Çizelge 8.1. Trakya Bölgesi 2000-2004 Yılları Çeltik Ekiliş, Üretim ve Verim Değerleri
Yıl Ekilen alan
(hektar) Verim (kg/ha) Üretim (ton)
2000 27.182 6.401 173.992
2001 26.014 5.799 151.781
2002 27.843 5.684 158.268
2003 29.836 6.118 182.542
2004 34.735 7.933 275.545
Kaynak: İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve Çanakkale Tarım İl Müdürlükleri
Diğer bir sıcak iklim hububatı olan çeltikte, 2004 verilerine göre Türkiye ekim alanının yaklaşık (% 50)'si (35.735 ha) Trakya Bölgesinde yer alırken, üretiminin % 50'si (178.000 ton) yine Trakya Bölgesince karşılanmaktadır. 2004 yılında üretim 275.545 ton ve verim 7.933 kg/ha olarak gerçekleşmiştir. Aynı yıl itibarıyla ekilen alan bir önceki yıla nazaran 4.899 hektar artmıştır (Çizelge 8.1).
Çizelge 8.2. Çeltikte Sorun Olan Yabancı Otlar
Sıra Bilimsel adı Türkçe adı Familya
1 Elymus repens L. Ayrık Gramineae
2 Agropyron repens (L.) Ayrık Gramineae
3 Paspalum paspalodes Su ayrığı Gramineae
4 Echinochloa crus-galli L. Darıcan Gramineae
5 Panicum sp. Yabani darı Gramineae
6 Bolboscechoenus spp. Kofalık Cyperaceae
7 Rhyncho spora alba L. Gagalı saz otu Cyperaceae
8 Carex spp. Ayak otu Cyperaceae
9 Cyprus difformis L. Kız otu Cyperaceae
10 Cyprus fuscus L. Esmer venüs otu Cyperaceae
11 Alisma plantago aquatica L. Kurbağa kaşığı Alismataceae
12 Butomus umbellatus L. Su menekşesi Alismataceae
Çizelge 8.2’nin devamı
Sıra Bilimsel adı Türkçe adı Familya
14 Potamogeton natans L. Deniz dili Potamogetonaceae
15 Potamogeton pectinatus L. Su sümbülü Potamogetonaceae
16 Typha latifolia L. Geniş yapraklı hasır sazı Typhaceae
17 Typha angustifolia L. Dar yapraklı hasır otu Typhaceae
18 Equisetum spp. At kuyruğu Equiseteceae
Kaynak:Anonim,1995
8.2. Çeltik Tarımında Sorun Olan Yabancı Otlar
Çeltik yabancı otlarından at kuyruğu hariç diğerleri tek çenekli yabancı otlardır. Darıcan ve yabani darı sadece tohumları ile, diğerleri hem tohum hem de rhizom ve stolonları ile ürerler. Kışı toprakta rhizom veya tohum halinde yahut ürün içinde tohum halinde olarak geçirirler. İlkbaharda havaların ısınması ile gelişmeye başlar, haziran ve temmuz sonuna kadar çeltik tavalarını işgal ederler (Çizelge 8.2).
Çeltik yabancı otlarının yayılışları, sulama, sel suları ve hayvan otlatmaları ile olduğu gibi bulaşık tohum ve yanmamış çiftlik gübrelerinin kullanılması, toprak aletleri, harman makinaları ve rüzgarlarla olabilmektedir (Anonim,1995).
• Zarar şekli ve ekonomik önemi
Çeltik tarlalarındaki yabancı otların zararı, besin maddesi, su sarfiyatı, ışıklanma ve alanı işgal bakımından rekabet temeline dayanır. Yabancı otların gelişme yetenekleri kültür bitkisine nazaran yüksek olduğundan, genellikle çeltikler bu yarışmaya dayanamaz seyrelirler, gelişmeleri cılız ve bodur kalır, kardeşlenme az olur, alınan ürün istenilen düzey ve nitelikte olmaz.
Çeltik ziraatına yeni açılmış alanlar dışında yabancı ot mücadelesini yapılmaksızın çeltik ziraatını düşünmek mümkün değildir. Yabancı otların çeltiklerde meydana getireceği zararlar, tavalardaki ot türlerine, yoğunluklarına ve çevre koşullarına bağlı olarak değişmeler gösterir.
• Mücadele
Çeltik yetiştiriciliğinde başarı otsuz temiz bir ürün elde etmekle olur. Çeltik alanlarında zararlı yabancı otlara karşı iyi bir mücadele yöntemi uygulanmazsa yabancı otlar bu tarım kolunu her zaman tehdit edebilir. Bu amaçla aşağıdaki yöntemler uygulanır.
-Kültürel önlemler
Toprak hazırlanması: Çeltik alanlarında yabancı ot mücadelesi ekim tavalarının hazırlanmasıyla başlar. İyi bir tohum yatağı yeknesak bir ürün elde etmek ve başarılı bir yabancı ot mücadelesi sağlamak için atılmış ilk adımdır. Çeltik su ile çok sıkı ilişkisi olan bir bitki olduğundan ekim tavalarının iyi tesviye edilmiş olması, bitkinin gelişme ve olgunlaşmasında iyi bir garantidir. Böyle alanlar daha az sulama suyuna ihtiyaç göstereceği gibi, yabancı otların azalmasına da yardım eder. Drenaj daha iyi ve su seviyesi daha yeknesak olur. Ayrıca iyi tohum yatağı ve kolay hasat ancak iyi tesviye edilmiş alanlarda mümkündür. Tavaları birbirinden ayıran kaş veya set(tir)ler arazinin meyili yönünde birbirine paralel uzanmalıdır. Kaşlar 15-20cm derinliğinde bir su seviyesini tutacak yüksekli ve sağlamlıkta olmalıdır. Yaz ve sonbahar sürümü yapılan yerlerde ekimden önce tavalardaki yeşil bitki örtüsünü diskli bir pullukla bozmak, ot populasyonunu önemli derecede azaltır.
Temiz tohumluk: Kullanılan çeltik tohumunun yabancı ot tohumlarından arınmış olması gerekir. Aksi halde bu tohumlar çeltikle birlikte tarlaya yerleşir ve ileriki yıllarda o alanda sorun haline gelebilir.
Ekim nöbeti: Çeltik ziraatında iyi düzenlenmiş bir münavebe sistemi çeltik verimini arttırdığı gibi yabancı otların tarlaya yerleşerek sorun haline gelmesine de engel olur. Bir tarlaya uzun yıllar arka arkaya çeltik ekmek aerob çalışan bakteri yoğunluğunu çok düşürür ve bu olay tarlaların ürün verme gücünü gittikçe azaltır. Çeltik ziraatında ekim nöbeti sistemi, bölgenin iklim, toprak ve ekonomik koşullarına bağlıdır. Çeltik tarımında ileri ülkelerde, ekim nöbetine geniş ölçüde bağlı kalarak birim alandan alınan ürün önemli derecede arttırılmaktadır.
-Mekanik mücadele:
Yabancı otların diskli pulluklarla kesilmesi: Yazdan veya sonbaharda hazırlanan çeltik yerleri ilkbahara girerken oluşan yeşil ot örtüsünün diskli pulluklarla yok edilmesi daha sonraki yabancı ot populasyonunu önemli derecede azaltır.
Yabancı ot tohum tuzakları: Akarsulardan sulanan temiz yetiştirme alanlarının 1-2 sene gibi çok kısa bir zamanda çeltik yabancı otları ile kaplandığı görülür. Bunu nedeni akarsularla taşınan yabancı ot tohumlarının sulama suyu ile tarlalara girmesidir. Bu bulaşma yolunu, motopomptan suyun çıkış borusu önüne telden elekli torbalar koyup yabancı ot tohumlarını yakalamak ve zaman zaman çıkarıp bunları imha etmek sureti ile önlemek mümkündür.
Yabancı otların elle toplanması: Çeltik alanlarında elle ot alınması eskiden beri uygulanan bir yöntemdir. Çeltikler 30-40cm boylandıkları zaman tavalara işçi sokularak otlar toplatılır. Bu devrede çeltikle yabancı otları (özellikle darıcan) birbirinden ayırt etmek oldukça zor olduğundan bu işlerden anlayan işçilerin bulunması gerekir. Elle ot temizliği fazla iş gücü gerektirdiğinden yabancı ot populasyonunu yoğun olduğu ekim alanlarında pahalı bir yöntemdir. Ayrıca zamanında işçi temin edilmemesi ve tavalara giren işçilerin çeltiklerin bir kısmını çiğneyip kırması gibi sakıncaları da vardır.
-Kimyasal mücadele
Son yıllarda yabancı ot öldürücülerinin gösterdiği hızlı gelişim çeltik alanlarında zararlı yabancı ot türleri ile de kimyasal yolla mücadele yapmak olanağını yaratmıştır.
İlaçlama zamanının tespiti: Çeltik alanlarında 1. derecede sorun olan darıcandır. Darıcan haricindekilerin oluşturduğu grup ise yer yer sorun olmaktadır. Uygulamanın hedefi darıcan ise önerilen ilaçlardan biri seçilerek darıcanın 2-5 yapraklı döneminden kardeşlenme başlangıcına kadar olan devrede uygulanmalıdır. Darıcanla birlikte diğer otlar da sorun yaratıyor ise onlara uygun bir ilaç seçilerek uygulanır.
İlaçlama tekniği: İlaçlamada kullanılacak su miktarı kullanılan aletin cinsine ve kullanan şahsa göre değişirde de genel olarak tarla tipi pülvarizatörlerde dekara 25-40lt sırt pülvarizatörlerinde 40-60lt, su sarf edilir. Aleti ilk defa ilaçlamada kullanan şahsın belirli
Tavalar kuru iken uygulanacak ilaçlar kullanılacaksa, çeltik tavalarındaki sular ilaç uygulamasına geçmeden önce boşaltır. 24-36 saat beklenir, bu süre içinde tavaların sağında ve solunda kalmış su birikintileri de kaybolur. Sonra tüm otlar ilacı alacak şekilde uygulama yapılır ve ilaçlamadan 48 saat sonra tavalara su verilir. Bu su verme işlemi ilk 4 günde yavaş yavaş, 5.günde baskın şeklinde 15-20cm’ye çıkarılır ve bu seviyede 15-20 gün devamlı ve sabit tutulur. İlaçlamada iyi bir kaplama temin edilmezse ve su düzeni de arzulanan seviyede tutulmazsa ilaçlamadan darıcana karşı yeterli sonucu almak mümkün olmaz. O takdirde tavalara yeniden işçi sokmak gerekir. Suya uygulanan ilaçlarda biri kullanılacaksa tavalarda suyu boşaltmaya gerek yoktur. Ancak burada önemli olan su akıntısını asgariye indirilmesidir. Tavalardaki 8-12cm kalınlıkta durgun suya granüle ilaçlar elle, sıvı ilaçlar ise pülverizatörle atılır. 7-10 gün su akıntısı en az seviyede tutulduktan sonra, normal su düzenine geçilir.