Araştırmanın verileri “Okul Binaları Ölçeği’’ ve “Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılarak elde edilmiştir. Araştırmanın veri toplama araçlarına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.
3.3.1. Okul Binaları Ölçeği (OBÖ)
Araştırmada, Çağlayan ve Yılmaz (2014) tarafından geliştirilmiş, geçerliği ve güvenirliği saptanmış, kamu okullarında görevli öğretmenler üzerinde uygulanmış olan
“Okul Binaları Ölçeği” kullanılmıştır (Ek I). Araştırmada kullanılan bu ölçme aracı iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, kişisel bilgiler adı altında katılımcıların “öğrenim durumu”, “cinsiyet”, “medeni durum”, “okul büyüklüğü” ve “öğretmenlikteki kıdem” ile ilgili bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde ise, okul binaları ile ilgili dört boyut ve 45 madde yer almaktadır. Birinci boyut olan “Öğrenciler İçin Ayrılan Alanlar”14 maddeden (9, 10, 11, 12, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 31, 32, 33, 35), ikinci boyut olan “Bakım ve Güvenlik”12 maddeden (26, 27, 29, 30, 36, 38, 39, 40, 41, 42, 44, 45), üçüncü boyut olan “Öğretim Alanları”11 maddeden (2, 3, 4, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 34, 43) ve dördüncü boyut olan “Genel Görünüm” ise 8 maddeden (1, 5, 6, 7, 8, 19, 28, 37) oluşmaktadır (Ek I). Ölçme aracındaki sorulara verilen yanıtlar; “Çok Yetersiz (1)”, “Yetersiz (2)”, “Kısmen Yeterli (3)”, “Oldukça Yeterli (4)” ve “Tamamen Yeterli (5)” şeklinde 5’li likert şeklinde derecelendirilmiştir. Ölçekteki 5. derecelendirme olan “Yeterli” ifadesi “Tamamen Yeterli” olarak değiştirilip kullanılmıştır.
Çağlayan ve Yılmaz (2014) tarafından yapılan analizlere göre ölçeğin birinci faktörde faktör yük değerleri 0,541 ile 0,760 arasında değişmekte ve bu faktör, toplam varyansın %50,13’ünü açıklamaktadır. İkinci faktöre ait faktör yükleri 0,525 ile 0,683 arasında değişmektedir ve bu faktör, toplam varyansın %5,52’sini açıklamaktadır. Üçüncü faktörde yer alan maddelerin faktör yüklerinin 0,503 ile 0,654 arasında değiştiği ve bu faktörün toplam varyansın % 3,79’unu açıkladığı saptanmıştır. Dördüncü ve son faktördeki maddelerin faktör yükleri ise 0,512 ile 0,738 arasında değişmektedir ve bu faktör, toplam varyansın % 3,44’ünü açıklamaktadır. Cronbach-Alpha değerlerine bakıldığında; birinci boyutta .955, ikinci boyutta .932, üçüncü boyutta .926, dördüncü boyutta .908 ve ölçek toplamında ise .976 olarak saptanmıştır.
Aşağıda Tablo 5’de bu araştırmada “Okul Binaları Ölçeği”ne ait boyutlar, boyutlardaki soru sayıları, soruların sıra sayıları ve bu araştırmada saptanan Cronbach Alpha iç tutarlılık kat sayılarına yer verilmiştir.
Tablo 5. Okul Binaları Ölçeğinin Alt Boyutları, Boyutlardaki Soru Sayıları, Soruların Sıra Sayıları ve Cronbach Alpha Katsayıları
Boyutlar Boyutlardaki Soru Sayısı
Soruların Sıra Sayısı Cronbach Alpha Katsayısı
Öğrenciler İçin Ayrılan Alanlar 14 9, 10, 11, 12, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 31, 32, 33, 35. ,93 Bakım ve Güvenlik 12 26, 27, 29, 30, 36, 38, 39, 40, 41, 42, 44, 45. ,91 Öğretim Alanları 11 2, 3, 4, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 34, 43. ,89 Genel Görünüm 8 1, 5, 6, 7, 8, 19, 28, 37 ,88 Toplam 45 45 ,97
Tablo 5’de görüldüğü gibi, “Okul Binaları Ölçeği”nin boyutları ve tüm ölçeğe ilişkin Cronbach’s Alpha güvenirlik katsayıları ,88 ile ,97 arasında değişmektedir.
3.3.2. Örgütsel Bağlılık Ölçeği
Bu araştırmada Meyer, Allen ve Smith (1993) tarafından geliştirilen, Dağlı, Elçiçek ve Han (2017) tarafından Türkçeye uyarlanan “Örgütsel Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır (Ek II). Araştırmada kullanılan bu ölçme aracı iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, kişisel bilgiler adı altında katılımcıların “cinsiyet”, “öğrenim durumu”, “medeni durum”, “öğretmenlikte kıdem” ve “görev yapılan okulun büyüklüğü” ile ilgili bilgiler yer almaktadır. İkinci bölümde ise, örgütsel bağlılık ile ilgili 3 boyut ve 18 madde yer almaktadır. Birinci boyut olan duygusal bağlılık 6 maddeden (1, 2, 3, 4, 5, 6), ikinci boyut olan devam bağlılığı 6 maddeden (7, 8, 9, 10, 11, 12) ve üçüncü boyut olan normatif bağlılık ise yine 6 maddeden (13, 14, 15, 16, 17, 18) oluşmaktadır (Ek II). Ölçme aracındaki sorulara verilen yanıtlar; “Kesinlikle katılmıyorum (1)”, “Katılmıyorum (2)”, “Kararsızım (3)”, “Katılıyorum (4)” ve “Tamamen katılıyorum (5)” şeklinde derecelendirilmiştir. Ayrıca, ölçekte duygusal bağlılık boyutu altında yer alan 3, 4 ve 5 numaralı maddeler ile normatif bağlılık boyutu kapsamında yer alan 13 numaralı madde ters madde olarak tasarlanmıştır. Dolayısıyla bu maddelerin puanlanması tersten yapılmıştır. Dağlı, Elçiçek ve Han (2017) tarafından yapılan analizlere göre ölçeğin birinci faktörü toplam varyansın % 35.418’ini, ikinci faktörü % 9.177’sini ve üçüncü faktörü ise % 8.124’ünü açıklamaktadır. Tüm faktörler toplamda örgütsel bağlılığı % 52.719 oranında açıklamaktadır. Ölçeğe ilişkin faktör yükleri
.33 ile .80 arasında dağılmaktadır. 13. madde (.33 faktör yükü) dışındaki maddelerin tamamı .40 üzeri faktör yüküne sahiptir. Cronbach-Alpha değerlerine bakıldığında; birinci boyutta .80, ikinci boyutta .73, üçüncü boyutta .80 ve ölçek toplamında ise .88 olduğu saptanmıştır. Ölçeğe ilişkin madde-toplam korelasyon değerleri .30 alt sınır kriterini sağlamayan tek bir madde olduğu saptanmıştır (madde 12). Bu madde de .20 sınırında olduğundan uzman görüşüyle ölçekte kalması yönünde karar alınmıştır. Ölçekteki 12. madde hariç madde- toplam korelasyon değerleri 0.32 ile 0.73 arasında değişmektedir.
Aşağıda Tablo 6’da bu araştırmada "Örgütsel Bağlılığa” ait boyutlar, boyutlardaki soru sayıları, soruların sıra sayıları ve bu araştırmada saptanan Cronbach Alpha iç tutarlılık kat sayılarına yer verilmiştir.
Tablo 6. Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin Alt Boyutları, Boyutlardaki Soru Sayıları, Soruların Sıra Sayıları ve Cronbach Alpha Katsayıları
Boyutlar Boyutlardaki Soru Sayısı
Soruların Sıra Sayısı Cronbach Alpha Katsayısı
Duygusal bağlılık 6 1, 2, 3, 4, 5, 6 ,81
Devam bağlılığı 6 7, 8, 9, 10, 11, 12 ,75
Normatif bağlılık 6 13, 14, 15, 16, 17, 18 ,80
Toplam 18 18 ,89
Tablo 6’da görüldüğü gibi, “Örgütsel Bağlılık Ölçeği”nin boyutlarına ve tüm ölçeğe ilişkin Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları, 80 ile 89 arasında değişmektedir. Bu durumda ölçeğin ve ölçek boyutlarının güvenirlik düzeyinin yeterli olduğu anlaşılmaktadır. Bu bulgulara dayanarak araştırma kapsamında toplanan verilerin güvenilir olduğu söylenebilir. Veri toplamak amacıyla ölçek formlarının uygulanabilmesi için Dicle Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü aracılığıyla Diyarbakır İl Milli Eğitim Müdürlüğüne izin yazısı gönderilmiştir. Diyarbakır İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden uygulama izni (Ek III) alındıktan sonra, örneklem alınan okullara gidilerek araştırmacı tarafından 28.12.2017- 12.01.2018 tarihleri arasında ve Ek IV’de belirtilen okullardaki öğretmenlere ölçme araçları uygulanarak veriler toplanmıştır. Uygulama öncesinde öğretmenlere gerekli açıklamalar yapılmıştır. Uygulanan ölçek formlarının analiz öncesi kontrolü yapılarak değerlendirmeye alınmıştır. Uygulanan veriler incelenerek özensiz ve dikkatsiz doldurulduğu düşünülen 42
adet form ayıklandıktan sonra istatistiksel analizlerin yapılması için SPSS programına işlenmiştir.