Uluslararası araştırmalar

Yayınlanmış tezlerin ve makalelerin belirli konularla sınırlandırılarak analizlerinin yapıldığı uluslararası boyutta birçok çalışma da mevcuttur. (Campbell 2015; Sweet 2014; Lopez-Fernandez and Molina-Azorin 2011; Ross ve Onwuegbuzie 2010; Lee 2009; Chang 2009; Hew 2007; Tsai and Wen 2005; Elmore and Woehlke 1998; Chang and Hsieh 1997; West et al.1983) Bu çalışmaların bazıları irdelenirse;

Sweet (2014) tarafından yapılan araştırmada 21. yüzyıla yönelik becerilerin kazandırılması için Kaliforniya eyaleti öğretim programında uygulanan yöntemlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Neticede eğitim müdürlüklerince eğitim koçluğu gibi kursların sıklıkla kullanıldığı ve en çok kullanılan yöntemin proje tabanlı öğretim yöntemi olduğu tespit edilmiştir.

Molina-Azorin ve Lopez-Fernandez (2011) tarafından yapılan çalışmada alana yönelik makaleler incelenmiş ve karma araştırma yönteminin kullanılma gerekçesi belirlenmeye çalışılmıştır. Buna göre bu yöntemin kullanılma gerekçesi olarak tamamlama ilk sırayı alırken, ikinci sırada çeşitlemenin olduğu belirlenmiştir. “Tamamlama” herhangi bir araştırmada kullanılan bir yöntemden elde edilen bulguların sunulması, detaylandırılması, çoğaltılarak netleştirilmesinde diğer yöntemin sonuçlarının kullanılması şeklinde yapılırken; “çeşitleme” aynı olaya yönelik değerlendirmelerde bulguların tutarlılığının sağlanması amacıyla farklı yöntemler kullanılması şeklinde yapılmaktadır.

Ross ve Onwuegbuzie (2010), 1999-2008 yıllarında Journal for Research in Mathematics Education ve American Educational Research Journal dergilerinde yayımlanan makaleleri incelediklerinde nitel araştırmaların daha fazla tercih edildiği sonucuna ulaşmışlardır.

Tsai ve Wen (2005) içerik analizi kullanarak yaptıkları çalışmalarında, 1998- 2002 yılları arasında yayımlanan ve SSCI tarafından taranan üç dergideki 802 çalışmayı incelemişlerdir. Bu çalışma ile fen eğitimindeki genel yaklaşımları ortaya

28

28

koymak ve alana yönelik ileriki zamanlarda yapılacak çalışmalara yol göstermek amaçlanmıştır.

Bu çalışmanın devamı niteliğinde olan alana yönelik bir başka çalışma ise Lee, Wu ve Tsai (2009) tarafından yapılan çalışmadır. Bu çalışmada aynı dergide 2003-2007 arası yayımlanan 869 çalışma incelemeye tabi tutulmuştur. Birbiriyle bağlantılı olan bu çalışmalardan elde edilen neticelere göre 2000’li yılların başında araştırmacılar daha çok “kavram değişim stratejileri” ve “kavram yanılgıları ”üzerinde durmuşlardır. 2000’lerin ortalarında ise daha çok “öğrenci öğrenme bağlamları” üzerinde durdukları belirlenmiştir.

Chang, Chang ve Tseng (2009) tarafından yapılan çalışmada çeşitli dergilere yayımlanan makalelerden yararlanılmıştır. Fen eğitimi araştırmalarının gelişim eğilimleri analizi yapılmıştır. Bu analizler sonucu kavramsal değişim ve kavram haritalamanın araştırma konusunun en çok çalışılan konu olduğunu ortaya koymuştur. Mesleki gelişim, bilimin doğası ve sosyo-bilimsel konular ve analoji konularındaki çalışmaların yıllar içinde dikkat çektiği görülmüştür.

Elmore ve Woehlke (1998), 1978-1997 yılları arasında yayınlanan çeşitli makalelerde kullanılan araştırma yöntemlerini saptama çalışması yapılmıştır. Bu çalışmadan bilgisayar destekli araştırma yöntemi, nitel araştırma yöntemleri ve metaanaliz tekniğinin kullanımının arttığı sonucuna ulaşılmıştır.

29

29

3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1. Araştırma Modeli

Bu çalışmada, analitik araştırma yöntemlerinin en önemlilerinden biri olan doküman analizi yöntemine başvurulmuştur. Böylelikle verilerin sistematik incelenmesi amaçlanmıştır.

Veri toplama teknikleri olarak analitik araştırmalarda daha çok doküman analizi, görüşme ve gözlem kullanılmaktadır. Bu şekilde araştırılan olay ya da olguya yönelik herhangi bir müdahalede bulunulmamakta, araştırılan unsur kendi doğal atmosferi içerisinde bütüncül ve gerçekçi olarak değerlendirilmektedir. Doküman analizi yöntemiyle toplanan verilerin değerlendirilmesinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Betimsel analiz yöntemi, araştırma sonunda elde edilen verilerin araştırmanın problemlerine uygun bir şekilde yeniden düzenlenmesine veya farklı boyutlarda dikkate alınarak ortaya konulmasına imkân vermektedir (Yıldırım ve Şimşek 2005).

Çalışmanın amacına uygun olarak 2010-2018 yılları arasında fen bilimleri eğitimi alanında birbirinden bağımsız çalışmalar bir arada incelenerek, araştırmanın alt problemlerine uygun olarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Tezin yazarı, değerlendirmeden sorumlu bir kişi, tez danışmanı ise bu çalışmaya katkı sağlayan uzman olarak sürece katılmıştır. Çalışmaların sınıflandırılması süresince tez danışmanından bilgi ve görüşler alınarak çalışılmıştır, böylece araştırmanın güvenirliği artırmak ve geçerlilik sağlanmaya çalışılmıştır.

3.2. Evren ve Örneklem

Çalışmanın evrenini bugüne kadar fen bilimleri eğitimi alanında yayınlanmış yüksek lisans tezleri oluşturmaktadır. Örneklemi ise, YÖK ulusal tez merkezinde 2010-2018 yılları arasında fen bilimleri eğitimi alanında yayınlanan 585 yüksek lisans tezinden 572’si oluşturmaktadır. Yapılan incelemede 13 tezin araştırmanın alt problemlerine cevap vermediği tespit edilmiştir. Araştırma örneklemini oluşturan çalışmalar doküman analizi kapsamında izlenen sistematik işlem adımları sonucunda elde edilerek araştırma sürecine dâhil edilmiştir.

30

30

3.3. Veri Toplama

Çalışma kapsamında kullanılacak fen bilimleri eğitimi alanında tamamlanmış yüksek lisans tezlerine ulaşılması için, öncelikli olarak çalışmanın amacına yönelik olarak arama kriterleri belirlenmiştir. Belirlenen kriterler kapsamında oluşturulan anahtar kelimeler kullanılarak YÖK ulusal tez merkezi internet sayfasından arama yapılarak tarama yapılmıştır. Araştırma konusu tezlere Tablo 1’de gösterilen anahtar kelimeler kullanılarak ulaşım sağlanmıştır.

Tablo 1. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi Resmi İnternet Sitesinde Aranan Anahtar Kelimeler.

Aranan Anahtar Kelime

✓ Fen Bilgisi

✓ Fen Bilgisi Konuları ✓ Fen Eğitimi

✓ Fen Öğretimi

✓ Fen ve Teknoloji Eğitimi ✓ Fen ve Teknoloji Konuları

Tezlerin veritabanlarında araması sürecinde dili Türkçe olan, fen bilimleri eğitimi alanında 2010-2018 yılları arasında yayınlanmış, izinli ve erişime açık yüksek lisans tezleri değerlendirmeye alınmıştır. Sürece dâhil edilen çalışmalar ile ilgili detaylı bilgiler EK-1’de verilmiştir. Yapılan çalışmanın alt problemlerine uygun olarak tespit edilen yüksek lisans tezlerinin yıllara göre dağılımı, yöntemleri, çalışılan konu, örneklem sayısı ve niteliği bakımından incelenmiştir.

3.4. Verilerin Analizi

Araştırmada verilerin analizinde betimsel analiz yaklaşımı kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen yüksek lisans tezleri PDF formatında elde edilmiş ve bu belgeler tek bir klasörde toplanmıştır. Sonrasında bu çalışmalardan elde edilen bilgiler aracılığıyla oluşturulan excel dosyasında belirlenen araştırma konularına uygun olarak sütunlar halinde düzenlenmiş ve tablolama işlemi gerçekleştirilmiştir.

31

31

Araştırmanın analizinde ulaşılan 572 yüksek lisans tezinin araştırmaya yönelik incelenebilmesi amacıyla elde edilen veriler her yıl farklı olmak üzere yüzde analizleri yapılmış, kategoriler halinde gruplandırılmış ve sayısal, yüzde olarak ve oransal olarak görülme sıklığı ortaya konmuştur.

Verilerin çözümlenmesinin son aşaması ise bulguların yorumlanması aşamasıdır. Bu aşamada toplanan verilere anlam kazandırmak ve bulgular arasındaki ilişkileri açıklamak, neden-sonuç ilişkileri kurmak, bulgulardan bir takım sonuçlar çıkarmak ve elde edilen sonuçların önemine ilişkin açıklamalar yapılmıştır.

32

32

4. BULGULAR

Bu bölümde araştırmanın amacına uygun olarak seçilen yüksek lisans tezlerinin doküman analizi ile elde edilen verileri, araştırmanın alt problemlerine uygun olarak sırasıyla sunulmuştur.