Bu tez çalıĢmasında ortaokul 7.sınıf matematik ders kitaplarından olan K1 ve K2 ders kitaplarında yer alan çözümlü problemler Gürel (2018)‟in çalıĢmasında kullanmıĢ olduğu veri analiz çerçevesinden yararlanarak hazırlanan; „Problem Kontrol Listesi‟ ve „Problem Çözme Stratejilerini Belirleme Formuna‟ göre incelenmiĢtir.
Ancak Gürel (2018)‟in çalıĢmasında kullanmıĢ olduğu veri analiz çerçevesi öğretmen adayları için kullanılmıĢtır. Bizim çalıĢmamız ise ders kitaplarının incelenmesi üzerine olduğu için çerçevede yer alan bazı maddeler, uzman (matematik eğitimi doktoralı öğretim üyesi) görüĢüne baĢvurularak çıkarılmıĢtır. Bundan dolayı Gürel (2018)‟in hazırlamıĢ olduğu veri analiz çerçevesinde yer alan; „Kendisinin okuması‟, „Öğrencinin okumasını isteme‟, „Birden çok okuma‟, „Problemi kendi cümleleriyle ifade etme‟, „Öğrencilerin kendi cümleleriyle ifade etmesini isteme‟, „Öğrencilerin verilen ve istenenleri açıklamalarını isteme‟, „Anahtar kelimeleri açıklama‟, „Günlük yaĢam bağlamı‟, „Öğrencilere matematiksel iĢlemleri sorması‟, „Mantıksal iĢlemleri öğrenciye sorması‟, „Öğrencilerden hipotez kurmasını isteme‟, „Ġdeal süre verme‟, „Yeterli süreyi vermeme‟, „Ek süre verme‟, „Ġpucu verme‟, „Çözüm basamağına öğrencileri dahil etme‟, „Problemi öğrenciye çözdürmesi‟, „Çözümü tekrar etme-açıklama‟, „Çözümü öğrencilere açıklattırma‟, „Öğrencilerin çözümlerini kontrol etme‟, „Öğrencilerin matematiksel iĢlemleri kontrol etmesini isteme‟, „Öğrencilerin mantıksal iĢlemleri kontrol etmesini isteme‟, „Eksik, yanlıĢ kısımları tamamlama‟, „Öğrencilerin yorum yapmasını isteme‟, „Öğrenciden sonuçla hipotezi iliĢkilendirmesini isteme‟ ve „Denemenin boĢa gitmediğini açıklama‟ kodları çıkarılmıĢtır.
Bütün bunların sonucunda, Problem kontrol listesinde kullanılan maddeler Tablo 3.2‟deki gibi oluĢturularak sunulmuĢtur.
39
Tablo 3.2 Problem Kontrol Listesinde Yer Alan Maddeler Çözme
Basamakları Alt DavranıĢlar Açıklama
P ro blemi Anla ma Bilinmeyen
Kelimeleri Açıklama Problemde geçen kelimelerden öğrenci için farklı olan ve bilinmeyenlerin ne anlama geldiğinin açıklanması Verilenleri ve
Ġstenenleri Açıklama Problemde verilen ve istenen verilerin açıklanması Problemleri Alt
Problemlere Ayırma AnlaĢılması ve çözümü zor olan bir problemin öğrencilerin anlamlandırılması için daha küçük parçalara ayrılması Matematiksel
Materyal Kullanma
Problemlerin anlamlandırılması için matematiksel materyal kullanılması (Örneğin sayma pulları, kesir kartları, cebir karoları, pergel, açıölçer, cetvel vb. kullanılması)
Teknoloji Kullanma Problemin görselleĢtirilmesini sağlamak amacıyla bilgisayar yazılımı, tasarım programı, internet gibi teknolojik araç gereçlerin kullanımına yer verme
ġekil, ġema, Tablo ve
Resim Kullanma Problemin Ģekil, Ģema, tablo çizilmesi veya resim yoluyla görselleĢtirilmesi ÖğrenilmiĢ
Kavramları Açıklama Öğrencilerin konuyla ilgili ön bilgilerinin bellekten çağrılması, tekrarlanması, düĢünülmesinin istenmesi
P la n Ya pm a Matematiksel
ĠĢlemlerden Bahsetme Problem çözümünde kullanılacak iĢlemlerin tespit edilmesi (Örneğin dörde bölmemiz gerekiyor, iki sayıyı toplayacağız vb.) Mantıksal
ĠĢlemlerden Bahsetme
Problem çözümünde kullanılacak iĢlemlerin nedenleri ve kanıtları ile söyleme (Örneğin eĢkenar üçgenin açıları eĢ olduğu için üçe böleceğiz vb.)
Hipotez Kurma Problemden elde edilecek sonuçlarla ilgili beklentileri söyleme Strateji Belirleme Problemin belirlenmesi çözülebilmesi için kullanılacak stratejilerin
P la nı Uy g ula ma
Strateji Kullanma Problemin çözümü için problem çözme stratejilerinden birinin veya birkaçının kullanılması Hipotezi Test Etme Problemin sonuçlarıyla ilgili kurulan hipotezin test edilmesi Problemi Çözme Problemin çözümünün yapılması
Çö zümü Değ er lend irme Farklı Çözüm Yolu
Gösterme Problemin farklı bir yolla daha çözülmesi Matematiksel ĠĢlemi
Kontrol Etme
Sadece yapılan iĢlemin doğru olup olmadığını kontrol etme (Örneğin toplama iĢlemin sonucu doğru olmuĢ mu diye sağlama yapılması)
Mantıksal ĠĢlemi Kontrol Etme
Yapılan mantıksal iĢlemin doğru olup olmadığını kontrol etme. Sonuçların anlamlı olup olmadığı ve problemin cevabının gerçek hayata uyumlu olup olmadığının kontrol edilmesidir (Örneğin annenin yaĢının kızının yaĢından küçük bulunması vb.)
Yorum Yapma Bulunan sonucun ne anlama geldiği hakkında yorum yapılması ve sebebinin belirtilmesi Formül Üretme,
Genelleme Yapma
Bulunan sonuçlar arasında bir iliĢki bulunarak bir formül üretilmesi ya da bu durumun tüm durumlara genellenebileceğinin tartıĢılması
Sonuçla Hipotezi
ĠliĢkilendirme Bulunan sonuçlarla kurulan hipotezin doğruluğunun veya yanlıĢlığının belirlenmesi Problemi Farklı
40
Yukarıda Tablo 3.2‟de de görüldüğü üzere Problem kontrol listesindebelirlenen ölçütler, Polya (1997)‟nın problem çözme basamakları olan; “Problemi Anlama”, “Plan Yapma”, “Planı Uygulama” ve “Çözümü Değerlendirme” olmak üzere 4 ana baĢlık altında toplanmıĢtır. “Problemi Anlama” baĢlığı altında; bilinmeyen kelimeleri açıklama, verilenleri ve istenenleri açıklama, problemleri alt problemlere ayırma, matematiksel materyal kullanma, teknoloji kullanma, Ģekil, Ģema, tablo ve resim yoluyla görselleĢtirme ile öğrenilmiĢ kavramları açıklama durumlarına bakılmıĢtır. “Plan Yapma” baĢlığı altında; matematiksel iĢlemlerden bahsetme, mantıksal iĢlemlerden bahsetme, hipotez kurma ve strateji belirleme durumlarına bakılmıĢtır. “Planı Uygulama” baĢlığı altında; strateji kullanma, hipotezi test etme ve problemi çözme durumlarına bakılmıĢtır. “Çözümü Değerlendirme” baĢlığı altında; farklı çözüm yolu gösterme, matematiksel iĢlemi kontrol etme, mantıksal iĢlemi kontrol etme, yorum yapma, formül üretme ve genelleme yapma, sonuçla hipotezi iliĢkilendirme ile problemi farklı Ģekilde ifade etme durumlarına bakılmıĢtır. „Problem Kontrol Listesi‟ toplam yirmi bir maddeden oluĢmaktadır. Özsoy (2005: 182)‟a göre burada yer alan davranıĢlar, problem çözme becerisini oluĢturmaktadır.
Problem Çözme Stratejilerini Belirleme Formunda ise literatürde en sık kullanılan aĢağıdaki stratejiler yer almaktadır (Yazgan ve Arslan, 2017, 5) .
1) Sistematik liste yapma, 2) ġekil veya diyagram çizme, 3) Bağıntı bulma,
4) Problemi basitleĢtirme, 5) Geriye doğru çalıĢma, 6) Tahmin ve kontrol,
7) Denklem ve eĢitsizlik kurma, 8) Tablo yapma,
9) Muhakeme etme, 10) Canlandırma.