Toprak Koruma Kurulları

5403 sayılı Kanun ile getirilen yeni düzenlemelerden birisi de

Toprak Koruma Kurulları (TKK)’dır. Söz konusu Kanun’a dayanarak hazırlanan

15 Aralık 2005 tarihli ve 26024 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan

Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama Yönetmeliği hükümleri

çerçevesinde TKK’nın örgütlenme yapısı Şekil 3.1.’de yer almaktadır.

Toprak Koruma Kurulu üyeleri tespit edilirken, ayrıca birer yedek üye de belirlenmektedir. Herhangi bir nedenle ildeki görevinden ayrılan Kurul üyelerinin yerine on gün içinde yeni bir üye tespit edilerek Valiliğe bildirilmektedir.

Şekil 3.1.Toprak Koruma Kurulu Üyeleri

Kurul’un gündeminde bulunan araziler, özel Kanunlar ile koruma altına alınmış alanlar, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün proje alanı veya 22 Aralık 1984 tarihli ve 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine

Dair Tarım Reformu Kanunu’na göre uygulama alanı ilan edilen yerlerden ise bu

alanlarda uygulama yapan birimin yetkili temsilcisi de Kurul’a dahil edilmektedir. Toprak Koruma Kurulu, Kanun’da verilen görevleri yerine getirmek ve Kurul üyelerinin tekliflerinden Kurul Başkanı’nca belirlenen gündemi görüşmek üzere, her ayın ilk haftası toplanmaktadır. Kurul, mutat toplantıları dışında üyelerden birinin talep etmesi ve/veya Kurul Başkanı’nın uygun görmesi halinde de toplanabilmektedir. Toplantıya katılmayan üyenin yerine, kurul üyesi kurum, kuruluş veya sivil toplum örgütü tarafından bildirilen yedek üye katılabilmektedir. Mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan kurum, kuruluş veya sivil toplum örgütü temsilcisi Vali tarafından uyarılmakta ve üyenin değiştirilmesi talep edilmektedir.

Kurul kararları, üye sayısının 3/5’inin oyu ile alınmaktadır. Toplantıda alınan kararlar, sürekli olarak tutulan karar defterine işlenmekte, aylık faaliyetler istatistiki

bilgi için mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na51 gönderilmektedir. Alınan bu kararlar gerektiğinde Valilikçe kamuoyuna duyurulmaktadır.

Toprak Koruma Kurulu’nun başlıca görevleri arasında;

ƒ Arazi kullanılan tüm faaliyetlerde, arazinin korunması, geliştirilmesi ve verimli kullanılmasına yönelik inceleme, değerlendirme ve izleme yapmak, ortaya çıkan olumsuzlukları belirlemek, toprak korumayı ve bununla ilgili sorunları giderici önlemleri almak, geliştirmek, uygulanmasını sağlamak için görüş oluşturmak,

ƒ Arazi kullanımını gerektiren tüm girişimleri yönlendirmek üzere, yerel plan veya projelerin uygulanması amacıyla takibini yapmak,

51

Mülga Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 639 sayılı “Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat

ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” kapsamında, “Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı” olarak teşkilatlanmış olup, 5403 sayılı Kanun ve ilgili yönetmeliklerinde yer alan görevler,

halihazırda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın ana hizmet birimi olan “Tarım Reformu

ƒ Toprak koruma önlemlerinin yerine getirilmesi sürecini yerel ölçekte izlemek, değerlendirmek ve çözümleyici öneriler geliştirmek, hazırlanacak toprak koruma ve Arazi Kullanım Planları doğrultusunda, yerel ölçekli yıllık iş programları için görüş oluşturmak ve uygulamaya konulmasının takibini yapmak,

ƒ Ülkesel, bölgesel veya yerel ölçekli yapılan planlar arasındaki uyumu denetlemek,

ƒ Kanun’da yer alan konularla ilgili başvuruları almak ve ilgililere aktarmak,

ƒ Kanun kapsamında verilen diğer görevleri yapmak, yer almaktadır.

Toprak Koruma Kurulları (TKK)’nın görevlerini tam olarak yerine getirememesi hususu üç temel sorun altında incelenmektedir. Bunlar;

ƒ Yapısal nedenler: TKK’da toprak konusunda uzman bir üyenin dahi bulunmama ihtimali mevcuttur. TKK başkanının aynı zamanda, Kurul üyelerinin çoğunun amiri konumunda olması sınırlayıcı bir faktördür. ƒ Teknik nedenler: TKK’nın 5403 sayılı Kanun’un öngördüğü kararları

sağlıklı bir şekilde alabilmesi ve geleceğe yönelik plan ve projeler üretebilmesi için, gerekli ayrıntılı toprak haritası ve toprağa ilişkin bilgiler eksik veya yetersizdir. Ziraat Fakülteleri’nde uygulanmakta olan ders programlarında 5403 sayılı Kanun’un gerektirdiği toprak haritaları ve projeleri yapacak düzeyde ziraat mühendislerinin yetişmesine olanak sağlanamamaktadır. Bakanlık ve taşra teşkilatları bünyesinde düzenli olarak toprak haritalarını üretecek, arazi sınıflarını belirleyecek bağımsız bir birim bulunmamaktadır. KHGM’nin kapatılmasına karşılık, bu yönde yeni bir yapılanmaya gidilmemiştir. ƒ İdari ve mali nedenler: 5403 sayılı Kanun’un öngördüğü yönetmelik

ve tüzüklerin yeterli ayrıntı ve içerikte hazırlanmamış olması nedeniyle ortaya çıkan boşluk ve belirsizlikler mevcuttur. Tarım arazilerinin tarım dışı kullanımlara izin verilebilmesi için gerekli olan

ve Kanun’un 13’üncü maddesinde istenilen Kamu Yararı Kararları’nın, tarım arazilerinin önemi yeteri kadar göz önüne alınmadan çıkarılması söz konusudur. Tarım dışı arazi kullanımları için alternatif arazilerin bulunmasına yönelik, yeterince ve kapsamlı araştırmalar yapılmamaktadır.

Belirtilen bu hususlar dikkate alındığında, Toprak Koruma Kurulları’nın, yazılı başvuru olması halinde tarım dışı arazi kullanım taleplerini inceleyen, karara bağlayan ve sadece bu amaçla toplanan bir kurul olarak çalışmalarını sürdürdüğü anlaşılmaktadır. TKK’nın daha etkin ve verimli olarak çalışabilmesi amacıyla;

ƒ Ziraat Fakülteleri’nde, kamuda veya özel sektörde 5403 sayılı

Kanun’un gerektirdiği harita, toprak koruma projeleri ve Arazi

Kullanım Planları’nı yapabilecek ziraat mühendislerinin yetiştirilmesine olanak sağlayan programların açılması sağlanmalı, ƒ Tarım arazilerinin tarım dışı kullanım yoluyla kaybını engellemek için

öncelikle gittikçe büyümekte olan yerleşim birimlerinin çevresinden başlayarak Kanun’un gerektirdiği Arazi Kullanım Planları hazırlanmalı ve uygulamaya konulmalı,

ƒ Hazırlanan Arazi Kullanım Planları’nda tarım dışı kullanılacak

alternatif araziler önceden belirlenmeli ve altyapı yatırımları bu arazilere yönlendirilerek, tarıma elverişli olmayan veya daha az

elverişli bulunan arazilerde yapılması sağlanmalı,

ƒ Tarım arazilerine ilişkin olarak 5403 sayılı Kanun’da belirtilen aykırı her türlü kullanımlar zaman geçirilmeden önlenmeli ve Kanun’un cezai yaptırımları taviz verilmeksizin uygulanmalı,

ƒ Kamuoyu, 5403 sayılı Kanun hakkında bilgilendirilmeli ve tüm vatandaşların kendisinin toprakları korumakla sorumlu olduğunun bilincinde olmaları sağlanmalıdır.