Tiyoüre çözeltisi ile yapılan ekstraksiyonlar

Yavuz ve Ziyadanoğulları, bakır, selenyum ve tellür içeren anot çamurundan altın ve gümüşün kazanılmasına çalışmışlardır. Altını tiyoüre ile ekstrakte etmek için, ilk aşamada, bakır, selenyum, tellür ve gümüşün çoğunu uzaklaştırma yoluna gitmişlerdir. Geriye kalan örnekteki altın ve gümüşü tiyoüre ekstraksiyonuna tabi tutmuşlardır. İşlemin sonunda altın ve gümüşü yüksek verimlerle çözelti ortamına alabilmişlerdir (96).

P.Lacoste-Bouchet, G. Deshênes ve E. Ghali, % 0,4 Cu ve 5,6 g/t Au içeren cevheri tiyoüre liçine tabi tutmuşlardır. Ön işlem için asit miktarı, liç süresi, pH, tiyoüre konsantrasyonu ve yükseltgen maddeler gibi parametreler incelenmiştir. 3,9 kg/t tiyoüre kullanılarak altının % 89’u ekstrakte edilmiştir. Ortamın pH’ı 3’e ayarlanarak liç süresi boyunca asit tüketiminin olmadığı gözlenmiştir. Altın liçini geliştirmek ve tiyoüre tüketimini

azaltmak için ön işlem olarak asit ile yıkama önerilmiştir. En iyi altın kazanma verimi, yükseltgen madde Fe2(SO4)3 kullanılarak elde edilmiştir. En iyi liç koşulları, ön işlem için

asitle yıkama yapıldıktan sonra, pH 3’te 12 g/t tiyoüre ilavesiyle 72 saat liç işlemi sonunda elde edilmiştir (97).

S. Örgü ve Ü Atalay, Kaymaz Dissemine Altın Cevherleri üzerinde çalışmışlardır. Ana amaçları, altının tiyoüre liçinde tiyoüre ve Fe3+ arasındaki reaksiyon mekanizmasını saptamak olmuştur. Fe3+/Tiyoüre, pH ve sıcaklık gibi parametreler incelenmiştir. -53 µm boyutta 6 saatlik optimum liç koşullarında altının ekstraksiyon verimi % 85,8 olmuştur (98).

C.M. Juarez ve A.J.B. Dutra, lineer tarama voltametri ve kronopotansiyometri ile tiyoüre çözeltilerinden altının elektrolizini çalışmışlardır. 0 mV’tan daha katodik potansiyeller için SCE altın indirgenmesi kütle transfer kontrollü yapılmıştır. Au(CS(NH2)2)+ kompleksinin

25 oC’de tahmin edilen difüzyon katsayısı 1,0 10–5 cm2 s-1’dir. Altının katodik davranışı üzerine altın, tiyoüre ve formamid disülfür konsantrasyonun etkisi araştırılmıştır. Elektrot yüzeyinde tiyoüre adsorpsiyonundan dolayı -300 mV vs. SCE bir pasifleşme görülmüştür. Deneyler, altının indirgenme potansiyelini, tiyoüre ve formamid disülfürün düşük konsantrasyonlarını tercih ettiğini göstermiştir. Kronopotansiyometrik ölçümler, çözeltide cinslerin indirgenmesini yapabilmesine rağmen, Au(CS(NH2)2)+ kompleksinin

indirgenmesinden önce bir adsorpsiyon basamağının mevcut olduğunu göstermiştir. Katodik akım verimi ve altın yapısı üzerinde akım yoğunluğunun etkisi araştırılmıştır (99).

Diğer bir çalışmada, düşük tenörlü ve küçük tane boyutlu altın cevherlerinin değerlendirilmesinde siyanüre alternatif olarak tiyoüre yönteminin uygulanabilirliğinin araştırılması amaçlanmıştır. Sonuçların karşılaştırılabilmesi için deneysel çalışmalarda, laboratuvar ve pilot ölçekli siyanür liçi deneyleri daha önce tamamlanmış olan Gümüşhane- Mastra cevher örneği kullanılmıştır. Tiyoüre liçiyle altın kazanımında, tiyoüre ve yükseltgen madde miktarları, pH, karıştırma süresi ve tane boyutunun etkisi incelenmiş, özütlemenin pH, EMK ve difüzyon kontrollü gerçekleştiği görülmüştür. Düşük pH, EMK değerlerinde ve kısa süreli özütlemelerde reaktif tüketim miktarları azalmış, ancak özütleme verimi düşmüştür. Tiyoüre ve yükseltgen madde miktarı ile karıştırma süresindeki artış başlangıçta olumlu etki yapmış olmakla birlikte, süre artışına bağlı olarak tiyoüre bozunması (kükürt oluşumu) ve çözünen altının katı faz yüzeyine geri soğurulması gibi olumsuzluklar nedeniyle optimal özütleme verimi % 75,5 düzeyinde kalmıştır (100).

Diğer bir çalışma, çok küçük altın tanecikleri içeren ve 4.0 g/t altın tenörlü Kaymaz altın cevheri üzerinde çalışılmıştır. Yöntemin kimyasını açıklayabilmek için ilk deneyler, cevher kullanılmadan yapılmıştır. Bu deneylerden elde edilen sonuçların ışığı altında, tiyoüre ve demir(III)sülfat konsantrasyonu, demir(III) sülfat / tiyoüre mol oranı, liç süresi, tane boyutu, pH, sıcaklık ve katı/sıvı oranı gibi liç parametreleri ve altın kazanımı üzerindeki etkileri incelenmiştir. Oda sıcaklığında 16.04 kg/ton tiyoüre tüketimi ile pH 1.35 de ve 6 saatlik bir liç süresinde, -53 mikron boyutundaki cevherden % 85,8 'lik bir altın kazanımının mümkün olacağı ortaya çıkarılmıştır. Daha ince boyutlu cevher ve daha düşük pH 'lı liç ortamında % 92,5 'luk daha yüksek bir altın kazanımı mümkün olmuştur. Kimyasalların aşamalı ilavesi ve liç öncesi cevherin asit ile yıkanması altın kazanımında bir artış sağlamamıştır (101).

Yüce, A. E. tarafından altın içeren Küre sülfürlü bakırlı-pirit cevherlerinden tiyoüre liçi ile altın ve gümüşün kazanılma olanakları araştırılmıştır. 19.47 g/t Au ve 15,5 g/t Ag içeren cevher kullanılmıştır. Altın ve gümüşün kazanılmasına yönelik olarak, cevherde çözünen bakırın ayrılmasından sonra ve orijinal cevherin doğrudan tiyoüre liçi yapılmıştır. Liç parametrelerinin çözünme verimlerine etkilerinin araştırıldığı deneylerde, cevherde bulunan bakırın % 5-8 arasında çözündüğü, çözeltideki bakır iyonlarının tiyoüre tüketimini etkilediği belirlenmiştir. Çözünen bakırın ayrılması amacıyla yapılan seyreltik sülfürik asit-demir sülfat ile çözündürmede, asit konsantrasyonunun bakır çözünmesi üzerinde fazla etkili olmadığı, buna karşılık demir sülfat konsantrasyonunun artmasıyla çözünürlüğün azaldığı saptanmıştır. Çözünen bakırın ayrılmasından sonra yapılan tiyoüre liçi sırasında, çözeltiye geçen bakır oranının % 0,5–1,9 arasında olduğu bu grup deneylerde, altın çözünürlüğü % 40–42 olarak tespit edilmiştir. En uygun tiyoüre liçi koşullarının saptanması için reaktif konsantrasyonu, çözelti Eh-pH değerleri, redoks potansiyelinin kontrolü ve liç süresi gibi parametreler araştırılmıştır. % 69.1 maksimum altın çözünürlüğüne; 10 g/L tiyoüre, 0.05 M demir (III) sülfat, 0.05 M sodyum sülfit konsantrasyonlarında, başlangıç pH=l ve Eh =280 mV civarında, 4 saatlik liç süresi sonunda ulaşıldığı saptanmıştır. En iyi altın çözünürlüğü için tiyoüre tüketimi 19,6 kg/t olarak hesaplanmıştır. Cevhere doğrudan tiyoüre liçi uygulamasında, % 58,4 verime ulaşılmış ve tiyoüre konsantrasyonu da 15 g/L olarak bulunmuştur Altın çözünürlüğünün % 10 civarına düştüğü bu grup deneylerde tiyoüre tüketimi 34,4 kg/t mertebelerine çıkmaktadır Elde edilen sonuçlara göre, bakır iyonlarının tiyoüre tüketimini arttırdığı görülmüştür. Doğrudan liç uygulamasında, kademeli reaktif

ilavesiyle maksimum altın çözünürlüğü % 83'e çıkmış, ancak tiyoüre tüketimi de artarak 55 kg/t seviyesine yükselmiştir. Liç çözeltisinde kalan tiyoürenin yeniden kullanılmasıyla % 73 altın kazanma verimi gerçekleşmiş, ancak iki kademede kullanılabilen liç reaktifinin ikinci kademe sonunda tümüyle tükendiği saptanmıştır (102).

Düşük tenörlü ve refrakter altın cevheri de tiyoüre liçine tabi tutulmuştur. Cevherin doğrudan liçiyle altın verimi sadece %16 olmuştur. Cevherin altın içeriği 1,4 g /t iken fiziksel işlemlere tabi tutulduktan sonra flotasyonu yapılmış ve 6,1 g/t içeren konsantre elde edilmiştir. Bu konsantrede, basınç, ön oksidasyon sonrasında tiyoüre liçi ile çözeltiye geçen altın verimi % 74 olmuştur (103).

D.S.R. Murthy ve P.M. Prasad, Miller proses artıklarının altın ve gümüş liçi, siyanür dışındaki liç reaktiflerini kullanarak araştırmışlardır. Kalsine edilmiş artığın tiyoüre liçine tabi tutulması sonucunda altının % 84 kadarı ekstrakte edilirken, gümüşün ekstraksiyon verimi ise düşük kalmıştır. Artığın kavrulan toz örneklerinde hem gümüş hem de altın ekstrakte edilebilmiştir. Artıkların kavrulmuş toz örneği tiyosülfatla liç edilmiş ve akabinde tiyoüre liçine tabi tutulmuştur. Bu işlemler sonucunda altının % 98,5’i ve gümüşün % 96,5’i ekstrakte edilmiştir (104).

N. Gönen, siyanür liçine alternatif olarak tiyoüre liçini kullanarak Gümüşhane-Mastra cevherinden altının kazanımı araştırmıştır. Tanecik boyutu, karıştırma süresi, ekstraktan ve yükseltgen madde konsantrasyonu, pH gibi parametreler belirlenmiştir. Siyanüre liçine göre altın verimi azalmakta, reaktif tüketiminin de arttığı saptanmıştır. Ancak, liç verimi % 78’in üzerine çıkartılamamıştır (105).

M. Tanrıverdi, H. Mordoğan ve Ü. İpekoğlu, Ovacık altın cevherinin siyanür, tiyoüre ve tiyosülfat liçini kullanarak birçok parametreyi tespit etmeye çalışmışlardır. Altın çözünmesi, liç süresi, ekstraktan miktarı ve katı/sıvı oranı gibi parametreler incelenmiştir. Tüm liç işlemlerinde Au verimi % 90’ın üzerinde bulunmuştur (106).