Bu çalışmada verileri toplamak amacıyla 3 ayrı veri toplama aracı kullanılmıştır. Bu araçlar “ÖMB derslerine yönelik direnç ölçeği”, “ÖMB derslerinde yaşanan sorunların belirlendiği anket” ve ÖMB derslerinin geliştirilmesine yönelik önerilerin belirlendiği açık uçlu sorudur. Aşağıda bu veri toplama araçlarının geliştirilmesine yönelik işlemler açıklanmıştır.
Öğretmen adaylarının ÖMB derslerine yönelik dirençlerini belirlemek amacıyla, Yüksel (2004b) tarafından oluşturulan “ÖMB derslerine yönelik direnç ölçeği” kullanılmıştır. Ölçeğin orijinal formunda 41 madde yer almaktadır. Yüksel (2004b) orjinal ölçeğin orjinal formunun uygulanması sonucu Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri 0,923, Bartlett Testi ise 15207,5 ve p=0.000 olarak bulunmuştur. Faktörler ait Cronbach Alpha güvenirlik kat sayısı 0.73 ile 0.90 arasında değişmektedir. Bu ölçeğin araştırma gurubu için geçerliğini ve güvenirliğini belirlemek amacıyla eğitim fakültesi
ve teknik eğitim fakültesi son sınıflarında öğrenim gören 150 öğretmen adayına uygulanmıştır. Ön uygulama sonucu elde edilen veriler işleme alınmıştır. Veriler üzerinde faktör analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarında ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri .923, Bartlett Testi ise 12174.383 olarak bulunmuştur. Buna göre Bartlett testi sonucu .05 düzeyinde (p=0.000) anlamlı çıkmıştır. Büyüköztürk (2007)’e göre, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değerinin 0.60’dan yüksek ve Bartlett testinin de anlamlı çıkması verilerin faktör analizi için uygun olduğunu gösterir. Bu sonuca göre, verilerin faktör analizi için uygun olduğu söylenebilir. Ölçeğe ilişkin yapılan faktör analizi sonuçları incelendiğinde, analize alınan 41 maddenin öz değeri 1’den büyük olan 6 faktör altında toplandığı görülmektedir. Bu faktörlerin ölçeğe ilişkin açıkladıkları varyans % 58.521’dir. Ayrıca component matrix tablosuna göre, 41 maddenin faktör yük değerlerinin. .49 ve .82 arasında değiştiği görülmektedir. Birinci faktöre ait yük değerleri .49 ve .81 arasında, ikinci faktöre ait yük değerleri .63 ve .76 arasında, üçüncü faktöre ait yük değerleri .57 ve .79 arasında, dördüncü faktöre ait yük değerleri .75 ve .82 arasında, beşinci faktöre ait yük değerleri .64 ve .71 arasında, altıncı faktöre ait yük değerleri .64 ve .74 arasında değişmektedir. Tabachnick ve Fidel’e (2001) göre temel kural her bir değişkenin yük değerinin .32 ve daha üzerinde değerlendirilmesi gerekir. Ayrıca Comrey ve Lee’ de (1992) yük değerinin .71 olması halinde ( varyansın % 50’sini açıklar) mükemmel, .63 olması halinde (varyansın % 40’ını açıklar) çok iyi, .55 olması halinde (varyansın % 30’unu açıklar) iyi, .45 olması halinde (varyansın % 20’sini açıklar) vasat ve .32 olması halinde (varyansın % 10’unu açıklar) zayıf olarak değerlendirilmesi için öneri getirmişlerdir (Akt: Tabachnick ve Fidel, 2001). Bu bulgular ölçeğin orijinal formu ile araştırma gurubuna uygulanan formunun örtüştüğünü göstermektedir. Bu nedenle ölçeğin orjinal formunda olduğu gibi altı faktörlü olan yapısının kullanılmasına karar verilmiştir. Ölçekte öğretmenlik mesleğine yönelik görüşler 10 madde, ÖMB derslerine yönelik görüşler 8 madde, ÖMB derslerini yürüten akademisyenlere yönelik görüşler 11 madde, ÖMB derslerinin önemine yönelik görüşler 3 madde, aktif direnç davranışlarının sıklığına yönelik 5 madde, pasif direnç davranışlarının sıklığına yönelik 4 madde yer almaktadır. Ölçeğin uygulanması ile elde edilen puanların güvenirliği Cronbach Alpha güvenirlik formülü kullanılarak hesaplanmıştır. Ölçeğin genel Cronbach Alpha güvenirlik kat sayısı .82 olarak hesaplanmıştır. Faktörlere ait güvenirlik katsayılarının ise .70 ile .90 arasında değiştiği görülmektedir. Elde edilen bu sonuca göre ölçeğin güvenilir olduğu söylenebilir.
Ölçek beşli likert tipi bir ölçektir. Ölçeğin seçenekleri ve puanlaması; Tamamen
Katılıyorum 5, Katılıyorum 4, Kararsızım 3, Katılmıyorum 2, Hiç Katılmıyorum 1
şeklindedir. Ölçekte direnç davranışlarının sıklığını belirlemek amacıyla yer alan maddelerde ise seçenekler Her Zaman 5, Sıklıkla 4, Bazen 3, Nadiren 2, Hiçbir Zaman
1 şeklinde belirlenmiştir. Olumsuz ifadeli tutum cümlelerinde puanlama, ters yönde
işleyecek şekilde (1, 2, 3, 4, 5 şeklinde yapılmıştır.
Bir diğer veri toplama aracı da öğretmen adaylarının ÖMB derslerinde yaşadıkları sorunların sıklığını belirlemek amacıyla ilgili literatür taranarak oluşturulan 18 maddelik bir taslak ankettir. Bu taslaktan ikisi eğitimde program geliştirme, birisi eğitimde ölçme ve değerlendirme uzmanı olmak üzere üç uzmanının görüşü alınarak 4 madde çıkartılmış ve 14 maddelik anket oluşturulmuştur. Bu anketle öğretmen adaylarının ÖMB derslerinde yaşadıkları sorunların sıklığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu anketin araştırma gurubu için geçerliğini ve güvenirliğini belirlemek amacıyla eğitim fakültesi ve teknik eğitim fakültesi son sınıflarında öğrenim gören 150 öğretmen adayına uygulanmıştır. Ön uygulama sonucu elde edilen veriler işleme alınmıştır. Veriler üzerinde faktör analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarında ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri .916, Bartlett Testi ise 3394.32 olarak bulunmuştur. Buna göre Bartlett testi sonucu .05 düzeyinde (p=0.000) anlamlı çıkmıştır. Ankete ilişkin yapılan faktör analizi sonuçları incelendiğinde, analize alınan 14 maddenin öz değeri 1’den büyük olan tek faktör altında toplandığı görülmektedir. Bu faktörlerin ankete ilişkin açıkladıkları varyans % 44.648’dir. Ayrıca component matrix tablosuna göre, 14 maddenin faktör yük değerlerinin .50 ve .75 arasında değiştiği görülmektedir. Ölçeğin uygulanması ile elde edilen puanların güvenirliği Cronbach Alpha güvenirlik formülü kullanılarak hesaplanmıştır. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik kat sayısı .87 olarak bulunmuştur. Elde edilen bu sonuca göre ölçeğin güvenilir olduğu söylenebilir.
Ölçek beşli Likert tipi bir ölçektir. ÖMB derslerinde Yaşanan sorunların sıklığını belirlemek amacıyla yer alan maddelerde ise seçenekler Her Zaman 5, Sıklıkla 4, Bazen
3, Nadiren 2, Hiçbir Zaman 1 şeklinde belirlenmiştir.
Öğretmen adaylarının ÖMB derslerinin geliştirilmesine yönelik önerilerini belirlemek amacıyla açık uçlu tek soru sorulmuştur. Bu soruya ilişkin gerekli açıklamalar araştırmacı tarafından öğretmen adaylarına yapılmıştır. Elde edilen cevaplar içerik analizi yapılarak gruplanmıştır. Bu şekilde nicel analizin yapılabilmesi sağlanmıştır.
Yapılan geçerlik ve güvenirlik çalışmalarıyla son halini alan ankette, öğretmenlerin kişisel bilgilerini içeren 8 madde, ÖMB derslerine yönelik direnç ölçeği 41 madde, ÖMB derslerinde yaşanan sorunları belirlemeye yönelik ölçek 14 madde ve ÖMB derslerine yönelik önerilerin yeraldığı açık uçlu 1 madde olmak üzere toplam 64 madde yer almaktadır.