Araştırmanın okuma ve yazma grubundan veriler; “Okuduğunu Anlama Becerileri Ölçeği”, “Yazılı Anlatım Becerileri Ölçeği”, “Tanıma Testi”, “Düzey Belirleme Testi”, “Öğretmen Görüşme Formu”, “Araştırmacı Günlüğü”, “Öğrenci Ürünleri” ve “Kamera Kayıtları” ile toplanmıştır. Aşağıda bu ölçme araçları ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
3. 8. 1. Okuduğunu Anlama Becerileri Başarı Testi
Her bir öğrencinin “Uygulama Metinleri”ne verdikleri cevaplar bu form yardımı ile belirlenmiştir. Bu ölçek ile, okuma ve yazma grubu öğrencilerinin okuduğunu anlama becerileri üç düzeyde ölçülmüştür:
a. Düzey 1 : Cevapları metnin içinde olan sorulardan oluşmaktadır. Düzey 1 sorularının puanlaması “basit anlama” soruları ile sınıflandırılmış olup şu şekilde puanlanmıştır:
Basit anlama için puanlama: 1. Cevap yok ise “0” puan, 2. Kısmen ise “1” puan, 3. Tam doğru ise “2” puan.
b. Düzey 2: Cevapları metnin dışında olan sorulardan oluşmaktadır.
c. Düzey 3: Cevapları metninler arası olan sorulardan oluşmaktadır. Düzey 2 ve düzey 3 soruları “derin anlama” olarak sınıflandırılmış ve şu şekilde puanlanmıştır:
Derin anlama için puanlama: 1. Cevap yok ise “0” puan, 2. Kısmen ise “1” puan,
3. Doğruya yakın ancak eksikleri var ise “2” puan, 4. Tam doğru ise “3” puan.
Öğrencilerin okuma puanları basit anlama ve derin anlama düzeyinde her biri için “endişe düzeyi, öğretim düzeyi ve bağımsız okuma” düzeylerinde sınıflandırılmış ve anlama yüzdeleri bulunmuştur. Buna göre anlama yüzdesi “Anlama Yüzdesi= Doğru cevaptan alınan puan/Toplam puan x 100” şeklinde hesaplanmıştır. Öğrencilerin puan yüzdesine göre sınıflandırılması ise şu şekildedir:
a. % 0-50 arası: Endişe Düzeyi, b. %51-90 arası: Öğretim Düzeyi,
c. % 91-100 arası: Bağımsız Okuma Düzeyi (Ekwall ve Shanker 1988: Akt.: Akyol 2006a: 90).
Örneğin, basit anlama için öğrenci 11 puan aldıysa ve tam puan 16 ise; 11/16 x 100= % 68, 75. “Bu öğrencinin okuduğunu anlama düzeyi, öğretim düzeyindedir” şeklinde hüküm verilmiştir. Basit anlama sorularından alınabilecek toplam puan bazı bilgilendirici metinlerde olayın zamanı ve yeri olmadığı için değişmektedir. Derin anlama sorularından ise alınabilecek en yüksek puan 24’tür. (Okuduğunu Anlama Becerileri Başarı Testi için bkz Ek 3.)
3. 8. 2. Yazılı Anlatım Becerileri Başarı Testi
Her bir öğrencinin yazılı anlatım ürünlerindeki düzeyi bu ölçek yardımı ile belirlenmiştir. Bu ölçek ile birlikte, Tanıma Testi uygulandıktan sonra öğrencilerin yazılı verileri çoğaltılarak ölçekle birlikte alan uzmanı puanlayıcılara (araştırmacı ile birlikte toplam 5 kişi) gönderilmiştir. Puanlayıcılar verileri ölçekteki özellik ve kriterler doğrultusunda “evet”, “kısmen” ve “hayır” şeklindeki, ilgili kısımdaki kutucuğa (X) işareti koymak suretiyle durumlarını belirlemiştir. Puanlayıcılar son olarak ölçeğin altına öğrencinin aşamalardan hangisine dahil olduğunu belirtmişlerdir. Puanlayıcıların değerlendirmeleri sonucu en yüksek frekansı alan aşama, öğrencinin yazılı anlatım düzeyini belirlemiştir.
Araştırmanın sonunda uygulanan Düzey Belirleme Testi de (bkz. Ek. 12) aynı şekilde alan uzmanları tarafından değerlendirilmiştir. Bu sonuçlar Tanıma Testi’nin sonuçlarıyla karşılaştırılarak yeni durum açıklanmaya çalışılmıştır.
Bu ölçek ile, okuma ve yazma grubu öğrencilerinin yazılı anlatım becerileri, beş düzeyde ölçülmüştür. Her bir düzeyde öğrencinin konuyu belirleyebilmesi, hedef kitlenin farkında varma, kelime ve cümle yapıları, yazım hatalarının iletişimi engelleyip engellememe durumu, konu hakkında organizasyon ve detay verme durumlarının olup olmama durumları ölçülmüştür. Yazılı anlatım becerileri düzeyleri şunlardır:
a. Başlangıç Aşaması, b. Gelişim Aşaması, c. Yoğunlaşma Aşaması, d. Deneyim Aşaması,
e. Süreci Kavrama ve Geliştirme Aşaması (Akyol, 2006a: 93, 94). (Yazılı Anlatım Becerileri Başarı Testi için bakınız Ek. 4)
“Okuduğunu Anlama Becerileri Testi” ve “Yazılı Anlatım Becerileri Testi” ile toplanan veriler -araştırmacı ile birlikte- 5 farklı alan uzmanı tarafından puanlanmıştır. Uzmanlar arasındaki puanlama güvenirliğini sağlamak için; Miles ve Hubermann (1994)’ün önerdiği “görüş birliği” ve “görüş ayrılığı” formülü kullanılmıştır. Buna göre;
Görüş Birliği
Güvenirlik= X 100 Görüş Birliği+Görüş Ayrılığı
Miles ve Hubermann (1994) formülün sonucunun en az .70 olması durumunda değerlendiriciler arasında güvenirliğin sağlanacağını belirtmektedir (Akt.: Cavkaytar, 2009: 137, 138). Bu formüle göre araştırmada kullanılan “Okuduğunu Anlama Becerileri Testi”nin güvenirliği .91; “Yazılı Anlatım Becerileri Testi”nin güvenirliği ise .87 olarak hesaplanmıştır. Bu ölçeklerin nasıl oluşturulduğuna dair diğer bilgiler aşağıda açıklanmıştır.
Öğrencilerin okuduğunu anlama ve yazılı anlatım becerilerini tespit etmeye yönelik kullanılan metin ve etkinlikler Talim Terbiye Kurulu’nca onaylanmış İlköğretim Türkçe 3-4-5. Sınıf ders kitaplarındaki (MEB, Koza, Kök Yayınları) metinler kullanılmıştır.
3. 8. 3. Tanıma Testi
Okuma ve yazma grubu öğrencilerinin uygulama öncesi okuduğunu anlama ve yazılı anlatım düzeylerini belirlemek için “tanıma testi” uygulanmıştır. Bu test her iki grup için okuduğunu anlama bilgilendirici metin, okuduğunu anlama hikâye edici metinden; yazılı anlatım becerisini belirlemeye yönelik ise, okuma ve yazma gruplarında görselden yazılı hikâye oluşturma çalışması ve kendilerini tanıtan yazı yazma şeklinde üç uygulamadan oluşmaktadır. (Tanıma Testi için bkz. Ek 7.)
3. 8. 4. Video Kamera Kayıtları
Uygulamanın yapıldığı sürede bütün dersler, öğrenci ve öğretmen görüşmeleri video kameraya kaydedilmiştir. Video kayıtları yazıya aktarılmıştır. (Örnek video kamera çözümlemesi için bkz. Ek. 18 ve Ek. 33)
3. 8. 5. Okuma Grubu Öğrenci Ürünleri
Uygulama süresince okuduğunu anlamaya yönelik olarak,
a. Bilgilendirici Metinler: Orman Yetiştirmek Kolay Mı? (bkz. Ek.16), Atatürk ve İnsan Hakları (bkz. Ek. 17) başlıklı metinler,
b. Hikâye Edici Metinler: Küçük Kırmızı Balık (bkz. Ek. 15), Güvercin ve Arkadaşları (bkz. Ek. 7) başlıklı metinler kullanılmıştır.
Yazma becerilerine yönelik ise ana fikir ve konu bulmaya yönelik paragraflar öğrencilere verilmiştir (bkz. Ek. 19). Öğrencilerin okuduğunu anlama ve yazılı anlatım becerilerinin belirlendiği bu metinlere verdikleri cevaplar video kamera ile birlikte araştırmanın dokümanlarını oluştururlar. (Okuma grubu öğrenci ürünlerinden örnekler için bkz Ek 18.)
3. 8. 6. Yazma Grubu Uygulama Metinleri
Araştırmada yazma grubunun yazılı anlatım becerilerini tespit etmek amacıyla uygulanan tanıma testi uygulanmıştır. Test sonuçlarına göre öğrencilerde görülen yazma hatalarını gidermek ve yazma becerilerindeki değişimi anlamak için cümle oluşturma, metin oluşturma, paragraf oluşturma, uygun ifadeyi kullanarak düşüncesini destekleme, sorgulayıcı ve ikna edici yazma çalışmalarına yönelik metinler (bkz. Ek. 22,23,24,25,26,27,28,29); okuduğunu anlamaya yönelik olarak ise:
a. Bilgilendirici Metin: “Orman Yetiştirmek Kolay Mı?” (bkz. Ek. 16) b. Hikâye Edici Metin: “Birlik Olmayınca” (bkz. Ek. 14)
c. Görselden yazılı hikâye oluşturma çalışması uygulanmıştır. (bkz. Ek. 11)
Yazma grubu öğrencilerinin yazma becerilerinin ve okuduklarını anlamalarının belirlendiği bu metinlere verdikleri cevaplar video kamera ile birlikte araştırmanın dokümanlarını oluştururlar. (Yazma grubu öğrenci metinlerinden örnek için bkz. Ek 31)
3. 8. 7. Düzey Belirleme Testi
Okuma ve yazma grubu öğrencilerinin uygulama sonrası okuduğunu anlama ve yazma becerileri düzeylerini belirlemek için “Düzey Belirleme Testi” uygulanmıştır. Bu test her iki grup için ortak olan okuduğunu anlama bilgilendirici metin, okuduğunu anlama hikâye edici metinden; yazılı anlatım becerisini belirlemeye yönelik olarak, yazma grubunda görselden (bkz. Ek.12) yazılı hikâye oluşturma çalışması, okuma grubundan ise kendilerini tanıtıcı yazı yazmalarını içeren üç uygulamadan oluşmaktadır.
3. 8. 8. Öğretmen Görüşme Formu
Bu form, eylem araştırmasının yapıldığı uygulamalara öğrenci gönderen 4. sınıf öğretmenleri ile uygulamaların başında ve sonunda yarı yapılandırılmış olarak uygulanan görüşme formudur (Öğretmen Görüşme Formu için bkz Ek. 36). Bu formla öğretmenlerin, okuma ve yazma gruplarındaki öğrencilerinin uygulanan yapılandırıcı
okuma, okuduğunu anlama, yazma, yazılı anlatım etkinlikleri ile uygulamalara ve derse yönelik tutumları hakkındaki görüşleri alınmıştır.
3. 8. 9. Öğrenci Görüşme Formu
Araştırmaya katılan okuma ve yazma grubu öğrencilerine etkinliklerin başında ve sonunda yarı yapılandırılmış olarak uygulanan görüşme formudur (Öğrenci Görüşme Formu için bkz. Ek. 35). Bu formla hem okuma grubu hem de yazma grubu öğrencilerinin uygulanan yapılandırıcı okuma, okuduğunu anlama, yazma, yazılı anlatım etkinlikleri ile uygulamalara ve derse yönelik tutumları hakkındaki görüşleri alınmıştır.
3. 8. 10. Araştırmacı Günlüğü
Araştırmacı tarafından uygulama gününde tutulan değerlendirme notlarından oluşur (Araştırmacı Günlüğü Örneği için bkz Ek. 34). Araştırmacı günlükleri araştırmanın güvenirliğini artırıcı bir önlem olarak tutulmuştur.