Araştırma kapsamında kullanılan nitel ve nicel veri toplama araçları aşağıda açıklanmaktadır.
3.4.1. Ön Araştırma Veri Toplama Formu
Araştırmada hem çalışma evreninden bilgi toplamak hem de ölçüt örneklemeyi gerçekleştirebilmek amacıyla “Ön araştırma veri toplama formu” (EK-1A) kullanılmıştır. Çalışma evrenindeki öğrencilerin; demografik özellikleri ile kullandıkları mobil araç markası, modeli ve karekod farkındalığı formdaki 5 adet soru üzerinden elde edilmiştir. Form, araştırmacı tarafından düzenlendikten sonra çalışma evrenindeki öğrencilerin tamamına aynı anda bir ders saati içerisinde uygulanmıştır.
3.4.2. Öğrenci Görüşleri Veri Toplama Formu
Katılımcıların, mobil öğrenme ortamına ilişkin görüş ve düşünceleri “Öğrenci görüşleri veri toplama formu” (EK–1B) kullanılarak, elde edilmiştir. Veri toplama formu, belli bir konuda saptanmış sorulara bağlı olarak örneklemden sistemli bir biçimde veri toplama tekniğidir. (Balcı, 1997: 169).
Veri toplama formunun geliştirilmesi sürecinde, araştırmanın alt problem durumları dikkate alınarak, öğrencilerin mobil araç kullanımı, mobil çoklu ortam eğitsel içeriği kullanımı ve karekod kullanımına ilişkin görüşlerini belirlemeye çalışan sorular oluşturulmuştur. Taslak form, katılımcıların mobil sözlüğe dönük tüm düşünce ve görüş seçenekleri genişliğinin bilinmemesi sebebiyle sınırlandırılmış cevap alanına sahip açık uçlu sorular şeklinde düzenlenmiştir. Büyüköztürk ve diğerleri (2010)’ne göre açık uçlu sorular, daha sonra belirli kategoriler şeklinde açık cevapların kodlanmasını gerektirmektedir. Hazırlanan taslak form, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümünde akademisyen olarak görev yapan iki ayrı alan uzmanı görüşüne sunulmuştur. Ayrıca bir Türkçe alan uzmanı ve çalışma evrenindeki bir öğrenciye sorular gösterilerek anlaşılamayan noktalar tespit edilmiştir. Alınan görüşler doğrultusunda düzeltme yapılarak, 10 adet açık uçlu sorudan oluşan forma son şekli verilmiştir.
İnsanların taşıdıkları karakteristiklerin, gösterdikleri davranışların ve benimsedikleri kanı ya da görüşlerin öğrenilmesinde, en güvenilir kaynak kendi sözlü ve yazılı açıklamalarıdır (Balcı, 1997: 170). Bu sebeple veri toplama formunda elde edilen nitel verilerin geçerliği, katılımcıların araştırma alt problemlerine ilişkin düşünceleriyle ilgili verilerden alıntılar yapılarak kanıtların sunulmasıyla; güvenirlik ise veri toplama sürecinde takip edilen aşamaların (Yıldırım ve Şimşek, 2008: 288) ayrıntılı bir biçimde açıklanmasıyla elde edilmiştir.
3.4.3. Görüşme Formu
Katılımcıların mobil öğrenme ortamına yönelik görüş ve düşüncelerinin ayrıntılı olarak elde etmek amacıyla yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Bu yöntem ne tam yapılandırılmış görüşmeler kadar katı ne de yapılandırılmamış görüşmeler kadar esnektir; iki uç arasında yer almaktadır (Karasar, 2009). Yarı-yapılandırılmış görüşme yöntemi, araştırmayla ilgili tüm soruların kapsanmasını güvence altına alma (Yıldırım ve Şimşek, 2008; aktarım Patton, 1987), araştırmacıya önceden hazırladığı ilave soruları sorabilme ve soruların sırasını değiştirebilme özgürlüğü sağlamaktadır.
Bu araştırmada görüşme yöntemi, yazmaya dayalı veri toplama formunda var olan sınırlılığı ve yapaylığı (Yıldırım ve Şimşek, 2008) ortadan kaldırabilmek ve bireylerin gerçek görüş ve deneyimlerini ortaya çıkarmak amacıyla kullanılmıştır. Yarı- yapılandırılmış görüşme formunun geliştirilmesi sürecinde; öncelikle araştırma amacına uygun görüşme soruları hazırlanmıştır. Soruların hazırlanmasında; kolay anlaşılabilecek sorular yazma, amaçlı sorular yazma, yönlendirmelerden kaçınma, tek boyutlu sorular hazırlama, alternatif sorular hazırlama (Yıldırım ve Şimşek, 2008) ölçütleri dikkate alınmıştır. Taslak form hazırlandıktan sonra iki uzmandan formun kapsam geçerliliği hakkında görüş alınmıştır. Ayrıca bir Türkçe alan uzmanı ve çalışma evrenindeki bir öğrenciye sorular gösterilerek anlaşılamayan noktalar tespit edilmiştir. Düzeltmeler yapıldıktan sonra son hali verilen “Yarı-yapılandırılmış Öğrenci Görüşme Formu” (EK–1C) toplam 9 adet soru ve araştırmanın seyrine göre kullanılması planlanan ilave sorulardan oluşmaktadır.
Görüşmeden sonra ses kaydının tamamı çözümlenerek öğrencilere e-posta yoluyla gönderilmiş ve cevaplarını doğrulamaları istenmiştir. Büyüköztürk ve diğerleri (2010: 265), nitel araştırmalarda üye kontrolünün güvenirliği arttırmada en kullanışlı
yöntem olduğunu vurgulamaktadır. Araştırmacı, iç geçerliliği korumak adına verilerin analiz ve yorumlama sürecini yansız bir şekilde yürütmeye özen göstermiştir. Nitel araştırmalarda verilerin toplanması ve yorumlanması, aynı kişi tarafından gerçekleştirildiği için araştırmacının düşünceleri ve beklentileri sonuca yansıyabilmektedir (Büyüköztürk ve diğerleri, 2010: 265).
3.4.4. Aktif Sözcük Bilgisi Akademik Başarı Testi
Mobil Öğrenme ortamı destekli İngilizce hazırlık sınıfı derslerinde öğrencilerin aktif sözcük öğrenimini ölçme amacı dikkate alınarak (Karasar, 2009) “Aktif sözcük bilgisi akademik başarı testi” (EK–2) geliştirilmiştir. Ölçme amacı daha ayrıntılı açıklanması gerekirse; aktif sözcük bilgisi Nation (2001) tarafından sözcüğün yazılı formu, sözcük yapısı ve anlamının, eş anlam ve zıt anlamlıları ile birlikte kullanıldığı sözcüklerin bilinmesi olarak tanımlanmaktadır.
Alanyazında aktif sözcük bilgisinin farklı metotlar ve ölçme araçlarıyla ölçüldüğü araştırmalar yer almaktadır. Tosuncuoğlu (2008) yaptığı çalışmada, öğrencilerin sözcük listesi ile tanımlarını eşleştirerek ölçüm yapmıştır. Koizumi (2005) İngilizce öğrenenlerin aktif sözcük bilgisini ölçmek amacıyla aktif sözcük bilgisi testi uygulamıştır. Metot olarak çeviri yöntemi seçilen test içerisinde, öğrencilerden sözcüğün tanımları, eş anlamlıları ve zıt anlamlıları verilerek ikinci dildeki karşılıklarının yazılması beklenmiştir. Aynı araştırmada Koizumi, sözcüklerin birlikte kullanımı ile cümle içinde kullanım şeklini ölçmek amacıyla çoktan seçmeli test yöntemini tercih etmiştir. Araştırmacılara göre (Laufer ve Nation, 1995, 1999; Meara ve Fitzpatrick, 2000) orta seviye ve üzeri seviyedeki öğrenenlerin aktif sözcük bilgisi ikinci dilde çeviri yapılmadan ölçülmelidir. Buna göre sözcük verilerek eş ve zıt anlamı istenebilir, sözcük tanımı verilerek sözcüğün yazılması veya sözcük verilerek ikinci dilde tanımının yazılması istenebilir. Sözcüğün ilk harfinin verilmesi de çok kullanılan bir yöntem olmasına rağmen genellikle başlangıç düzeyindeki öğrenenler için önerilmektedir (Read, 2000: 174; Koizumi, 2005). Webb (2005) tarafından yürütülen bir araştırmada, aktif sözcük öğrenimi anlam ve form, gramer, söz dizimi ve sözcüğün birlikte kullanımı olmak üzere 4 farklı ölçek ile ölçülmüştür. Söz dizimi testinde öğrenenlerin aktif sözcük bilgi düzeyi, ikinci dilde verilen sözcüklerin eş ve zıt
anlamları ile aynı anlama gelen farklı sözcükleri bularak eşleştirmeleri şeklinde ölçülmüştür.
Yukarıda paylaşılan literatür ışığında, araştırmada kullanılacak aktif sözcük bilgisi testi sözcükleri yerine koyma, eş ve zıt anlamlıları eşleştirme ve cümle içerisindeki boşluğu sözcüğün uygun formunu kullanarak doldurma yöntemleri kullanılarak taslak olarak hazırlanmıştır. Testin ilk taslak formu, 2 farklı yabancı dil öğretimi alanı uzmanı tarafından geliştirilmiştir. Testin geçerlilik çalışmasında, soruların ölçülmek istenen davranışların bütününü ölçmede ne kadar başarılı olduğunu gösteren kapsam geçerliği ve ölçme aracının amaçladığı özelliği, görünüş bakımından ölçüyor görünmesini sağlayan görünüş geçerliliği üzerine; 2 farklı alan uzmanından daha sözlü olarak görüşleri alınarak taslak form üzerinde düzeltmeler yapılmıştır.
Test maddelerinin ölçülmek istenen kavram (aktif sözcük bilgisi) ile ilişkili olup olmadığının incelenmesi amacıyla taslak test üzerinde madde analizi yapılmıştır. Madde analizi, Tekin (2004) tarafından belirtildiği şekilde son formun uygulanacağı gruba benzer olarak, çalışma evrenindeki 40 adet öğrenciden toplanan verilerle gerçekleştirilmiştir. Analiz sonucunda, taslak form maddelerinin madde toplam-puan korelasyon değerleri 0.04 ile 0.676 arasında değiştiği görülmüştür (Tablo 3.5).
Karasar (2009) ile Tekin (2004), genel olarak 0.20’den daha düşük maddelerin teste alınmaması gerektiğini belirtmişlerdir. Bu nedenle çalışmada, orta seviye iç tutarlılığa sahip olan bir ölçek elde etmek amacıyla madde-toplam korelasyon değeri 0.20’den daha az olan 1, 6 ve 28. maddeler testten çıkarılmıştır. Korelasyon değeri, 0.20–0.30 arasında kalanlar için; madde çıkarıldığında Cronbach’s Alpha güvenirlik katsayısının düşmemesi sebebiyle işlem yapılmamıştır. Ölçeğin yapı geçerliliğini sınamada geriye kalan 35 madde verileri kullanılmıştır.
Tablo 3.5 Aktif Sözcük Bilgisi Akademik Başarı Testi Maddelerinin Madde- Toplam Puan Korelasyon Değerleri
Madde Madde- Toplam Korelasyonu Madde Çıkarıldığında Cronbach’s Alfa Katsayısı Madde Madde- Toplam Korelasyonu Madde Çıkarıldığında Cronbach’s Alfa Katsayısı M1* ,090 ,846 M20 ,676 ,834 M2 ,435 ,839 M21 ,340 ,837 M3 ,374 ,841 M22 ,612 ,839 M4 ,304 ,843 M23 ,569 ,837 M5 ,339 ,842 M24 ,473 ,845 M6* ,040 ,853 M25 ,546 ,842 M7 ,296 ,845 M26 ,204 ,849 M8 ,556 ,836 M27 ,331 ,845 M9 ,275 ,844 M28* ,112 ,836 M10 ,619 ,834 M29 ,249 ,836 M11 ,411 ,849 M30 ,523 ,843 M12 ,354 ,840 M31 ,184 ,846 M13 ,297 ,844 M32 ,294 ,843 M14 ,425 ,841 M33 ,210 ,845 M15 ,280 ,844 M34 ,175 ,847 M16 ,377 ,844 M35 ,310 ,844 M17 ,298 ,842 M36 ,475 ,846 M18 ,354 ,832 M37 ,358 ,841 M19 ,330 ,842 M38 ,302 ,839
1, 6 ve 28. maddeler atıldıktan sonra, testi hazırlayan uzmanlardan tekrar görüş istenerek, test maddeleri cümle tamamlama, sözcük-tanım eşleştirme, sözcük-eş anlamlı eşleştirme, sözcük-zıt anlamlı eşleştirme ve boşluk doldurma faktörleri olmak üzere, beş grup altında toplanmıştır. Ölçeğin son şekli için madde analizi tekrar yapılmış, 35 maddeden elde edilen verilerde madde-toplam korelasyonlarının 0,305 ile 0,689 arasında değiştiği ve ilk analizde 0.846 olan ölçeğin iç geçerlilik katsayısının (Cronbach’s Alpha) artarak 0.898 olduğu görülmüştür. Analiz sonucunda testte yer alan maddelerinin içerik ve nitelik olarak aktif sözcük bilgi düzeyini ölçmede oldukça geçerli olduğu sonucuna varılmıştır.
Geliştirilmiş olan akademik başarı testiyle sağlanan bilgilerin geçerli olmasının yanında, hatadan arındırılmış olduğuna ve aynı amaçla yapılacak ikinci bir ölçümde yakın sonuçların elde edilebileceğine güven duyulması gerekmektedir (Carmines ve
Zeller, 1982; Altunışık ve diğerleri, 2004). Bu amaçla testi yarılama güvenirlik yöntemi kullanılarak güvenirlik analizi yapılmıştır.
Güvenirlik analizinde elde edilen test yarılarına ilişkin Cronbach’s Alfa değerleri Tablo 3.6’da sunulmuştur. Analiz neticesinde testin bir yarısına ait güvenirlik katsayısı 0.705; testin tamamına ilişkin Spearman-Brown Coefficient güvenirlik katsayısı ise 0.827 olarak bulunarak testin oldukça güvenilir olduğuna karar verilmiştir. Test son halinde, eşleştirme ve çoktan seçmeli olmak üzere toplam 35 sorudan oluşmaktadır.
Tablo 3.6 Testi Yarılama Güvenirlik Testi Sonuçları Soru Sayısı Cronbach’s Alfa Aktif Sözcük Öğrenimi
Başarı Testi 1. yarı 18 2. yarı 17 0.732 0.745