Toprak Özellikleri

Ġnsan hayatı için büyük önem taĢıyan doğal çevre kaynaklarından birisi de Ģüphesiz topraktır. Ġster kent yerleĢmesi ister kırsal bir yerleĢme olsun, üzerinde kurulacak mesken türünden, sürdürülecek ekonomik faaliyet biçimlerine kadar pek çok beĢeri etkinliğin toprak özelliklerinden önemli derecede etkilendiği söylenilebilir. BeĢeri faaliyetlerin sürekliliği için büyük öneme sahip olan toprak örtüsünün oluĢumu üzerinde pek çok faktörün etkinliği söz konusudur (CoĢkun, 2009: 53).

AraĢtırma sahasında beĢ farklı toprak türü söz konusudur. Bunlar; Alüvyal topraklar, kahverengi topraklar, regosol topraklar, hidromorfik alüvyal topraklar ve kırmızı kahverengi topraklarıdır (ġekil-11). Sahadaki bu toprak gruplarında, en geniĢ yayılıĢ gösteren, azonal topraklar içinde yer alan alüvyal topraklardır.

Bunlar genellikle derin topraklardır. Ancak drenaj bozukluğu tuzluluk ve çakıllık nedeniyle tesirli toprak derinliği tehdit edilmiĢtir. Ovada taban suyunun yüksek olması halinde toprak profili veya yüzeyinde çoraklaĢmalar görülebilir. Bölgede hafif ve orta derecede tuzluluk oranı vardır (Aktaran: Özer, 1997: 26).

Alüvyal topraklar ilçe topraklarının yaklaĢık % 36‟sını oluĢturmaktadır. Yüzey sularının tabanlarında veya etki alanlarında, akarsular tarafından taĢınarak yığılan genç sedimentler üzerinde yer alan bu topraklar Çumra ilçe merkezi‟nin kuzey ve kuzeydoğusunda; Abditolu, Alemdar, Küçüköy, Fethiye, Güvercinlik ve

Türkmenkarahöyük‟ten BüyükaĢlama‟ya, ilçe merkezi‟nin güney ve güneybatısında Alibeyhöyüğü, Gökhöyük, Beylerce, Okçu ile Sürgüc‟ün güneyi, Arıkören‟in kuzeyine kadar geniĢ bir alanda yayılıĢ göstermektedir (ġekil-11).

Alüvyal topraklı arazilerde organik madde miktarı kullanma tarzı ve dranaja göre değiĢiklik gösterir. Bitki kök faaliyet sahaları 4. sınıf arazilerde 20-30 cm. 3. sınıf arazilerde 35-60 cm, 2.sınıf arazilerde ise 100 cm olmaktadır. Alüvyal topraklar çoğunlukla sarımsı kahve, açık sarımsı kahve ve kahve renklidir. Kireçliliğin bol olduğu alt katmanlarda beyaz veya çok soluk kahve renkli olur. Bu tür topraklar bölgede geniĢ bir yer kaplamasına rağmen bir birine yakın iki profil arasında farklı bünyelere rastlanmıĢtır. Bazı sahalarda 20-30 cm kadar killi-tın, daha aĢağılarda ise kil görülmektedir (Köy Hizmetleri Envanter Raporu, 1971).

AraĢtırma sahasında alüvyal topraklardan sonra ilçe topraklarının % 13‟ünü yani 18 776 hektarlık alanını kaplayan, zonal topraklar kategorisinde yer alan Kahverengi topraklar teĢkil etmektedir. Bu topraklar Hicaz demir yolunun kuzeydoğu ve güneybatısında yer alır. Bu tür topraklar kalsifikasyon ameliyesine sahip A,B,C profilli-zonal topraklardır. Erozyona uğrayan kısımlarda sadece A ve C horizonu görülür. Bu ameliye sebebiyle profilde çok miktarda kalsiyum bulunmakta ve baz satürasyonu da yüksek olmaktadır (Özer, 1997: 27).

Kahverengi topraklarda A horizonu belirgin gözenekli yapıda orta derecede organik maddeye sahip ve 10-15 cm kalınlıktadır. Organik madde muhtevası genellikle ortadadır. Gri-kahve veya kahverengi olan topraklarda PH nötr veya kalevidir. B horizonu açık kahverengiden koyu kahverengiye kadar değiĢen renklerden yuvarlak köĢeli yapıdadır. Alt toprak tedrici olarak soluk kahve veya grimsi renkli çok kireçli ana maddeye geçiĢ yapar. Bu topraklarda profil baĢtan aĢağı kalkerli olup, B horizonunun altında ekseriya sertleĢmiĢ kireç akümülasyon katı ve bunun altında da jips akümülasyon katı bulunabilir (Özer, 1997: 27).

ġekil-11: AraĢtırma sahasının Toprak Haritası (Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü‟nün 1/100 000 Ölçeli Konya ili Arazi Varlığı Haritasından faydalanarak hazırlanmıĢtır)

Bölgede kahverengi topraklardaki tabii vejetasyon kısa ve orta boylu çayır ve otlardır. Bu tür topraklarda tesirli toprak derinliği alttan gelen marnokalker, kalker kayası, marn ve kireç toprağı tehdit etmektedir. Bölge toprakları bazı yerlerde derin (90 cm) bazı yerlerde orta derin (50-90 cm) bazı yerlerde ise sığ (20-50 cm) dır. Bunlarda ana madde marn, killi Ģist ve kalker ara tabakalı killerden ibarettir. Bu toprak tipinden bozulmuĢ numunede tesbit edilen geçirgenlik normaldir. Kireç bakımından zengin olan saha topraklar fosfor ve organik maddelerce fakir, potasyum yönünden ise yeterlidir.

Zonal topraklar kategorisindeki kırmızı kahverengi topraklar sahada görülen bir diğer toprak grubunu oluĢturmaktadır. AraĢtırma sahasının % 12‟sini yani 17 332 hektar alanını kaplar. Sahada ilçe merkezinin batısında Seçme, güney-güneybatısında Dineksaray, Yenisu, Avdul, Kuzucu ile Ġnliköy arasında ve Yörükcamili‟nin kuzey ve güneyinde görülmektedir. Solumun rengi hariç diğer bütün özellikleriyle kahverengi toprakların aynı ve benzeridir. A horizonunun rengi kırmızımsı kahve B horizonunun ki ise kırmızımsıdır. Fazla ısı topraktaki demirin oksidasyonunu artırarakta daha kırmızı renk olarak belirir. Aynı zamanda parçalanmaya neden olduğu için A horizonunda düĢük organik madde ihtivası yapar (Köy Hizmetleri Toprak Envanter Raporu, 1971) .

AraĢtırma sahasında görülen bir diğer toprak tipi ise hidromorfik alüvyal topraklardır. Sahanın güneydoğu sınırında Eski HotamıĢ Göl alanının batısı ile güneyi arasında, TaĢağıl Köyü ve ilçenin kuzeyinde Alakova Bataklığı‟nın devamında Abditolu-Dedemoğlu yerleĢmelerinin batısındaki alanda görülmektedir (ġekil-11). Çumra‟nın 20 220 hektar alanını yani % 14‟ ünü kapsar. Buralar genellikle tarıma uygun olmayan araziler olup, kurak aylarda otlatma yapılabilmektedir. Bu topraklar devamlı su duran, su sızan alüvyal arazi niteliğindedir. Fazla suya maruz kalmaları nedeniyle uzun süre bataklık durumunda olan bu topraklarda, basit drenaj tedbirleri ile çayır, suyu seven ağaç cinsleri veya yem bitkileri yetiĢtiriciliği yapılabilir.

Ġlçe sınırlarının güneybatısındaki dağlık sahada ise kırmızı kestanerengi topraklar görülmektedir. Apa Barajı ve çevresi, Dinek, Çiçek, Çukurkavak, AfĢar ve Tahtalı köylerinin tamamını kapsamaktadır(ġekil-11). Bu topraklar genellikle

tepelik, dağlık ve dalgalı topoğrafya ile % 6-20 meyillerde görülür. Halen baĢta mera olmak üzere orman ve kuru tarımda kullanılmaktadır. Kırmızı kestane renkli topraklar A, B, C profiline sahip zonal topraklardır.

Etüd sahasında görülen son toprak tipi ise Regosol topraklardır. Çumra topraklarının % 2‟sini yani 2 890 hektarlık alanı kaplamaktadır. Bu toprak grubu Fethiye‟nin kuzeyi, Abditolu‟nun güneybatısında dar bir alanda, Arıkören „in kuzey ve kuzeydoğusunda, Sürgüç‟ün doğu ve güneydoğusunda, Adakale‟nin kuzey doğusunda, TaĢağıl‟ın güneyinde görülmektedir. Regosol topraklar bütün özelliklerini ana materyalden alan azonal toprak sınıfına dahil olup A-C profillidir. A zonu esas olarak mineraldir. Bunlar derin topraklar olmalarına rağmen 30 cm den sonra gelen tınlı-kum materyali tehdit edici olduğundan tesirli toprak derinliği sınırlanmıĢtır. Bu topraklar 0-30 cm arasında kumlu-tın veya ince kumlu-tınlı, daha aĢağılarında tınlı-kumludur. Regoseller geçirgenlik ve düĢük su tutma kapasitelerinden dolayı kurudurlar. Sahada kum yığınları üzerinde görülürler. Ana maddeleri de yumuĢak kumdur. Regosol topraklar kahve, koyu sarımsı kahve ve açık sarımsı kahve renklidir. Kireç bakımından zengin olmalarına rağmen, bitki besin elementlerince çok fakirdir (Özer, 1997: 28).