Veri Toplama Aracı …

Veri, araştırma sorununu cevaplamaya yarayacak her türlü bilgidir. Verileri elde etme konusunda doğru yöntemi tercih etmek araştırmanın niteliği açısından önemlidir. Nitel

44

araştırmalarda veri toplamadaki esas amaç, insanların yaşadıkları tecrübelerin tespit edilip incelenmesidir (Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2015: 104). Bu incelemeler yapılırken birçok veri toplama yöntemi kullanılabilir. Bu araştırma içinde öğretmenlerin görüşlerinden, tecrübelerinden ve gözlemlerinden istifade edebilmek için görüşme yöntemi tercih edilmiştir. Görüşme, bir bilgi alma yöntemidir ve bu yöntemle belli sorular çerçevesinde ilgili kişilerden veri toplanır. Daha çok doğrudan gözlem yapmanın mümkün olmadığı durumlarda tercih edilir. Görüşme yönteminin amacı, insanların geçmiş, şimdi ya da gelecekle ilgili tutum, görüş ve davranışlarıyla ilgili bilgi toplamak; istenilen konu hakkında derinlemesine ve detaylı bilgi almayı sağlamaktır (Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2015: 114).

Araştırmacı görüşme yöntemini kullanmaya karar verdikten sonra görüşme türlerinden hangisini kullanacağını belirlemelidir. Yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmamış görüşme olmak üzere üç tip görüşme çeşidi vardır. Yapılandırılmış görüşme, daha çok nicel araştırmalarda kullanılır. Yapılan görüşmede araştırmacının soracağı sorular baştan sona bellidir, baştan yaptığı plan dâhilinde araştırmacı görüşmesini yapar. Yarı yapılandırılmış görüşmede, araştırmacı soracağı soruların yanı sıra konunun gidişatına ve derinlemesine göre yeni sorular da ekleyebilir. Daha çok nitel araştırma yönteminde tercih edilir. Ayrıca görüşme yapılacak kişi önceden bellidir ve o kişiden randevu talep edilir. Yapılandırılmamış görüşmede ise araştırmacı, araştırma sahasına gider ve rastgele biriyle görüşme talebinde bulunur. Görüşmeyi kabul eden kişilere spontane gelişen genel sorular sorar ve veri toplamaya çalışır (Güler, Halıcıoğlu ve Taşğın, 2015: 114-116).

Bu araştırma için yarı yapılandırılmış görüşme tekniği tercih edilmiştir. Liselerde görev yapan DKAB öğretmenlerine göre öğrencilerin DKAB derslerine ve öğretmenlerine olan bakışları; öğretmenlerin DKAB öğretim programları ve ders kitapları hakkındaki düşünceleri; öğretmenlerinin gözüyle öğrencilerin dini tecrübelerine yönelik algı ve düşünceleri; son zamanlarda gündemde olan deizm düşüncesi hakkında DKAB öğretmenlerin düşünceleri ve gözlemleri; son olarak da öğrencilerin deizme olan eğilim sebepleri hakkında yarı yapılandırılmış görüşme tekniğine göre sorular önceden hazırlanmıştır. Sorular hazırlanırken öğretmenin kendi mesleki tecrübelerinden istifade edilmiş, deizmle ilgili literatür incelenmiş, bu konu hakkında sosyal medya üzerinde etkili olan kaynaklar taranmıştır. Hazırlanan sorular iki alan uzmanına gönderilmiş ve

45

sorular hakkında değerlendirmeler alınmıştır. Uzmanlar sorular hakkında genel olarak olumlu değerlendirme yapmıştır. Uzman hocalardan biri soru sayısının azaltılmasının faydalı olacağını beyan ettiği için sorulardan bazıları çıkartılmış; eklenmesini tavsiye ettiği bir soru da yarı yapılandırılmış görüşme formuna eklenmiştir. Böylece merkezi sınavla öğrenci alan liselerdeki DKAB dersleri ve bu liselerdeki öğrencilerin deizm düşüncesine olan eğilimleri hakkında veri toplanırken kişisel bilgilerin dışında beş kategoride sorular hazırlanmıştır. Öğretmenlere göre öğrencilerin DKAB derslerine ve öğretmenlerine bakışlarıyla ilgili 2 tane, öğretmenlerin DKAB öğretim programları ve ders kitaplarına yönelik düşünceleriyle ilgili 2 tane, öğretmenlerin gözüyle öğrencilerin dini tecrübelerine yönelik algı ve düşünceleriyle ilgili 3 tane, öğretmenlerin deizmle ilgili düşünceleriyle ilgili 4 tane ve öğretmenlere göre öğrencilerin deizme yönelme sebepleriyle ilgili 13 tane olmak üzere toplam 24 tane soru hazır hale getirilmiştir. Bu soruların yanı sıra konunun daha iyi anlaşılması, detaylı bir inceleme yapılması açısından bazı ilave sorular da hazırlanmıştır. Uzman görüşmelerinden sonra ana kategoriler ile sorular gözden geçirilmiş ve ardından soruların işlevselliğini ölçmek için pilot uygulama yapılmıştır. Bu kapsamda ortaöğretim kurumlarında görev yapan üç öğretmenle görüşme gerçekleştirilmiştir. Soruların anlaşılırlığı, açıklığı ve netliği konusunda herhangi bir problem yaşanmamıştır. Bu dönütler sonunda görüşme formu son şeklini almıştır.

Görüşme yapılması planlanan öğretmenlere telefonla ulaşılarak çalışma ve görüşme kapsamında bilgi verilmiş ve randevu talebinde bulunulmuştur. Bu doğrultuda Haziran-Kasım 2018 tarihleri arasında öğretmenlerle yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerin tamamı bizzat araştırmacı tarafından gerçekleştirilmiş ve yaklaşık bir saat sürmüştür. Görüşmeler gerçekleştirilirken 31 katımcının izni doğrultusunda görüşmeler ses kayıt cihazıyla kaydedilmiştir. 3 katılımcı ses kayıt cihazıyla görüşmenin kaydedilmesine müsaade etmediği için görüşme sorularına verilen cevaplar not edilmiştir. Görüşme formuna alınan notlar, katılımcılara tekrar mail olarak gönderilmiş ve izni dâhilinde veri olarak kullanılmıştır. Deşifre edilen tüm veriler ilgili temalar altında değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır.

Araştırmanın teorik bölümü için verilerin toplanması kısmında www.tez.yok.gov.tr

sitesinden faydalanılarak yayınlanmış olan 7 adet tez incelenmiş ve bu tezlerden istifade edilmiştir. Ayrıca felsefe ve din felsefesi kapsamında deizmle ilgili kaynaklar İSAM

46

kütüphanesinin veri tabanından taranmıştır. 2017 Mayıs ayında Van’da gerçekleşen “Uluslararası Din Karşıtı Çağdaş Akımlar ve Deizm Sempozyumu” bildirileri raporu incelenmiş; deizmle ilgili güncel köşe yazıları, dergiler, araştırmalar takip edilmiştir. Teorik bölüm ve çalışmanın yöntemi için rehber niteliğinde olan çalışmalar temin edilmiştir.