Ticari Kredi; Sorunlar

Ticari kredilerde yaşanacak olan sorunlar denince akla gelen kredinin düzgün şekilde vadelerinde geri ödenmesinde aksaklıklar yaşanması ve/veya kredinin geri ödenememesidir.

Bu nedenler, aşağıda sıralanan 3 genel konu çerçevesinde sınıflandırılabilir.

-Firmaya ilişkin nedenler; yönetim, ürünün niteliği, pazarın durumu ve firmanın finansal yapısı gibi.

-Çevresel faktörler; ekonomik politik ve teknolojik çevredeki değişimler gibi -Bankacılıkta yapılan hatalar; kredi istihbaratı teminat alınması veya kredi fonksiyonunun yönetimindeki yetersizlikler gibi (Takan, 2001:447).

3.4.1. Firmaya Ait Nedenler

Kredinin sorunlu hale dönüşmesinde firmanın özellikleri açısından etkili olabilecek faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

A Yönetim: İşletmelerin başarısızlıklarında kötü yönetimin payı oldukça büyüktür. Kötü yönetim bilgi, uzmanlık ve tecrübe eksikliğinden ortaya çıkabileceği gibi, yöneticilerin kendilerini yenilememesi, sorumsuzluktan ve kötü niyetten kaynaklanabilir.

B Üretilen Mal: Bir firmanın faaliyetlerini karlı bir şekilde sürdürebilmesi, ürettiği malın piyasadaki üstünlüğünü ve kalitesini istikrarlı olarak koruyabilmesine yakından bağlıdır. Aynı zamanda üretilen mal müşteri isteklerini ve tatminini sağlamalıdır. Hammadde ve enerji teminindeki zorluklar, kaliteli iş gücünün bulunamaması ürünün maliyetini ve hatta üretim hacmini olumsuz olarak etkileyebilir.

80

C Pazarlama Koşulları: Sorunlu kredilerin nedenleri araştırılırken firmanın pazarlama faaliyetleri de yakından incelenmelidir. Kredi borçlusunun iyi tanımlanmış bir pazarlama politikası ve bu politikasını uygulayabileceği etkin pazarlama araçları olmalıdır. Dağıtım kanallarının doğru olarak seçimi, fiyat politikasının tespiti reklam kampanyalarının oluşturulması pazarlama faaliyetlerinin temelini teşkil etmektedir.

D Kontrol Sistemleri: bir firma doğru ürünü doğru pazarda etkin bir pazarlama stratejisi ile pazarlayabilir ancak, faaliyetleri gerektiği gibi kontrol edemiyorsa başarısızlık kaçınılamaz olabilir.

3.4.2.Çevreden Kaynaklanan Nedenler

Çevresel koşullar firmanın faaliyetini sürdürebilmesi için daha önceden öngörülerde bulunarak planlaması gerektiği ekonomik faktörleri hükümet kararları ve teknolojik değişimler gibi firma dışından kaynaklanan koşullardır.

Teknolojik Çevre: Bir firmanın değişen teknolojik koşullarını belirleyip bu değişimlere zamanında uyum sağlayabilmesi finansal istikrarı ve faaliyetini sürdürmesi açısından önemlidir.

Ekonomik Çevre: Bir işi başarılı bir şekilde yönetebilmek için içinde bulunulan ekonomik koşulların mutlaka iyi değerlendirilmesi gerekir. Ekonomik dalgalanmalar, vergileri faiz oranları, satın alma gücündeki değişimler, firmanın başarısını ve dolaysı ile borç ödeme gücünü önemli ölçüde etkileyecektir. İşletme yöneticileri hükümetlerin uyguladıkları ekonomik politikaları ve dünyada ki ekonomik gelişmeleri yakından takip etmeleri gerekmektedir.

Doğal Çevre: Birçok firma hammadde temini ve enerji ihtiyacı nedeniyle doğal kaynaklara bağımlıdır. Bu kaynakların temini ve maliyeti arz talep koşullarına, politik ve çevresel nedenlere bağlı olarak değişebilir. Yangın, sel, kuraklık, don ve doğal felaketlerde firmanın hammaddeyi temin etmesini ve faaliyetini etkileyebilir.

81

Politik Çevre: Birçok firma açısından hükümetlerin aldığı kararlar ve yasal düzenlemeler bir firmanın yönetimini ve başarısını önemli ölçüde etkilemektedir. Asgari ücretlerde yapılan değişiklikler, vergiler, ithalat ve ihracat şartlarına getirilen kısıtlamalar, verilen teşvikler sermaye piyasasının işleyişine ve bu piyasada fon temin etmeye yönelik kısıtlamalar veya imkanlar, fiyat kontrolleri firmaların başarılarını önemli ölçüde etkileyebilmektedir.

3.4.3 Bankadan Kaynaklanan Nedenler

Bazı durumlarda kredilerin sorunlu hale düşmesinde kredi tahsis eden banka yöneticilerinden de kaynaklanabilir. Bir banka, kredi istihbaratı, teminat alınması ve kredinin yönetilmesi konularında yetersizlik göstererek problemli kredilerin oluşumunda pay sahibi olabilir (Sipahi, 2003: 19). Banka yöneticilerinin hataları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

Borçlunun Hakkında Yapılan İstihbaratın Yeterli Olmaması: Borçlunun yönetim kapasitesinin yeterince araştırılmaması, olumsuz finansal bilgilerin yönetimin başarısızlığı olarak değerlendirilmesinden ziyade dış faktörler (rekabet, kötü ekonomik koşullar gibi) bağlanması tahsis edilmemesi gereken bir kredinin bankanın portföyüne dahil edilmesine neden olabilir.

Finansal Tabloların Yetersiz Analizi: Finansal tabloların zaman yetersizliği nedeni ile uzman kişiler tarafından değil de tecrübesiz analistler tarafından değerlendirilmesi sorunlu krediler neden olabilir.

Kredinin Amacının Ve Geri Ödeme Kaynağının Yetersiz Analizi: Kredinin amacının ve geri ödeme kaynaklarının yeterli derecede analiz edilememesi çoğu zaman kredinin sorunlu hale dönüşmesine neden olmaktadır. Krediyi tahsis eden yönetici firmanın faaliyetlerini iyi analiz edemez ise, firmanın nakit akışını dolayısı ile finansman ihtiyaçlarını doğru olarak tespit edemeyecek ve sağlayacağı finansmanı bu ihtiyaçlar doğrultusunda kullandıramayacaktır.

82

Yetersiz Güvence: Bilindiği gibi tahsis edile krediler karşı borçludan alınan güvenceler bankaya olası zararlara karşı korur. Alınan teminat, Pazar değeri ve piyasa da satılabilirliği açısından yeterli olarak değerlendirilmemiş ise olası bir zararla karşılaşılabilir.

Yetersiz İzleme: Firmanın ve kredinin kalitesinin ne yönde değiştiğinden haberdar olmak için etkin bir izleme şarttır. Firmadan dönemsel olarak finansal verilerin istenmesi, firmaya periyodik aralıklarla ziyaretler yapılması, değişen ekonomik koşulların borçlu üzerindeki etkilerinin izlenmesi kredi kalitesindeki değişimi ortaya koyan izleme teknikleridir.

Kredi Fonksiyonun Yönetiminde Yetersizlikler: Kredi fonksiyonunun iyi yönlendirilmesi, kredi politikasının kredi fonksiyonuna yeterli derecede yön verecek şekilde belirlenememesi, kredi kalitesinin düşmesi pahasına kar ve büyüme hedefinin gözetilmesi, iyi eğitilmemiş kişilerin bu departmanda çalıştırılması, sorunlu kredi miktarını arttıracaktır.

Hızlı Büyümenin İzlenememesi Ve Kontrol Altına Alınamaması: Sorunlu kredilerin nedenleri arasında en sık rastlananlardan birisi de hızlı büyümedir. Yatırımların ve satışların hızla artması firma yöneticilerinin kontrolü kaybetmelerine ve firmanın sağlıklı büyümesini finanse edecek iç ve dış kaynakların zorlanmasına neden olabilir. Kontrol edilemeyen büyüme sonunda firmayı önemli bir nakit sıkıntısına sokabilir ve banka firmanın faaliyetini devam ettirebilmesi ve önceki borçlarını tahsil edebilmek amacı ile yeni krediler açmaktan başka çare bulamayabilir. Böyle bir sonuç ise, kredi borçlusunun normal koşularda borcunu geri ödeme kapasitesini yitirdiğini ve bankanın elinde son derece sınırlı seçenekle karşı karşıya kaldığını göstermektedir.

Sorunun Teşhis Edildiği Anda Önlem Almada Gecikme: Kredilerde en çok yapılan hatalardan birisi de, sorunun teşhis edildiği anda hemen harekete geçmemektir. Bu yaklaşım çoğu zaman sorunu daha da büyütür ve zarar olasılığını arttırır. Bankadaki sorumlu yönetici müşteriyi zorlamaktan çekinirse veya şahsi korkuları nedeni ile

83

problemi kabul etmekten kaçınırsa durum kontrol altına alınamayacak derecede kötüleşebilir (Takan, 2001: 45).

Burada sıralanan sorunlar arasında sonuç olarak genelde öne çıkan sebep bankaların çalışanlarına verdiği agresif büyüme ve karlılık hedeflerinin baskısıdır. Bu durum çalışanların zaman zaman bu hedef baskısı altında dikkatsiz hareket etmelerine, yeterli analiz yapamamalarına, hedef tutturma baskısı altında stresli çalışmalarına neden olmakta bunun neticesinde ise krediler verilirken ya da verildikten sonra kredilerin sorunlu hale gelmesine neden olabilmektedir.

84