla ilgili olarak sınıfa davet edilen uzmana öğrenciler sorularını sormuĢlardır. Bu süreç esnasında öğrenciler merak ettikleri her tür soruyu konu dâhilinde uzmanlara yöneltmiĢlerdir. Sonraki aĢama olarak ise öğrencilerin tekrar izleyebilmeleri için örnek durumlar hazırlanan web sayfasına aktarılmıĢtır. Bu web sayfası içersinde öğrencilere örnek durumlarla ilgili internet adresleri verilmiĢtir. Ayrıca hazırlanan web sayfasında öğrencilerin konu ile ilgili uzmanlara ulaĢabilecekleri bir mail listesi hazırlanmıĢtır. Bu mail listesinde öğrencilerin birbirleriyle de iletiĢim kurabilmeleri sağlanmıĢtır.
Öğrencilerin ve uzmanların web sayfasındaki iletiĢimleri de tekrar gözden geçirilebilme ihtimali göz önüne alınarak kayıt altına alınmıĢtır. Uygulamanın üçüncü, dördüncü, beĢinci ve altıncı haftalarında da benzer uygulama her bir ünite konusu için gerçekleĢtirilmiĢtir.
Deneysel iĢlem grubundaki uygulamalar yukarıda anlatıldığı Ģekliyle yürütülürken kontrol grubu öğrencileriyle öğretim faaliyetleri Sosyal Bilgiler dersi özel öğretim yöntemleri kullanılarak yürütülmüĢtür.
Öğretim uygulamalarının durumlu öğrenme yaklaĢımına uygun olarak yürütülmesi açısından durumlu öğrenmenin kriterleri deneysel iĢlem esnasında dikkate alınmıĢtır. Durumlu öğrenmenin en önemli bileĢenlerinden olan bağlamsal durumların yansıtılması açısından araĢtırmada temel olarak kullanılan video filmler öyküleri yansıtmaktadır. Deneklerin aynı konu üzerinde birden fazla örnek üzerinde çalıĢmasını sağlayabilmek ve aynı zamanda arkadaĢları ve uzmanlarla iletiĢim kurabilecekleri bir
çoklu uygulama ortamı sağlanmıĢtır. Durumlu öğrenmenin en önemli bileĢeni olan biliĢsel çıraklığın gereği olarak öğrencilerin konular hakkındaki teorik ve uygulamaya
dönük sorularına cevaplar bulabilmeleri açısından öğretim etkinlikleri esnasında birebir uzman desteği almaları sağlanmıĢtır. Bunun yanı sıra oluĢturulan gruplar içersinde grup üyelerini yönlendirecek ve sorularına cevap bulmalarını sağlayacak öğrenciler her bir grup içersinde görev almıĢtır. Deneklerin sorularına öğretim etkinliklerini yürüten araĢtırmacı da gerektiği zamanlarda rehberlik ederek yönlendirmiĢtir. Öğrencilerin öğretim etkinlikleri esnasında iĢbirliği içersinde çalıĢmalarını sağlamak amacıyla gruplar oluĢturulmuĢtur. Grupların süreç içersinde ve ders dıĢı zamanlarda çalıĢmalarının sağlanması için çalıĢma sayfaları hazırlanmıĢtır. Hazırlanan çalıĢma sayfaları öğrencilerin eski bilgileri ve yeni bilgilerini karĢılaĢtırarak eklemleme yapmalarını sağlamıĢtır. Süreç esnasında verilen görevlerin yerine getirilmesi açısından sorun yaĢayan öğrenciler araĢtırmacı tarafından gözlenmiĢ ve görevlerini yerine getirmeleri açısından yetiĢtirme eğitimi uygulanmıĢtır. Bu etkinlik öğrencilerin gerek sınıf içersinde gerek bilgisayar laboratuarında öğrenciyi yönlendirmeye yönelik olarak gerçekleĢtirilmiĢtir. Öğrencilerin öğrenme ürünlerini değerlendirmeleri için grup çalıĢması dâhilinde proje ödevleri hazırlamaları sağlanmıĢtır. Proje ödevleriyle ulaĢılmaya çalıĢılan yeterlik öğrencilerin öğrendikleri bilgileri farklı alanlarda kullanabilmelerini sağlayarak durumlu öğrenmenin yansıma öğesinin
gerçekleĢtirilmesidir. Tüm araĢtırma süresince teknoloji öğesinden yeterince faydalanılmaya çalıĢılmıĢtır.
Uygulama aĢamasının sona ermesinin ardından öğrencilerin uygulama sonundaki öğrenme düzeylerini ölçmek için sontest uygulaması gerçekleĢtirilmiĢtir. Uygulanan sontest formu, öntest uygulamasında kullanılan testin aynısıdır.