Uluslararası Transfer Fiyatlandırması Konusunda OECD’nin Çalışmaları

fiyatlarının saptanmasıdır. Transfer fiyatları, hem vergi yükümlüleri hem de vergi idareleri için büyük önem taşımaktadır. Çünkü bunlar farklı vergilendirme yetkileri altında faaliyet gösteren bağlı işletmelerin gelir ve giderlerini ve dolayısıyla vergi matrahlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Transfer fiyatlandırması sorunları, aynı vergilendirme yetkisi altındaki bağlı isletmeler arasında da görülür. Ancak bu sorunun uluslararası boyutunun çözümlenmesi çok daha güçtür, çünkü bu tip sorunlarda birden fazla devletin vergilendirme yetkisinin kullanımı söz konusudur ve bu yüzden transfer fiyatının bir devlette yeniden ayarlanması bir diğer devlette de karşı ayarlamanın yapılmasını gerekli kılar. Fakat diğer devletin karşı ayarlamayı uygun görmemesi halinde, çokuluslu işletme grubu, ortaya çıkabilecek vergilendirme riskinin en aza indirilmesi, sınır ötesi işlemlerde uygulanacak transfer fiyatlarının

30

belirlenmesi konusunda ortak bir uluslararası paydanın yaratılmasına bağlıdır (Soydan, 1996:107).

OECD’nin bu amaçla düzenlediği çokuluslu işletmeler ve vergi daireleri için transfer fiyatlandırması rehberi, bağlı işletmelerin transfer fiyatlarının değerlendirilmesinde emsallere uygunluk ilkesinin uygulanmasını konu edinmektedir. OECD’nin çokuluslu işletmeler ve vergi idareleri için hazırladığı bu rehber ilk olarak 1979 yılında yayımlanmıştır. OECD. Mali ilişkiler Komitesi tarafından onaylanan çalışma 1995 yılında Transfer Pricing Guidelenesfor Multinational Enterprises and Tax Administration başlığıyla yeniden basılmış ve aynı çalışma bir takım ilave ve revizyonlarla 1999 yılında güncelleştirilmiştir. 1977 yılında gerçekleştirilen. Eğer bir ülkenin mali yöntemi düzeltim yaparsa, ilgili kurul diğer ülkeyi de düzeltim yapmaya çağıracaktır. OECD, 1979 yılında fiyatlandırma için üç yöntem önermiştir (Uyanık,2001:72).

Karşılaştırılabilir Kontrol Dışı Fiyat Yöntemi: Bağımsız tarafların benzeri durumlarda, benzeri mallar için uyguladıkları fiyat, olması gereken fiyattır (İçten, 2008:25 ).

Yeniden Satışta Fiyat yöntemi: Bağımsız tarafın ürün için ödediği fiyata satıcının harcamalarını ve kabul edilebilir bir karı kapsayan uygun bir pay eklendikten sonra oluşan fiyattır (Yakar ve Ü nal,2007:128).

Maliyet Artı Yöntemi: Alt şirkete ya da diğer bölüme satışta, maliyete eklenen uygun bir paydan sonra oluşan fiyattır (Emmnuel ve Mehafd, 1994:66).

Daha sonraki yıllarda diğer yöntemler başlığı altında işleme dayalı kar yöntemleri olarak kar bölüşüm yöntemi ve işleme dayalı net kar marjı yöntemi ile emsallere uygunluk ilkesi dışında global dönüşüm formülü, bir yaklaşım olarak rehberde yer almıştır. OECD’nin transfer fiyatlandırması konusundaki gözden geçirilmiş geniş kapsamlı son düzenlemesi 27 Temmuz 1995 tarihlidir. Bu tarihten sonra da çeşitli eklemeler yapılmıştır. Ancak, bu eklemeler 1995 tarihli düzenlemeyi değiştirici nitelikte değildir. Gerçekte, ilkeler ve önerilen yöntemler açısından 1979 raporu temel özelliğini korumaktadır. 1995’deki düzenlemeler ile ayrıntılarda önemli değişiklikler gerçekleşmiştir. OECD, emsallere uygunluk ilkesi çerçevesinde transfer

31

fiyatlandırmasının yapılmasında işleme dayalı yöntemleri karşılaştırılabilir kontrol dışı fiyat yöntemi, yeniden satış fiyatı yöntemi ve maliyet artı yöntemi tercih etmektedir. Bununla birlikte bu üç geleneksel yöntemden birisini kullanmak mümkün değilse, diğer yöntemler kullanılabilir (Kapusuzoğlu, 2006:24).

Rehber, transfer fiyatlandırması meselelerine karşılık ve tatminkâr çözümler bulmak ve böylelikle çıkabilecek uyuşmazlıkları önlemek yoluyla, hem OECD üyesi ülkelerin hem de üye olmayan devletlerin vergi idarelerine ve çokuluslu isletmelere yardım etmeyi hedeflemektedir. Rehberde, çokuluslu bir işletme grubunun kendi içindeki ticari ve mali ilişkilerinin emsal bedel ilkesine uygunluğunun hangi yöntemlerle değerlendirilebileceği açıklanmaktadır (Soydan, 1996:109).

1979 raporu ve 1995 rehberi arasındaki en önemli farklılıklardan birisi ürünlerin, işlemlerin ve firmaların bireysel özelliklerine daha fazla odaklanması ve kıyaslanması, karşılaştırma üzerinde transfer fiyatlandırmasının oluşturulmasında daha fazla durulmasıdır. Bir diğer önemli değişiklik de transfer fiyatlandırmasının oluşumunda dokümantasyon gereksinimine daha fazla değinilmiş olmasıdır.OECD’nin transfer fiyatlandırması rehberi, transfer fiyatlandırmasını üç ana kategori içinde ele almaktadır (Dodsworthhobster, 1996:118).

 Geleneksel işleme dayalı yöntemler,  İşleme dayalı kar yöntemleri,

 Global bölüşüm formülü yaklaşımı

Son düzenlemelerde, emsallere uygunluk ilkesi ile hiçbir bağlantı noktası olmayan global bölüşüm formülü yaklaşımı yöntem olarak kabul edilmemektedir. Çünkü bu yöntemler teoride ve pratikte transfer fiyatlandırması sorunları için uygun çözümler üretememektedir. Bununla beraber bazı ülkelerde bu yöntemler, vergi gelirini artırıcı etkisi nedeniyle hala dikkate alınmaktadır. Ayrıca, global ticaretin yoğun etkisinin olduğu bankacılık sektöründe bazı olaylarda global bölüşüm formülü yaklaşımı çözüm olabilmekte ve mali otorite tarafından tanınabilmektedir (Kapusuzoğlu, 2003:150).

OECD’nin genel amaçları çerçevesinde düzenlediği uluslararası şirketler ve vergi daireleri için transfer fiyatlandırması rehberi, transfer fiyatlandırmasında uluslararası

32

bir uyum sağlamaya ve bu alandaki sorunları çözmeye çalışmaktadır. Bu rehber bir yasa olmamakla beraber OECD üyesi olsun ya da olmasın birçok ülke tarafından başvurulan en önemli kaynaktır. OECD Üyesi ülkeler, yurtiçi transfer fiyatlandırması uygulamalarında bu rehber’de yer alan ilkelere uygun davranmaları konusunda; vergi mükellefleri ise, transfer fiyatlandırması ile ilgili uygulamalarının emsallere uygunluk ilkesine paralellik gösterip göstermediğinin vergisel açıdan değerlendirilmesinde, bu rehberi bir referans olarak kullanmaları için teşvik edilmektedir. Vergi idareleri ise, vergi incelemeleri sırasında mükelleflerin emsallere uygunluk ilkesinin uygulanması konusundaki ticari yargılarını dikkate almaları ve transfer fiyatlandırması konusundaki analizlerini bu bakış açısına göre gerçekleştirmeleri konusunda teşvik edilmektedirler (Güner, 2004:14)