5.11.1.İMMÜN FİKSASYON ELEKTROFOREZ 5.11.2.ANTİ-GLOMERUL BAZAL MEMBRAN 5.11.3.ASETİL KOLİN RESEPTÖR ANTİKORU
5.11.4.ANTİ -HDV
5.11.5.ANTİ-SENTROMER 5.11.6.PARVOVİRÜS B19 IGG 5.11.7.PARVOVİRİÜS B19 IGM
5.11.8.EKSTRAKTE EDİLEBİLİR NÜKLEER ANTİKOR 5.11.9.MUMPS IGG
5.11.10.MUMPS IGM 5.11.11.MEASLES IGG 5.11.12. MEASLES IGM
5.11.13.HERPES SİMPLEX TİP ½ IGG 5.11.14.HERPES SİMPLEX TİP ½ IGM
5.11.15. VZV IGG 5.11.16. VZV IGM
5.11.17.CHLAMYDİA TRACHOMATİS IGG 5.11.18.CHLAMYDİA PNEUMONİAE IGG
5.11.19. HERPES PCR 5.11.20. EBV EBNA 5.11.21.EBV PCR
5.11.22.IGG ALT SINIFLARI 5.11.23.IGD
5.11.24.ANTİ SM
5.11.25.ANTİ SCL 71
5.11.26.ANTİ JO-1
5.11.27.EBV EA
AKILCI TEST İSTEMİ
HIV/HEPATİT TANI TESTLERİ RASYONEL TEST İSTEM TABLOSU
TEST TESTİN İSTENİLME
GEREKÇELERİ SINIRLAMALAR
HBsAg - Kan transfüzyonu öncesi kan
bağışçısının transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar yönünden
taranmasında
- Organ transplantasyonu öncesi organ bağışçısının taranmasında - Viral hepatitlerin tanı ve ayırıcı tanısında
- Akut ve kronik HBV enfeksiyonunun tanı, ayırıcı tanı ve tedavi takibinde - *Preoperatif tarama testi olarak kullanılmamalıdır.
Anti-HBs - Geçirilmiş HBV enfeksiyonu ve
bağışıklık durumu
- Aşı ile bağışıklık durumu
-
Anti-HBc IgM, anti-HBc IgG - Akut ve kronik HBV enfeksiyonun
tanı ve ayırıcı tanısı -Anti- HBc IgG HBV ile teması gösterir.
- Aşılama öncesi incelenmelidir.
HBeAg, anti-HBe - Akut ve kronik HBV enfeksiyonun tanı ve ayırıcı
tanısı
-
Anti-HCV -Kan transfüzyonu öncesi kan
bağışçısının transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar yönünden
taranmasında
- Organ transplantasyonu öncesi organ bağışçısının taranmasında - Viral hepatitlerin tanı ve ayırıcı tanısında
- *Preoperatif tarama testi olarak kullanılmamalıdır.
Anti-HAV IgM - Viral hepatitlerin tanı ve ayırıcı
tanısında -
Anti-HAV IgG - Geçirilmiş HAV enfeksiyonu ve
bağışıklık durumu
- Aşı ile bağışıklık durumu
-
Anti-HIV -Kan transfüzyonu öncesi kan
bağışçısının transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar yönünden
taranmasında
- Organ transplantasyonu öncesi organ bağışçısının taranmasında - HIV enfeksiyonu tanısında
-* Preoperatif tarama testi olarak kullanılmamalıdır.
* HBsAg, anti-HCV ve anti-HIV testlerinin ülkemizde preoperatif tarama testi olarak yaygın biçimde
kullanılıyor olması gereksiz yere tıbbi mikrobiyoloji laboratuvarlarında iş yükünü artırmakta ve hasta
tedavi hizmetlerinde maliyet artışlarına neden olmaktadır.
KLİNİK ÖRNEKLERİN BAKTERİYOLOJİK KÜLTÜRÜ İÇİN ÖNERİLEN SINIRLAMALAR
KLİNİK ÖRNEK TESTİN İSTENİLME
GEREKÇELERİ SINIRLAMALAR Kontaminasyon ya da yetersiz örnek nedeniyle
laboratuvar tarafından test tekrarı istenmediği
sürece*
İDRAR -Üriner sistem enfeksiyonlarının
tanısında 72 saatte
BOĞAZ -Üst solunum sistemi
enfeksiyonlarının tanısında 72 saatte BALGAM, ETA, DTA, BAL
vb.
-Alt solunum sistemi
enfeksiyonlarının tanısında 72 saatte YARA -Yüzeyel cilt enfeksiyonlarının
tanısında Aynı bölgeden 72 saatte, farklı vücut bölgeleri için bu
koşul aranmaz İstisnai durum:
aynıbölgeden gelen iğne biyopsisi örnekleri
APSE vb. aspiratı Aynı bölgeden 72 saatte,
farklı vücut bölgeleri için bu koşul aranmaz İstisnai durum:
aynıbölgedeki multipl apselerden alınan aspiratlar
KAN - Kan dolaşım sistemi
enfeksiyonlarının tanısında Günde 2-3 kan kültürü seti (1 set=2 şişe) 4. set:
hasta başvurmadanönceki 2 hafta içinde antibiyotik tedavisi almış ise
söz konusu olabilir
BOS ve DİĞER STERİL
VÜCUT SIVILARI
72 saatte
DIŞKI -Enterit tanısında 72 saatte
Hastanede üç günden fazla yatan hastalarda rutin dışkı kültürü yapılmamalı, sadece C.difficile toksin ELISA/PCR MİKOBAKTERİYOLOJİ
İÇİN - Ardışık üç gün*
Genel Öneriler :
Kan kültürleri hariç, bir önceki kültür “negatif” olduğu sürece bir vücut bölgesi/bir kültür/gün uygulama sı geçerlidir.
Pozitif bir kültür elde edilmişse en az 3 gün aradan sonra ikinci bir kültür aynı bölgeden
kabul edilebilir (Antibiyotik direnci gelişiminin izlemi açısından)
Takip kan kültürleri-Kandidemili hastalar: Kan kültürlerinin 24 saatte bir tekrar ı uygundur.
Çünkü kandidemi tedavisinin kandidemi sonlandıktan sonra 14 gün daha sürdürülmesi gerekmektedir ve kan kültürü sonucu tedavi sonlandırma zamanının belirlenmesinde önemlidir.
Kan kültüründeki üremenin tekrar tanımlanması: özellikle non-albicans Candida suşlarında aralıklı tanımlama yapma kararı laboratuvarın morfolojik değerlendirme deneyimine bağlıdır.
Tekrar kültüründeki bir üremede başka bir türe özgü bazı şüphe uyandıran morfolojik özellikler fark edilemeyebileceğinden, tekrar tanımlama yapılmazsa, tedavi altında o tedaviye dirençli olduğu için ortaya çıkan ya da ilk izolasyonda atlanmış olan ve fungeminin parçası olan ikinci bir türe, hatta ikinci bir cinse ait bir suş atlanabilir.
Duyarlılık testleri, ilk izolasyonda, C. albicans dahil, tüm Candida suşlarına, klinikten bir istek beklemeksizin hemen yapılmalı veya ilgili bir merkeze yollanmalıdır. Tekrar duyarlılık testleri, aralıklı olarak, non-albicans suşlar için de haftada bir olacak şekilde düzenlenebilir.
*Mikobakteriyoloji: balgam iste mi için "anlık (spot)-sabah-anlık" ve “en az bir sabah ve bir anlık" nedeniyle günde bir kezden fazla istem yapılabilmektedir. Hasta takibinde yapılan testlerle de örnek sayısı üçü aşabilmektedir. İdrar örneği için ardışık üç gün sabah idrarı önerilirken, bronkoskopi, ameliyat materyalleri, steril vücut boşluklarından alınan örnekler genellikle birer adet olmaktadır.
MOLEKÜLER TANI TESTLERİ RASYONEL TEST İSTEM TABLOSU TESTİN CiNSİ TESTİN İSTENİLME
GEREKÇELERİ TEST TEKRARLARINDA
UYGULANACAK UYGUN SÜRE
HBV-DNA -HBsAg negatif HBV enfeksiyonlarının
tanısında (donörlerde)
-Pre-kor mutantlarda replikasyonun gösterilmesinde
-Seropozitiflik görülmeden önce HBV enfeksiyonu varlığını erken dönemde -Tedaviye başlamada ve tedavinin etkinliğinin izlenilmesinde
-Atipik seroloji ile seyreden (HbsAg negatif) akut ve kronik hepatit B enfeksiyon tanısında
-HBV pozitif anneden doğan yeni doğanlarda HBV enfeksiyon tanısında -Organ transplantasyonu öncesinde donörlerin taranmasında
-KC nakli sonrasındare-enfeksiyonun erken dönemde tanısında
6 AY (TEDAVİ
HBV BULAŞ OLASILIĞI BULUNAN RİSKLİ
VAKALARDA (ÖRN.SAĞLIK ÇALIŞANLARI) İLK BAŞTA BELLİ
ARALIKLARLA (6 AYDAN AZ)
HCV-RNA -Anti-HCV yalancı pozitifliğinin
elimine
edilmesinde konfirmasyon testi olarak*
Anti-HCV pozitif hastalarda akut/kronik
enfeksiyonu, geçirilmiş enfeksiyondan ayırmada hakem test olarak
- Seropozitiflik (Anti-HCV pozitifliği) görülmeden
önce HCV enfeksiyonu varlığını erken dönemde
İLAÇ KESME KRİTERLERİNE GÖRE
SIKLIKLA BAKILABİLİR
HCV BULAŞ OLASILIĞI
-Immun yetmezliği olan hastalarda HCV enfeksiyon tanısında yegane test olarak
-HCV pozitif anneden doğan yeni doğanlarda
HCV enfeksiyon tanısında -Anti HCV negatif, ALT yüksek, Yüksek Riskli
gruplarda (Diyaliz hastaları, iv ilaç kullananlar,…..) HCV enfeksiyonu tanısında
- Tedaviye başlamada ve tedavinin etkinliğinin
izlenilmesinde
-Organ transplantasyonu öncesinde donörlerin
taranmasında
-KC nakli sonrasında re-enfeksiyonun erken dönemde tanısında
-Her nevi Anti-HCV tarama testlerinin
doğrulanmasında*
BULUNAN RİSKLİ
VAKALARDA (ÖRN.SAĞLIK ÇALIŞANLARI) İLK BAŞTA BELLİ
ARALIKLARLA (6 AYDAN AZ)
HIV-RNA -Immun yetmezliği olan hastalarda
HIV enfeksiyon tanısında yegane test olarak
- HIV pozitif anneden doğan yeni doğanlarda
HIV enfeksiyonu tanısında - Seropozitiflik (Anti-HIV poztifliği) görülmeden
önce HIV enfeksiyonu varlığını erken dönemde
tanımlayabilmek için
-Anti-HIV yalancı pozitifliğinin elimine edilmesinde konfirmasyon testi olarak
- Tedaviye başlamada ve tedavinin etkinliğinin izlenilmesinde -Anti HIV negatif, yüksek riskli gruplarda HIV enfeksiyonu tanısında
-Organ transplantasyonu öncesinde donörlerin taranmasında
İZLENMESİ VEYA TEDAVİNİN SONLANDIRILMASINA
KARARA
VERİLMESİ İÇİN TEKRAR
CMV DNA -Organ transplantasyonunda
donörlerin taranmasında
-CMV menenjit tanısında , BOS örneklerinde
TANI AMACIYLA BİR KEZ
TEDAVİ TAKİBİNDE TEKRAR **
MTBC-DNA -ARB negatifliği ile beraber
tüberküloz
enfeksiyonu şüphesi kuvvetli olan vakaların hızlı
ve güvenilir tanısı için - Kültürde pozitif örneklerde şüpheli rapor
MTBC/NTM(MOTT ) ayırımında
TANI İÇİN BİR KEZ
TEDAVİ SONRASINDA TEDAVİYE CEVABIN
İZLENMESİ VEYA TEDAVİNİN SONLANDIRILMASINA
KARARA VERİLMESİ İÇİN İKİNCİ KEZ
doğrulamak için
- Tedavi sonrası tedavinin süresine karar vermek
ve etkinliğini izlemek için
**İdrar örneklerinden ve anti tüberküloz ilaç
tedavisi alan hastalarda moleküler test
-HPV aşısına karar vermek - Servikal kanser riskli genotipleri belirleyerek
erken dönemde tedavilerini sağlamak
BİR KEZ ***
*Anti-HCV pozitif/ HCV-RNA negatif/ALT seviyesi yüksek /Yüksek riskli grup/HCV enfeksiyon şüphesi kuvvetli ise: HCV viremisi fluktuasyon gösterdiği için HCV RNA testi bir süre sonra tekrar çalışılmalıdır. İkinci HCV RNA testi pozitif ise HCV enfeksiyonu pozitifliği; negatif ise HCV enfeksiyonu negatifliği ile birlikte yalancı pozitif anti HCV sonucu olarak yorumlanır.
**Anti- viral tedaviye başlanıldıktan sonra tedaviye yanıt olumlu iken belirgin olarak yanıtsızlık hali (direnç) meydana gelmiş ise, tedavi sırasında gelişen bir mutasyon olasılığı düşünülüyorsa test ikinci kez istenebilir.
*** Riskli bir tip belirlendiyse ve sitopatolojik olarak müdahale gerektiren bir durum saptandıysa müdahaleden belli bir süre sonra testi tekrarlamak gerekir. Yine rutin kontroller için (3-5 yıl) tekrarlamak gerekir. Cinsel aktif risk grubundaki kadınlarda daha sık aralıklarla tekrarlamak gerekebilir.
OTOİMMÜN TESTLER İÇİN ÖNERİLEN SINIRLAMALAR
TEST TESTİN İSTENİLME
GEREKÇELERİ SINIRLAMALAR
Laboratuvar tarafından test tekrarı
önerilmediği sürece, antikorların yarı
ömrü 3 hafta olduğundan haftalık ya da
günaşırı test tekrarının otoimmün hastalıkların izleminde rolü yoktur.
ANA -Sistemik lupus eritematozus (SLE)
-Sjögren sendromu -Sistemik sklerozis
-Karışık bağ dokusu hastalığı (MCTD)
-Dermatomiyozit/polimiyozit -İlaca bağlı lupus
-Otoimmün karaciğer hastalıkları -Otoimmün tiroid hastalıkları -Romatoid artrit
-Multipl skleroz
-Bu test otoimmün hastalıkların tanısında tarama testi olarak kullanılır.
-Test sonuçları hastanın klinik bulguları ile birlikte
değerlendirilmelidir. Normal popülasyonda %40 pozitif olabilir.
-Hastalık aktivitesi ANA düzeyi ile ilişkili değildir. Bu nedenle klinikte önemli bir değişiklik olmadığı sürece hastalık izleminde ANA test tekrarının yeri yoktur.
-Klinik şüphesi olan hastada daha önce negatif olan ANA testi bulguların tekrarlaması ile birlikte tekrar istenip pozitif saptanabilir.
Anti-dsDNA - Sistemik lupus eritematozus
(SLE)
-Bu test sistemik lupus eritematozus (SLE)
tanısında ve izleminde kullanılır.
ANCA (Anti-Nötrofil Sitoplazmik Antikorlar) -c ANCA (Sitoplamik ANCA) (PR3 Proteinaz 3)
-p ANCA (Perinükleer ANCA) (MPO Myeloperoksidaz)
- Küçük damar vaskülitleri (ANCA ile ilişkili sistemik vaskülitler) Wegener granulomatozu Churg-Strauss sendromu Mikroskobik polianjitis Böbrek sınırlı formları (İdiopatik nekrotizan kresentik glomerülonefrit)
-Bağ dokusu hastalıkları SLE, romatoid artrit, myozit -Enfeksiyonlar
Subakut bakteriyel endokardit, tüberküloz, HIV enfeksiyonu -Enflamatuvar bağırsak hastalıkları Ülseratif kolit, Crohn hastalığı -Otoimmün GİS hastalıkları Sklerozan kolanjit, otoimmün hepatit
-İlaçla indüklenen ANCA Antitiroid ilaçlar, hidralazin, propiltiyourasil, penisilamin, minosiklin.
- Bu testler küçük damar vaskülitlerinin
tanısında, ayırıcı tanısında ve enflamatuvar aktivitenin izleminde kullanılır.
-Diğer otoimmün hastalıklarda -Bazı enfeksiyon hastalıklarında meydana
gelen vaskülitlerin tanısında kullanılır.
-ANCA IFA sonuçları PR3/MPO sonuçlarıyla birlikte
değerlendirilmelidir.
Anti-GBM (Anti Glomerüler Bazal Membran Antikoru)
- Goodpasteur sendromu -Otoimmün glomerulonefrit
-Bu test otoimmün böbrek hastalıklarının
tanısında ve ayırıcı tanısında kullanılır.
- AMA (Anti mitokondriyal antikor),
- ASMA (Anti düz kas antikoru),
- LKM (Anti karaciğerböbrek mikrozomal
antikor)
- Primer biliyer siroz (PBC) - Otoimmün hepatit (AIH) - Primer sklerozan kolanjit (PSC) - Overlap sendromu
- Bu testler otoimmün karaciğer hastalıklarının tanısında ve ayırıcı tanısında kullanılır.
- Anti-Endomisyum IgA (Anti endomisyum IgA antikoru),
- Anti-gliadin IgA (Anti gliadin IgA antikoru) ve anti-gliadin IgG (Anti gliadin IgG antikoru),
- Anti-doku
transglütaminaz IgA ve anti-doku transglütaminaz IgG
- Çölyak hastalığı (Gluten sensitif enteropati)
-Bu testler Çölyak hastalığının tanı ve tiplendirilmesinde ayrıca tedavi takibinde
kullanılır.
-Tedavi izleminde kullanılacak test Antidoku
transglütaminaz IgA olup IgA eksikliği olan hastalarda “yanlış negatif”
sonuç verebilir. Total IgA bakılması
önerilir.
-Pozitif Anti-doku transglütaminaz IgA
anti-endomisyum IFA ile doğrulanmalıdır.
(Anti-endomisyum IFA daha özgül ancak daha az duyarlıdır.)
- Anti-fosfolipit IgG ve antifosfolipit
IgM antikoru,
- Anti-kardiyolipin IgG (ACA IgG) ve anti-kardiyolipin IgM (ACA IgM) antikoru
Anti-fosfolipid - sendromu (APS) (Antikardiyolipin
sendromu)
- Tekrarlayan gebelik kayıpları (Üç ya da
daha fazla sayıda spontan abortus
- Bu testler anti-fosfolipid sendromu
(APS) (Anti-kardiyolipin sendromu)
tanısında ve nedeni açıklanamayan arteriyel ve venöz trombozların
ile beraberinde birden fazla canlı doğum
olmaması), açıklanamayan 2. ya da 3. trimester fetüs kaybı, erken gebelik döneminde başlayan preeklampsi (34.
gebelik haftasından önce), korea gravidarum (gebelik koresi).
- Açıklanamayan venöz ya da arteriyel tromboz
- Açıklanamayan felç
- Açıklanamayan geçici iskemik atak ya
da amorozis fugax (Retina damarlarında
iskemik atak)
- SLE ya da diğer kollajen doku hastalıkları
- Otoimmun trombositopeni - Otoimmun hemolitik anemi - Livedo retikülaris (Deride arteriolde
staz sonucunda oluşan ülserasyon) - Yalancı pozitif VDRL
- Koagülasyon testlerinde açıklanamayan uzama - Açıklanamayan intrauterin gelişme
geriliği (IUGR)
neden
olduğu hastalıkların tanısında kullanılır.
-Antifosfolipid sendrom (APS) tanısı, klinik
bulgular ve hemostaz testlerinin uygun
biçimde kombine edilmesiyle konulabilir.
Bir hastada antifosfolipid antikorlar saptandığında pozitif bulunan testler en
az 6 hafta arayla tekrarlanmalıdır.
-Antikardiyolipin antikorlar (ACA) genel
popülasyonda da yaygın olarak bulunmaktadır ve her zaman antifosfolipid sendrom ile ilişkili değildir.
Antifosfolipid antikorlar genel popülasyonun %14’ünde, SLE’li hastaların ise % 30-50’sinde görülürler.
RF (Romatoid faktör) -Romatoid artrit (Kronik enflamasyon ve enfeksiyonda da yükselebilir)
-Romatoid artrit izleminde
tekrarlanan RF testinin yeri yoktur.
Negatif RF testianti-CCP ile doğrulanabilir.
CRP (C-reaktif protein) -Akut faz yanıtının değerlendirilmesinde.
(Enflamasyon,
enfeksiyon, malignite, otoimmün hastalıklar, travma ve doku nekrozunda
yükselebilir)
-Otoimmün hastalık izleminde en az 3
hafta arayla tekrarlanan CRP testinin yeri
vardır.
-Seri ölçümler özellikle yenidoğan sepsisi
ve postoperatif enfeksiyon izleminde
önemlidir.
C3, C4 (Kompleman 3 ve 4) -Akut faz yanıtının değerlendirilmesinde
(sistemik piyojenik enfeksiyonlar, SLE,
vaskülitler, glomerulonefritte düzeyleri
düşebilir)
Otoimmün hastalık izleminde en az 3
hafta arayla tekrarlanan C3, C4 testinin
yeri vardır.
Anti-CCP (Cyclic Citrullinated Peptid)
- Romatoid artrit - Bu test romatoid artrit tanısında kullanılır.
-Ön tanıda romatoid artrit tanısı olmadan test istemi yapılmamalıdır.
- Romatoid artrit tanısında romatoid faktör (RF) testinden daha
özgüldür, özgüllüğü % 98’dir.
-Bazı RF negatif hastalarda anti-CCP testi pozitif
bulunabilmektedir.
Pankreas Islet Cell Antikor
(Pankreas Adacık Antikoru, ICA) Tip I diyabet Bu test tip I diyabet tanısında kullanılır.
Bu test tip I diyabet gelişiminde önemli bir prediktif göstergedir.
Akut başlayan ve insülin ihtiyacı olan diyabet vakalarında
otoimmüniteye bağlı tip I diyabeti doğrulamak ya da ayırımı
yapılamayan durumlarda diyabet tipinin ayırıcı tanısında
kullanılmaktadır.Tip I diyabetlilerin yakınları başta olmak üzere, riskli kişilerin taranmasında da bu test kullanılabilmektedir.