2.1. TERÖRİZM KAVRAMI VE ULUSLAR ARASI TERÖRİZM
2.1.2. Uluslararası Terörizm
Uluslararası planda tanımı üzerinde henüz anlaşılamamış olan kavramlardan
biri olan uluslararası terörizm, genel olarak siyasal hedefi olan, organize ve uluslararası nitelikteki şiddet eylemleri, ya da şiddet tehdidi olarak kabul edilmektedir.101Uluslararası terörizm kavramı, 1960’lardan bu yana artan şiddet eylemlerinin devletlerarası bir boyut kazanması sonucu, uluslararası ilişkiler disiplininde yer bulmuştur. Uluslararası terörizm, “içeriği ve tekrarı uluslararası sonuçlar doğuran terörist faaliyetler” olarak tanımlanmaktadır. Ancak terörün uluslararası niteliği bununla sınırlı kalmamaktadır. Bir yabancı devletin ya da bir uluslararası örgütün politikasını etkilemek üzere gerçekleştirilen şiddet eylemleri de uluslararası nitelik taşımaktadır. Bunun yanı sıra, bir ya da birden fazla devletin desteğini alarak terörist eylemlerde bulunulması durumu da aynı çerçevede değerlendirilmektedir. Yabancılara veya yabancılara ait hedeflere yönelen terörizm de uluslararası boyutludur.102
Yılmaz Altuğ tarafından yapılan tespite göre terörizm; Yabancılara veya yabancılara ait hedeflere yöneltilirse, hükümetler veya birden fazla devlet tarafından
100 Arıboğan, a.g.e., s.195
101 Arıboğan, Ülke - Ayman, Gülden – Dedeoğlu, Beril, Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Der Yayınları,
İstanbul, 2005, s.679
102 Gün, Ö. Rengin, Uluslararası Terörizm: Dünya Savaşının Yeni Boyutu, Dokuz Eylül Üniversitesi
47
beslenen unsurlarca yapılırsa ve bir yabancı hükümetin veya uluslararası örgütlerin siyasi mekanizmalarını etkilemek için yapılırsa uluslararası nitelik kazanmaktadır.103
Uluslararası terörizm, uzun bir geçmişe sahip olmakla beraber son yıllarda kaydettiği gelişim ve almış olduğu görünüm bakımından yeni olup, uluslararası barış ve güvenliğe yönelik önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Devletin ülkesi içinde meydana gelen, dış kaynaklı hiçbir terör örgütü ile işbirliği içinde bunmadan gerçekleştirilen ve başka bir devletin veya şahsın menfaatini veya zararını hedef almayan ulusal terörizmden farklı olarak uluslararası terörizm; birden fazla ülkenin topraklarını veya insanlarını hedef alan, uluslararası alanda organize bir yapılanma ve etkili eylem yapabilme yeteneğine sahip olan, belirgin uluslararası sonuçlar doğuran, ulusal bir sisteme ülke dışından yöneltilen bir şiddet veya şiddet yüklü tehdit eylemidir. Modern teknolojinin tüm imkanlarını kullanan, faaliyet alanını ulusal sınırları asarak tüm dünyaya yayan, insan hayatini, ekonomik yaşamı, siyasi istikrarı ve uluslararası iliksileri etkileyebilme gücünü kazanan uluslararası terörizm, yönelttiği tehdit ve buna karşı verilen cevaplar bakımından ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeyde önemli etkileri olan uluslararası bir sorun haline gelmiştir. Özellikle 11 Eylül eylemleri, terörizm tehdidinin belli bir devlet ya da bölgeyle sinirli olmadığını göstermiştir. İnsanlık tarihinin kaydettiği en büyük terör olayı olarak tarihe gecen eylemler, uluslararası terörizmin ulaştığı boyutu ve dünya barışına yönelik olumsuz etkilerini açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Artik terörizm, gerek niteliği gerek boyutları itibarıyla uluslararası işbirliği olmaksızın devletlerin mücadele edebilecekleri ve üstesinden gelebilecekleri bir sorun olmaktan çıkmıştır.104
Çok eski zamanlardan beri toplumları ve ülkeleri tehdit eden terörizm, geçtiğimiz yüzyılda İkinci Dünya Savaşından sonra kurulan nükleer denge nedeniyle sıcak savaşların yerini alarak, konjonktürel değişimlere ve teknolojik gelişmelere paralel bir ivme ile küresel bir nitelik kazanmıştır. Çoğu hala aktif olan ve sayıları elliyi aşan terör örgütleri, son otuz yıllık süre içerisinde ve dünyanın hemen hemen bütün
103Altuğ,Yılmaz, Terörizm: Dünü, bugünü, yarını, İçişleri Bakanlığı Yayını, Ankara, 1989, s. 23 104 Topal, Ahmet Hamdi, Uluslararası Terörizm ve Uluslararası Ceza, Uluslararası Hukuk ve Politika,
Cilt:1 No:3, 2005, s.77,78 www.usak.org.tr/dosyalar/.../1iJ13d9yoEGIUigsit72rGLDivovCT.pdf
48
coğrafyasını kapsayan bir alanda, çok ağır bilançoları olan altmıştan fazla büyük terör saldırıları gerçekleştirmişlerdir.105
Uluslararası terörizm, belirli siyasal, sosyal ve ekonomik çıkarlar sağlamak için insan hayatlarını, iç sosyal dinamikleri, uluslararası barış ve güvenlik ortamını, devletlerin barışçıl ilişkilerini, iç işlerini, anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözümünü, iç hukuku ve uluslararası hukuku hedef almaktadır. Devletlerin ikili ve karşılıklı ilişkilerinde olumsuz etki yaratarak ve çözümlenmesi yıllar süren anlaşmazlıklar doğurmaktadır. Devletlerin diplomatik ilişkilerini ve temsilcilerini hedef seçerek ilişkilerin gelişimini ve devletlerin birbiriyle iletişimini tehdit etmektedir.106
Günümüzde bazı devletlerin ekonomik veya politik çıkarları gereği, bazı devletlerin ise, uluslararası alanda kendi milli politikaları ile çatışan diğer devletlere karsı dolaylı yıpratma ve dayatma yöntemi olarak terörizmi bir maşa olarak kullanmaları ve desteklemeleri sonucu terörizmin boyutları genişlemiş ve uluslararası bir nitelik kazanmıştır. “Savaş, diplomasisinin devamıdır. Terörizm, savaş ve diplomasi ile elde edilemeyen sonuçları elde etmek için yapılan eylem veya eylemlerdir” ifadesi uluslararası terörün anlaşılmasına ışık tutmaktadır.107
‘Siyasal şiddet’ ve onun en yaygın sekli olan ‘terörizm’ de kavramsal olarak evrensel değildir. Çünkü ‘siyasal şiddet’ kavramını oluşturan ‘şiddet olgusu ve siyasal’ olma, zamandan zamana ve bir yerden diğerine değiştirmektedir. Böylece, terörizmi oluşturan tanımlama, toplumdan topluma, devletten devlete ve hatta bir akademik yazardan diğerine farklılık arz etmektedir.108
Her devlet, uluslararası terörizmin tanımını, kendi siyasi bakış açısına göre değerlendirmektedir. Buna göre her devlet uluslararası terör eylemlerini tanımlarken, kendisini hedef alan eylemleri içine alacak şekilde ve halen gelen veya gelebilecek iç ve dış düşmanlarının olası eylemlerini, uluslararası hukuka göre hukuk dışı saymak
105 Davies, Barry, Terörizm, Truva Yayınları, İstanbul, 2006, s.287 106 Gün, a.g.y., s.3
107 İlhan, Suat, Terör Neden Türkiye, NU-DO Yayıncılık, Ankara, 1998, s.5
49
istemektedirler. Bundan başka her devlet, herhangi bir biçimde egemenliklerini olumsuz yönde etkiyebilecek tanımlardan uzak durmaya çalışmaktadır.109