Arazi Kullanımı

Tüm ekonomik faaliyetlerin belirlenmesinde önem taĢıyan faktörlerden birisi de arazinin verimlilik sınıflarına göre durumudur. Arazilerin verimlilik sınıflarına göre dağılımını belirlemek amacıyla çeĢitli sınıflandırmalar yapılmakla birlikte en fazla tercih edilenlerden biri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflandırmasıdır. Toprakların pratik bir gruplandırması olup, toprak etütlerine dayalı olarak yapılan bu sınıflandırma, eğim, erozyon durumu, toprak derinliği gibi pek çok verinin bir araya getirilmesiyle arazilerin en yoğun ve verimli kullanımını sağlayacak Ģekilde plânlamayı amaçlayan bir sınıflandırma seklidir (Aktaran:CoĢkun,2010:180). Kullanma kabiliyeti sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I. sınıftan VIII. sınıfa doğru giderek artmaktadır. Ġlk dört sınıf arazi, iyi bir toprak idaresi altında, yöreye adapte olmuĢ kültür bitkileri ile, orman mera ve çayır bitkilerinin iyi bir Ģekilde yetiĢtirme yeteneğine sahiptir. V, VI., ve VII. sınıflar adapte olmuĢ yerli bitkilerin yetiĢmesine elveriĢlidir. VIII. sınıf arazilerde çok etkin ve pahalı ıslah çalıĢmaları ile ürün alabilirse de, mevcut piyasa koĢullarında elde edilecek ürün yatırım harcamalarını karĢılayamaz (Aktaran: CoĢkun, 2010: 180).

AraĢtırma sahasında, mevcut arazinin bu sınıflandırmaya göre dağılıĢı ekonomik faaliyetlere yön verici olması açısından önemli bulunmaktadır.

Tablo-53: Çumra‟da Arazinin Verimlilik Sınıflarına Göre Dağılımı

Tarıma ElveriĢlilik Derecesine Göre Toprak Sınıfları

Yüzölçümü (Hektar) %’ si I.Sınıf 58 000 21,9 II. Sınıf 31 501 11,9 III. Sınıf 25 482 9,6 IV. Sınıf 37 642 14,1 V. Sınıf 195 0,08 VI. Sınıf 27 207 10,2 VII. Sınıf 77 975 29,3 VIII. Sınıf 7181 2,8 Toplam 265 583 100.0

Arazi kullanım kabiliyetine göre sınıflandırıldığında tarıma elveriĢli kabul edilen I., II.,III. ve IV sınıf arazilerin toplamı tüm arazinin % 58‟i (152 605 ha.) olup, bunun belli oranlarında drenaj, taĢlılık, erozyon ve tuzluluk gibi problemleri vardır. ĠĢlemeye uygun olmadığı ve devamlı bitki örtüsü altında tutulması gereken araziler olarak kabul edilen V., VI., VII. ve VIII. sınıf araziler ise toplam arazinin % 52‟sini (112 978 ha.) kapsamaktadır.

ġekil-30: Çumra‟da Arazinin Verimlilik Sınıflarına Göre DağılıĢı (2009)

AraĢtırma sahasında tarıma elveriĢli arazi 58 000 hektarlık alanı ile oranı en fazla olan I. sınıf arazidir (% 21,9). I. sınıf arazilerin su tutma kapasiteleri yüksek ve verimlilikleri iyidir. Gübrelemeye iyi cevap verirler. Konya ilinde I.sınıf arazilerin toplamı il yüzölçümünün % 13,89‟unu (662 925 ha.) oluĢturur. Bunun % 8,7‟lik kısmı ise Çumra ilçe sınırları dahilindedir. Bu sınıf arazilerin % 39‟unu alüvyal topraklar, % 10‟unu kolüvyal topraklar, % 32‟sini kahverengi topraklar, % 19‟unu kırmızı kahverengi topraklar meydana getirir.

Kültür bitkileri, çayır-mer‟a ve orman için kullanılabilen II. Sınıf araziler ise araĢtırma sahasında 31 501 hektarlık alanı kaplamaktadır. Konya il genelinde II.sınıf arazilerin toplamı 476 799 hektar olup, il yüzölçümünün % 10‟unu oluĢturmaktadır. Çumra ilçe yüzölçümünün ise % 11,9‟unu oluĢturmaktadır.

AraĢtırma sahasında tarıma elveriĢli arazilerde I. sınıf arazilerden sonra en yüksek orana IV. sınıf araziler sahiptir. Ġl genelinde IV.sınıf araziler 498 298 hektar yüzölçümü ile % 10,4‟lük bir orana sahiptir. Ġlçe genelinde ise 37 642 hektar yüzölçümü ile % 14,1‟lik orana sahiptir. Bu tip araziler çayır-mer‟a ve orman olarak kullanılabilecekleri gibi gerekli önlemlerin alınması halinde iklime adapte olmuĢ tarla ve bahçe bitkilerinden bazıları içinde kullanılabilir.

V. sınıf arazilerin yok denecek kadar az görüldüğü sahada, VI. ve VII. sınıf araziler ise en yaygın arazi grubunu oluĢturmaktadırlar. Özellikle VII. sınıf araziler 77 975 hektarlık yüzölçümü ile ilçe genel yüzölçümünün % 29,3‟ünü oluĢtururlar. Tüm alanın yaklaĢık % 40‟ı bu iki tip arazi grubundan oluĢmaktadır. Ancak bilindiği üzere verim düzeyi çok düĢük olan bu araziler, düzeltilemeyecek bazı sürekli sınırlandırmalara sahip olup, kültür bitkileri yetiĢtirilmesi için uygun görülmemektedir. Bu tip araziler, ancak çayır, mera, orman veya yaban hayatı için uygun Ģartlar taĢımaktadırlar (Aktaran: CoĢkun, 2010: 180).

Kayalıkları, çok aĢınmıĢ arazileri, sazlık ve bataklık sahaları içine alan verimi en düĢük olan VIII. sınıf arazilerin kapladığı alan ise 7181 hektar olup, ilçe yüzölçümünün % 2,8‟ini oluĢtururlar. Konya il genelinde çoğunlukla bataklık sazlık alanları (7358 ha.) içine alan bu araziler, Çumra‟da bataklık sazlık alanların fazlalığı nedeniyle daha çok ilçenin doğusunda HotamıĢ Bataklığı ve çevresinde yaygındır.

AraĢtırma bölgesinde, genel arazi kullanıĢı incelendiğinde, tarım arazileri bölge yüzölçümünün % 61‟ini oluĢturur (Tablo-55). Konya Ġlinde bu oran % 44,7 ve Türkiye genelinde % 34 olduğu dikkate alınırsa , bölge tarım arazilerinin oldukça fazla olduğu anlaĢılır. Çumra eski yerleĢim yerlerinden biri olarak tarımda da eskidir. GeçmiĢte olduğu gibi günümüzde de tarımın merkezi olma özeliğini sürdürmektedir. Bunu sırayla % 20‟lik (55 305 ha.) oranla çayır ve mera alanları izler. Orman ve fundalık alanların bu dağım içindeki oranı ise % 12 kadar olup, 33 056 hektar alan kaplayan orman ve fundalıklar bu sıralamada üçüncü sırada yer almaktadırlar. Diğer arazilerin oranları sırasıyla Ģöyledir: % 4,0‟lik (10 917 ha.) oranla su yüzeyi, % 1,6‟lık (4 483 ha.) diğer arazi, % 1,4‟le (4063 ha.) tarım dıĢı araziler gelmektedir.

Tablo-54: Çumra‟da Arazinin Kullanım ġekli (2009)

KullanıĢ Amacı Yüzölçümü (ha) Oranı (%)

Tarım Arazileri 168 676 61,0 Kuru Tarım (Nadas) 85 477 31,0

Sulu Tarım 76 072 27,5

Yetersiz Sulu Tarım 1686 0,6

Bağ (kuru) 2834 1,0 Bağ (Sulu) 275 0,09 Bahçe (kuru) 138 0,04 Bahçe (sulu) 2194 0,7 Çayır Mera 55 305 20,0 Çayır Arazisi 13 927 5,0 Mera Arazisi 41 378 15,0 Orman Funda 33 056 12,0 Orman Arazisi 28 495 10,3 Fundalık Arazisi 4561 1,7 Tarım DıĢı Arazi 4063 1,4 YerleĢim Alanı (yoğun) 3098 1,1 YerleĢim Alanı (Az yoğun) 946 0,3

Sanayi Alanı 19 0,006

Diğer Arazileri 4483 1,6

Su Yüzeyi 10 917 4.0

TOPLAM 276 500 100,0 Kaynak: Konya Ġl Özel Ġdaresi Müdürlüğü ,2009

Tarımda suyun etkin kullanımı, kaynağından alınan suyun en az kayıpla bitki kök bölgesine ulaĢıp yine az kayıpla bitki kök bölgesinde depolanmasının sağlanmasıdır (ġahin vd., 2010: 100). AraĢtırma sahasındaki 168 676 hektar tarım arazisinin yaklaĢık 76 072 hektarı sulu tarım yapılan sahadır.

Çumra Ovası sulamasında BeyĢehir Gölü ve ÇarĢamba Çayı‟ndan beslenen Apa Barajı yanında yer altı sularından da büyük ölçüde faydalanılmaktadır. Özellikle BeyĢehir gölü sularının ovaya zamanında ve yeterli ölçüde verilememesi yer altı sularının kullanılmasını büyük ölçüde arttırmaktadır. Bu amaçla bölgede çok sayıda sulama kooperatifi kurularak iĢletmeye açılmıĢtır.

ġekil-31: Çumra‟da Ekili-Dikili Alanların Ürünlere Göre DağılıĢı (2009)

AraĢtırma sahasının sulamasında yerüstü ve yer altı su kaynaklarından faydalanılmaktadır. Yerüstü su kaynağı Apa Barajıdır. Apa barajının rezervini ise BeyĢehir ve Suğla gölleri ile ÇarĢamba Çayı akımları oluĢturmaktadır. Apa barajından sulama amaçlı yıllık ortalama olarak 335 x 106

m3‟lük akım sağlanmaktadır. Ayrıca araĢtırma alanı 323 x 106

m3‟lük yer altı su potansiyeli bulunmaktadır. Çumra ovasında faaliyet gösteren 16 adet sulama kooperatifi 564 adet kuyu ile yer altı sularının sulamada kullanılmasında hizmet vermektedir (Aktaran: Topak, 1996: 19). AraĢtırma bölgesinde yağmurlama sulama yöntemi büyük bir kullanım alanına sahiptir. Bölge çiftçileri çok farklı bitkilerin sulanmasında yağmurlama yöntemini kullanmakla birlikte en fazla Ģekerpancarının sulanmasında % 70 oranında yağmurlama yöntemi uygulanmaktadır.