70
±eyl-i Siyer-i Veysµ
Bismi‟llâhi‟r-ra√mâni‟r-ra√µm154 Yâ Rab se√âb-ı fey≥i bârân eyle Ol fey≥ ile kişt-i kâmı reyyân eyle İtdüm heves-i niyyet-i tekmµl-i siyer Sulýân-ı rüsül ¡aş…ına âsân eyle155
Güher-çinân-ı ma¡âdin-i â&âra nümâyândur ki yekke-tâz-ı ser-zemµn-i inşâ mer√ûm Veysµ-yi şµrµn-sü«an-ı pâkµze-edâ riyâ≥-ı siyer-i mu¡teber-i «ayrü‟l- beşerde156 ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm157 na«l-nişân-ı e&er olub bâπbân-ı ýab¡-ı çemen-
perveri nâvdân-ı hâme-i ¡anber-ni&ârdan isâle-i cûybâr-ı zülâl ile bir √adµ…a-i muýarrâ terbiye eylemişdür ki her §af√a-i rengµni bir ta«ta-i158 şükûfe-i nâmdâr ve her fı…ra-i nemekµni bir deste-i nâz-bûy-ı nef√a-ni&ârdur. Silsile-i süýûrı §aff-ı benefşezârdan dil-cûyter ve gül-i sür«-i ser-sü«anları gül-deste-i bihiştden «oş-bûyterdür. Ta¡birât-ı cihân-pesendi zµb-i destâr-ı iştihâr ve telmi√ât-ı dil-güşâsı mümtâz u müsellem-i a§√âb-ı â&ârdur. Elfâ@-ı nâtı…a-nevâzı sünbül-deste-i ser-şµşe-i fe§â√at ve me¡ânµ-i kinâye-perdâzı zµr-i li√âf-ı fe§â√atde hem-h∙âbe-i ¡arâyis-i belâπatdür. El-√a… na……âş- hâme-i bedâyi¡-i nigârından159 çekµde olan πarâ‟ib-i â&âr kitâbe-i ýâ…-ı iştihâr ve lev√a-i160 sµne-i i¡tibâr olmaπla vâ-reste-i minnet-i ta¡rµfdür ammâ mezra¡a-i ümmµdi mevsim-i √a§âda mev§ûl ve sünbüle-i [M-3] ser-ber-âverde-i ma…§ûdı «irmen-dâde-i ma√§ûl olmadın ya¡ni sûzen-i [T1-2a] «âme-i ¡anberµn-â§ârı …âmet-i şâhid-i merâmına dükkân-ı müte«ayyilede dû«te itdügi câme-i [E-1b] girân-bahâ-yı ma…âlüñ ýırâz-ı dâmenin itmâma161 muvaffa… olamayub nüs«a-i Medenµ‟si da«i cild-i
Mekkµ‟si gibi kisve-i ¡anber-gûnla cilve-pe≠µr-i «itâm olmadın ¡a…µb-i ta√rµr-i ∏azve-i Bedr-i Kübrâ‟da [A-2a] …â≦µ-i rû√-ı ma√keme-nişµn-i bedeni man§ıb-ı çâr-nâ√iye-i √ayâtdan ma¡zûl ve ma√sûl pµş-ta«ta-i §adrı olan nu…ûd-ı müte¡â…ibü‟l-vürûd-ı enfâsı
154 Bismi‟llâhi‟r-ra√mâni‟r-ra√µm A, M, E, Ş; T1, T2‟de yok.
155 Bu kıta Nâbî Divânı‟nda da mevcuttur. Bkz. Ali Fuat Bilkan, Nâbî Divânı Cilt 2, Akçâğ Yayınları,
Ankara 2011, s. 1222.
156 mu¡teber-i «ayrü‟l-beşerde A, M, E, T1, T2; mu¡teberü‟l-beşerde Ş
157 ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm A, M, E, Ş; §alla‟llâhu te¡âlâ ¡aleyhi ve sellem T1, T2. 158 ta«te-i A, M, T1, E, Ş; ri«te-i T2
159 nigârından A, M, T1, E; nigârlarından T2 160 lev√a-i A, M, T1, E, Ş; ser-lev√a-i T2 161 itmâmına, Gültekin, s. 103.
71
ma√lûl olub sicill-i ma√fû@-ı âmâli maývµ vü mektûm ve √üccet-i kâýı¡â-i √ayâtı mum≥µ vü ma√tûm olmaπın cenµn-i meşµme-nişµn-i ≥amµri mertebe-i tekmµl-i a¡≥âya fâ‟iz olamayub ne pµçµde-i …ımâý-ı vara…-ı şuhûd162 [Ş-118a] ve ne gehvâre-nişµn-i mücelled163-i vücûd olmış idi. Benâberµn bu su…âýe-çµn-i nevâle-i ¡irfân;
beyt
Bahr-ı derdüñ esµr-i gird-âbı Hedef-i cevr Yûsuf-ı Nâbµ164
Ol πonce-i nµm-şüküfte-i çemenistân-ı â&ârı âb u hevâ-yı dem ü kalem ile mânende-i gül-i §ad-berg ârâyiş-i destâr-ı i√titâm ve ol meyve-i nµm-pu«te-i şâhsâr-ı esrârı germiyyet-i âfitâb-ı himmetle meyve-i kemâl-resµde gibi nihâde-i ýaba…-ı itmâm itmege …ıllet-i bi≥â¡atle küstâ«âne niyyet idüb bu niyyet-i bâhirü‟l-meymenete cesâretde165 bir nice mülâ√azât-ı sâ‟ibe dâmen-zen-i âteş-i şev… olmaπın reh-güzer-
i166 beyâne ber-âverde …ılınma… münâsib görülmişdür. Bir mülâ√a≥a budur ki şâ«- nişµn-i dev√a-i πufrân mer√ûm Veysµ-i şeker-zebân gibi bir bülbül-i âteşµn-safµrüñ riyâ≥-ı ev§âf-ı Mu√ammedµ‟de ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm âπâz eyledügi zemzeme-i «oş âyendesi dâ‟ire-i ¡âlemde …arârın bulmama… ma…âm-şinâsân-ı167 u§ûl-i ¡irfâna na…µ§e-i168 himmet olmaπın ol naπme-i πam-zedânuñ niyyet-i tevşµ√iyle ney-pâre-i …aleme irâde-i nef«-i dem eyleyene169 …ulûb-ı erbâb-ı nefes dem-sâz-ı teveccüh olaca…ları ta…viyet-ba«şâ-yı «âtır-ı fâtirdür. Bir mülâ√a≥a da«i budur ki ¡illet-i πâ‟iyye-i tertµb-i kâ‟inât olan √a≥ret-i170 eşref-i [T1-2b] mevcûdât ¡aleyhi ef≦âlü‟§-
§alavâtuñ âvi«te-i ýâ…-ı sipihr-i iştihâr171 olan nüs«a-i siyer-i mu¡teberleri mâh-ı nâ-
şüde-i [E-2b] bedr gibi nâ-temâm ýururken ¡atiyye-i ilâhµ olan gencµne-i enfâsı medâyih-i kesân u ev§âf-ı mey ü «ûbânda i≥â¡at itmek √üsrân-ı mübµn idügi nümâyândur.
beyt
162 şuhûd A, E, M, T1; meşhûd T2. 163 mücellid, Gültekin, s. 104.
164 Ali Fuat Bilkan, Nâbî Divânı Cilt 2, Ankara: Akçâğ Yayınları, 2011, s.1246. 165 cesâretle, Gültekin, s. 104.
166 reh-gü≠er-i A, E, Ş, T1, T2; reh-gü≠âr-ı M 167 -şinâsân-ı A, E, Ş, M, T1; -şinâs-ı T2. 168 na…µ§e-i A, E, Ş, T1, T2 : na…≥a-i M
169 eyleyene A, E, Ş; ile M; itmesine T1; eylemesine T2 170 √a≥ret-i M, E, Ş, T1, T2; A‟da yok
72
Ni&âr-ı «âk-i rehi172 olmayan dürr-i sü«anuñ ¡Ayâr-ı kadri olur …adr-i173 pµleverden dûn174
Bir mülâ√a@a da√i budur ki tenhâ-rev-i refref-nişµn-i dest-ârâ-yı mihmânkede- i ¡illiyyµn ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm [T2-150b] √a≥retlerinüñ va…âyi¡-i cihân-tâb-ı @uhûrların pµrâye-i §a√âyif-i â&âr itmek dâ¡iyesine dil-beste olanlara lâ-şekk miftâ√ü‟l-πayb tevfi…iyle ebvâb-ı ma«âzin-i me¡ânµ güşâde ve esbâb-ı meyâmin-i rû√ânµ âmâde olub ribâý-ı çâr-§uffe-i derûnında nev-be-nev …avâfil-i tevfµ… teng- güşây-ı metâ¡-ı [M-4] gûn-â-gûn-ı «ayâl ve çâr-sûy-ı ≥amµrinde tâze tâze perend-i nev-≥uhûr-ı kârgâh-ı ta√…µ… zµver-i dûş-ı dellâl-i ma…âl [A-2b] olacaπı şâ‟ibe-i iştibâhdan berµdür.
beyt
ﺶﻓﺼﻮ ﻪﻓﻴﺤﺼﺭﺩ ﻡﻠﻘ ﻊﺿﻮ ﻩﺎﻜﺒ
175ﻝﺎﻴﺧ ﻢﺎﺤﺩﺯﺍﺯ ﺩﺠﻧﻜﻧ ﻪﻧﻳﺴﺒ ﺲﻓﻧ
Bir mülâ«a≥a da«i budur ki micmere-i dil-i pür-za«mdan176 nümâyân olan ¡ûd-pâre-i ¡ibârât ü ¡anber-rîze-i isti¡ârât meşâmm-ı idrâk-i müşkil-pesendân-ı ¡âleme «âm göründügi §ûretde bârµ ≥ımnında münderic olan râyi√a-i fâyi√a-i177 §alât ü selâm resµde-i pµşgâh-ı mu…addes-i risâlet-penâhµ ve pesendµde-i cenâb-ı İlâhµ olma… mertebesi ki bûy-ı iştibâhumdan178 «âlµdür bu «aste-i zükâm-zede-i derd-i ser-i ma¡§iyete kâfµdür. Bu ta§avvurât-ı mütenâsı…a tâziyâne-i yekrân-ı sebük-¡inân-ı şev… olmaπın 179 ﻡﻠﺴﻮ ﻪﻳﻠﻋ ﷲ ﻰﻠﺻ ﷲ ﻞﻮﺴﺭ ﺔﻴﻧﺎﺤﻮﺭ ﻥﻋ ﺎﺿﻔﺗﺴﻤﻮ ﷲ ﻰﻠﻋ ﻼﻜﻮﺗﻤ fe≥â-yı180 merâma
imâle-i licâm181 ve182 ±eylü‟s-Siyer-i Nebevµ ile ta¡yµn-i nâm …ılındı. Kâse-i deryûze- i dest-i du¡â ber-dâşte-i bârgâh-ı kibriyâ …ılınur ki silsile-i enfâs cünbüş-i [T1-3A] esb-i tünd-«µz-i eyyâmdan183 güsiste olmadın [Ş-118b] vâ§ıl-i ser-i menzil-i i√titâm
172 rehi A, M, Ş, T1, T2; deri E 173 …adr-i A, E, Ş, T1, T2; seng-i M 174
Bilkan, age, C. 2, s. 1258.
175 Onun vasfının sayfasına kalem bastığı an hayal yoğunluğundan (dolayı) nefes göğüse sığmaz. 176 pür-@a«mdan M, E, Ş, T1, T2; @a«mdan A
177 fâyi√a-i M, E, Ş, T1, T2; fâti√a-i A 178 iştibâhımdan A, E, Ş; iştibâhdan M, T1, T2
179 Allah‟a sığınarak ve Hz. Muhammed‟in ruhaneiyetinden feyizlenerek 180 fe≥â-yı M, T1, T2, Ş; …a≥â-yı A; cânib-i M
181 licâm-ı, Gültekin, s. 105. 182 ve A, E, Ş; T1, T2, M‟de yok.
73
idüb ber-ma§dû…a-i manýû…a-i ﺚﻠﺛﻳﺩﻘﻮﻻﺍ ﻰﻧﺸﻴ ﺊﺸ ﻥﻤﺎﻤ184 nümûne-i [E-3a] fer…adân olan
dü-cild-i mü‟ellef-i Veysµ-i be…â-mesµr şekl-i …ıt¡a-i elmâsda cilve-pe≠µr olmaπla na…ş-ı185 nigµn-i «âtem-i itmâm eyleye âmµn. 186ﻥﻴﺿﺭﻻﺍﻮ ﺕﺍﻭﻤﺴﻠﺍ ﻢﺎﻴﻘ ﻪﻟ ﻥﻤ ﺔﻤﺮﺤﺒ
…ıý¡a187
Ümµdüm «al…dan Nâbµ ne i√sân u ne ta√sµndür Mücerred «ıdmet-i Peyπam-berµ‟de şev…-i muýla…dur Tekâpû-yı siyerden ârzû-yı …alb-i ma«zûnum
Rı≥â-yı server-i ¡âlem …abûl-i √a≥ret-i ◊a…dur188
[T2-151a]Veysµ-i mer√ûmuñ siyer-i mü‟ellefi bu ma√alle geldükde nûr-ı dµde-i dest-i ta…dµr olmaπın itmâma şürû¡ olunmuşdur.189
∏azve-i Benµ ¢aynu…a¡ ez-Siyer-i ◊ayrü‟l-beşer ¡aleyhi‟§-§alâtu ve‟s- selâm190 ¡Alem-efrâzân-ı püşte-i dirâyet bu vech ile şu……a-güşây-ı râyet-i rivâyet olmışlardur ki √avâlµ-nişµnân-ı Dârü‟l-Hicre-i müteyemmeneden191 ýâ‟ife-i Yehûd
Benµ ¢aynu…a¡ ki ibtidâ «ıdµv-i ¡illiyyµn-serµr ¡aleyhi‟§-§alâtu ve‟s-selâm √a≥retleri teşrµf-i «ıýýa-i Ye&rib buyurdu…ları eyyâmda bârû-yı müdârârâya tevârµ idüb ma√all-i i…ti≥âda e√ibbâ vü a¡dâ-yı İslâmiyâna muvâfa…at u mu«âlefet şarýıyla binâ-yı §ul√a isti√kâm virmişler idi. Ammâ vâ…ı¡a-i Bedr-i Kübrâ ¡a…µbinde ýanýana-i kûs-ı nevbet- i nübüvvet ýabl-ı zerrµn-i âfitâbı şikest ü mâhçe-i livâ-yı risâlet …ur§-ı …ameri pest eyledügin gördükde192 kânun-ı dil-i pür-kµnleri193 lehµb-efrâz-ı √ased olub bu gûne şerâre-feşân-ı hezeyân oldılar ki fır…a-i İslâmiyân bir ýâ‟ife ile §aff-zede-i te§âdüm oldılar ki mu…âbele-i fenn-i mu…âtelede câhil idiler. Eger bizümle fet«-i derµçe-i per«âş itseler dakµ…a-i [A-3a] dest-bürd ne resm üzre oldıπı ma¡lûmları olurdı diyü ta«rµb-i vi&â…-ı mµ&â…a √arµ§ oldılar ta¡yµn-i Mevlânâ Mu¡µnü‟d-dµn-i Miskµn ¡aleyhi‟r-
184 İki kez yapılan bir şey üçüncü kez de yapılabilir. 185 na…ş-ı A; T1, T2, E, Ş, M‟de yok
186 Yerin ve göğün kendisi için ayakta durduğu (Hz. Muhamed‟din) hürmeti için. 187 …ıý¡a M, T1,T2; li-münşi‟i E; na@m Ş; beyt A
188 Ali Fuat Bilkan, Nâbî Divânı Cilt 2, Ankara: Akçâğ Yayınları, 2011, s. 1143.
189 Veysµ-i mer√ûmuñ siyer-i mü‟ellefi bu ma√alle geldükde nûr-ı dµde-i dest-i ta…dµr olmaπın itmâma
şürû¡ olunmuşdur A, E, M, T1, T2; Ş‟de yok.
190 Veysµ-i mer√ûmuñ siyer-i mü‟ellefi bu ma√alle geldükde nûr-ı dµde-i dest-i ta…dµr olmaπın itmâma
şürû¡ olunmuşdur. ∏azve-i Benµ ¢aynu…a¡ ez-Siyer-i ◊ayrü‟l-beşer ¡aleyhi‟§-§alâtu ve‟s-selâm A, T1, T2; E, Ş, M‟de yok.
191 meymeneden, Gültekin, s. 105.
192 gördükde A, E, Ş, T1, T2; gördüklerinde M 193 pür-kµnleri M, E, Ş, T1, T2; pür-kµneleri A
74
ra√me üzre perde-i ¡ahd bu ta…rµb ile çâk-«urde-i [T1-3b] pençe-i na…≥ oldı ki bir mer‟e-i mü‟mine bir gün bâzâr-ı Benµ ¢aynu…a¡da bir mühimm içün bir Yahûdµ zergerüñ kenâre-nişµn-i dükkânı iken ol zerger-i âteş-dest ol [M-5] pâk-dâmenüñ ≠eyl-i pesµnin sûzen-i iπfâlle püştine ta¡lµ… itmegin194 hengâm-ı …ıyâmda cây-ı
mestûrı memerr-i na@ar-ı «â§ u ¡âm olıca… √u≥≥âr-ı Yehûd √o……a-güşây-ı √ande-i istihzâ oldılar. Ol mestûre-i ma√cûbe kemâl-i infi¡âlinden feryâd-«µz-i vâveylâ oldu…da √umât-ı [E-3b] dµnden birisi bu mu¡âmeleye nâ@ır bulınub şiryân-ı √amiyyeti ≦arabân itmegin ol müşrik-i dûza«µ-nihâdı bâri…a-i şemşµr ile güda«te-i pûte-i ¡adem eyledi. ‰â‟ife-i Yehûd da«i ol mü‟min-i «âli§ü‟l-¡ayyârı sikke-yâb-ı dârü‟l-…urb-ı195 şehâdet itmeleriyle âteş-i tµz-«µz-i fesâd-bünyân196 mu§âle«ayı sûzân idüb zebâne-i mu«â§amet revâ…-ı kâ«-ı @uhûra ta¡allu… eyledi. Bu «aber nigehbân-ı «ıýýa-i risâlet ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm √a≥retlerine gûş-res oldu…da gûş-mâl-i ¡i§âbe-i işrâk içün evvelâ kelânterân-ı …abµleyi i√≥âr buyurub levâzım-ı terhµb ve ta«vµfle [T2-151b] dârü‟l-emn-i √avza-i İslâm‟a teklµf buyurdı…larında çeşm-i bed-bµnlerindeki sebel-i cehl mu¡âyene-i râh-ı hüdâ‟ya mâni¡ olmaπın ceng-cûyâne ýavr ile √uzûr-ı mu…addes- i nebevµden be-der oldılar. Ol e&nâda bülbül-i sidre-nişµn [Ş-119a] √a≥ret-i Cibrµl-i Emµn gül-deste-i kerµme-i َ ِ ِا َا بُّ ُِ َ َ ّلا نَّ ِ ء َوَس ىَلَع ْ ِ ْ َاِ ْ ِنا َ ً َا َ ِ ٍ ْوَقَ نِم نَّنَ ََ نَّمِ َو197 iblâπıyla
ta√rµk-i §ar§ar-ı ¡azm itmegin §aff-der-i âsumân-ma…arr ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm √a≥retleri Ebû Lübâbe ra≦ıya‟llâhu ¡anhı dârü‟l-√ikem-i ýayyibede câ-nişµn buyurub techµz-i leşker-i @afer-medârla ol dûza«iyân-ı jekâl-ýıynetüñ müste…arları olan √i§ârı man…al-ı198 pür-ateşvâr ma√§ûr idüb sene-i &âniyye-i hicriyye şevvâlinüñ munta§ıfından pânz-deh-i199 [T1-4a] şebâne-rûz i¡mâl-i levâzım-ı ta≥yµ… ü tenkµl
eylediler. Kemân-ı sµm-tûz-ı πurre-i ≠i‟l-…a¡de dûş-ı âsumânda dıra«şân oldu…da ýabla-i sµne-i Yehûd hedef-i nâvek-i ı≥ýırâb olmaπın bi‟l-cümle emvâlleri müsellem-i ta§arruf-ı πuzât olma… şarýıyla dâ¡iye-i istµmâna ru«§at-cûy oldılar ammâ cânib-i nebevµden ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm ¡adem-i müsâ¡adeden nâşµ bi‟≥-≥arûre sâ√a-i
194 itmegin A, E, Ş, M, T1; idüp T2.
195 dârü‟l-…urb-ı A, T1, T2; dârü‟≦-≦arb-ı E, M, Ş 196 fesâd-bünyân-ı, Gültekin, s. 106.
197“Sen anlaşma yaptığın bir kavmin hıyanet etmesinden endişe edersen karşılıklılık ilkesine uyarak
(savaştan önce) anlaşmayı bozduğunu kendilerine bildir.” Enfâl Sûresi; 58.
198 man…al-ı M, E, Ş, T1, T2; A‟da yok 199 panz-deh-i A, E, M; yânz-deh T1, T2
75
teslµme nüzûl eylediler. Şümârları resµde-i derece-i seb¡a-mi‟e idi. Emr-i200 rekµz-i201 [A-3b] ≥amµr-i seyyid-i ¡âlemiyân ol bed-¡ahdlerüñ «ûnıyla fe≥â-yı202 §a√râyı pâre-i mercân itmek oldıπından dest-i peymân-şikestlerin …ufl-i203 §andû…a-i …a≥â itmekiçün Mün≠ir bin ¢uddâme-i Sülemµ‟ye işâret buyurdılar. Ol «ilâlde ser-i …âfile- i nifâ… ¡Abdu‟llâh bin Ebµ Selûl-i bed-a«lâ… pµşgâh-ı seyyid-i kâ‟inât ¡aleyhi ef≦alü‟§- §alâtda204 «âr-ı [E-4a] «od-rûy-§ıfat nümayân205 ve dâmen-i recâ-yı iclâya âvizân oldı
her-çend nâzenµn-i bâlâ-«âne-i ¡illiyyµn ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm i@hâr-ı çµn-i cebµn idüb ma…âl-i melâl-engµzinden i¡râz-ı veche-i iltifât iderlerdi. Ammâ ol bed-sirişt-i nifâ…-âlûduñ mübâlaπa-i ibrâmı √add-i müdâfa¡adan tecâvüz itmegin ¡â…ıbet [M-6]
206 ﻢﻬﻌﻤ ﻪﻧﻌﻠﻮ ﷲ ﻢﻬﻧﻌﻠ ﻡﻫﻮﻠﺨ cevâbı ile evýân-ı me‟lûfelerinden celâya ru«§at virüb
¡Ubâdet bin e§-~âmit ra≦ıya‟llâhu ¡anh mânende-i §abâ-yı «âşâk-rûb ol «as-ýıynetân üzre ta¡yµn buyırulub arâ≥µ-yi Şâm‟dan Ezri¡ât nâm ma√alle iclâ eylediler. Ma√all-i ma¡hûdda müddet-i …alµle içinde bi‟l-cümle [T2-152a] dergeh-nişµn-i …a¡r-ı207 ca√µm208 oldu…ları i&bât-kerde-i da…µ…a-sencân-ı siyerdür. Havâlµ-i riyâ≥-ı Ye&rib ol «âr-menişândan taýhµr olundu…da esli√a vü emvâlleri beyne‟l-a§√âb …ısmet buyrulub √i§§e-i «â§§e-i mu…addes-i nebevµ [T1-4b] ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm da«i ba¡≥ı cigerdârân-ı A§√âb-ı Kirâm‟a in¡âm buyurıldı.
Vâ…ı¡a-i ∏azvetü‟s-Sevµk
Da…µ…a-şinâsân-ı pervµzen-i siyer bu resmile idâre-i ýav⫵n-i «aber eylemişlerdür209 ki Ebû Süfyân ma¡reke-i ¢ureyş-sûz-ı rûz-ı210 Bedr‟den be-der olıca… ne≠r eyledi ki leşker-i @afer-şikârdan a«≠-i inti…âm itmedükce ne cism-i πam- fersûdın firâş-ı nisvânda temkµn ve ne ser-i hevâ-perestin ¡âdet-i ¡Urbân üzre tedhµn eyleye. Bir rivâyetde çihil-nefer ve bir rivâyetde dü-§ad müşrik-i herze-gerd ile cânib-i Medµne‟ye ta√rµk-i …âdime-i nâdime eyledi. E&nâ-yı ýarµ…de …abµle-i Benµ‟n-
200 emr-i T1; A, Ş, E, T2, M‟de yok 201 rekµz-i A, E, Ş, M, T1; rekµn-i T2 202 fe≥â-yı A, M, E, Ş; √a§â-yı T1, T2
203 fe≥â-yı §a√râyı pâre-i mercân itmek oldıπından dest-i peymân-şikestlerin …ufl-i M, E, Ş, T1, T2;
A‟da yok.
204 ¡aleyhi ef≦alü‟§-§alâtda A, E, T1, T2, Ş; ¡aleyhi ef≦alü‟§-§alâtü ve‟s-selâmda M 205 nümâyân E, M,Ş, T1, T2; nihân A
206 Onları çözün, Allah‟ın laneti onların üzerine olsun. 207 …a¡r-ı E; A, Ş, M, T1, T2‟de yok.
208 ca√µm M, Ş, T1, T2; √amµm A
209 eylemişlerdür A, E, M, T2, itmişlerdür T1 210 rûz-ı T1, T2, Ş, A, E, M‟de yok.
76
Na≦µr‟den ◊uyey bin A√ýab‟uñ der-i «ânesine mânende-i deryûzeger-i nevâle-cûy tevcµh-i maýiyye-i nüzûl [Ş-119b] murâd eyledükde derµçe-i ma…§ûd-ı bµ-sûdı gibi der-i dâr-ı rûy-ı ümmµdine sedd ü sµne-i ârzûsın nişâne-i ýabanca-i redd itmegin nâ- çâr «âne-i Selâm bin Müşkim‟de basý-ı √a§µr-pâre-i me≠ellet eyledi. Selâm tertµb-i lâzıme-i mihmândârµ ve temâm-ı şeb birbiriyle idâre-i a…dâh-ı211 mey-güsârµ212 itmekle Ebû Süfyân mâfi‟≥-≥amµri olan dürd-i maπşûş213 efkârı rµ«te-i piyâle-i [E-4b]
ta§rµ√ eyledi va…t-i se√er Medµne-i Müteberrike‟ye bir fersa« mi…dârı ma√alde vâ…i¡ nâhiye-i ¡Arµ≥‟de bir mü‟min-i En§ârµ müzdverµ ile kârbend-i meşπale-i zirâ¡at iken sünbüle-i √ayâtların214 √avâle-i dâs-ı memât eyledi ve iki na«l-i «urmâyı da«i şerâre-i ma@lûm-sûzıyla ol reh-revân-ı215 be…âya meş¡al-i âteş-feşân eyleyüb zu¡m-ı bâýılı üzre bâr-ı ¡ahdi dûş-ı iltizamından ıs…aý itmekle cânib-i Mekke‟ye [A-4a] ¡inân- gerdân olduπı şâh-bâz-ı âşiyâne-nişµn-i risâlet ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm √a≥retlerine ma¡rû≥ oldu…da Ebû Lübâbe‟yi [T1-5a] nigehbân-ı mesned-i «ilâfet216 buyurub iki yüz ¡i…âb-ı §a¡ve-şikârla ≠übâle-i hevâ-girân-ı işrâkden ecin√a-güşây-ı isti¡câl oldılar. Küffâr güriz-pây-ı217 vâhime-i ¡a…ab-gµrândan sebükbâr olmaπiçün tûşe-i râhları olan
enbân-ı Sevµ…i ki revπenle âlûde ârddan ¡ibâretdür efgende-i beyâbân-ı telâş idüb na§µb-i √av§ala-i πuzât olmaπın bu √areket-i pür-bereket [T2-152b] ∏azve-i Sevµ… nâmıyla âsiyâb-ı efvâhda dâ‟ir oldı. Dârü‟l-…arâr-ı Medµne‟ye vu§ûl218 «ilâlinde §aff- ârâ-yı §alât-ı ¡ıyd-ı a≦√â olub bi‟l-cümle [M-7] aπniyâ-yı a§√âb ile ra≦ıya‟llâhu ¡anhüm riyâ≥-ı rı≥â-yı İlâhµ‟ye …anevât-ı gelû-yı ≥e√âyâdan isâle-i mâ‟ü‟l-√ayât-ı «ûn ve ru«sâre-i ¡arâyis-i ta…vâyı gül-gûn eylediler.
Va…âyi¡-i219 Sene-i ¿âli&e-i Hicriyye Vâ…ı¡a-i ∏azve-i ¢ar…aratü‟l-Küdr
¢â‟idân-ı …aýar-ı a«bâr bu ýarz üzre tertµb-i mehâr-ı güftâr eylemişlerdür ki kefere-i sa…µm-dilân-ı220 Benµ Süleym ve ∏aýafân‟dan bir şir≠ime-i şerr-endµş ı≥râr-ı müslimµne intihâz-ı fur§at ümmµdiyle ¢ar…ara nâm ma√alde ¡a…d-i cem¡iyyet
211 a…dâ√-ı A, E, Ş, T1, T2; …adeh-i M 212 meygüsârµ E, M, Ş, T1, T2; meygüsâr A 213 maπşûş-ı, Gültekin, s. 108.
214 √ayâtların E, M, Ş, T1, T2; √ayâtlarını A;
215 reh-revân-ı E, M, Ş; reh-revâdan A; reh-erv-i T1, T2
216 mesned-i «ilâfet A, E, Ş, T1, T2; mesned-nişµn-i cây-ı «ilâfet M 217 küffâr-ı güriz pây-ı, Gültekin, s. 108.
218 vu§ûl E, M, Ş, T1, T2; du«ûl A, Ş 219 va…âyi¡-i A, Ş, E, T1, T2; ez-va…âyi¡-i M 220 dilân-ı A, E, Ş, T1, T2; dilân olan M
77
itdükleri sâmi¡a-res-i …âfile-salâr-ı enbiyâ ¡aleyhi‟t-ta√iyyâtü‟l-verâ olmaπın Muhâcirµn ü En§ârdan bir fır…a meydân-ı neverd-i nâverdle ma√all-i ma¡hûda ta√rµk-i heyûn-ı tesâru¡ buyurdu…larında gümşüdegân-ı miyân-ı beyâbân-ı221 ≦alâlden e&er be-dµdâr olmayub anca… Yesâr nâm bir πulâmla bir nice sârbân ra¡y-ı cimâle rehµn-i iştiπâl bulundu. Anlardan [E-5a] isti«bâr-ı mecma¡-ı küffâr olındu…da ¡adem-i ıýýıla¡ları müte¡ayyµn olmaπın bi‟l-cümle bu«tiyân u bu«tµ-keşân cânib-i Medµne‟ye sev… buyuruldı. İmâm-ı §aff-ı enbiyâ ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm edâ-yı farµ≥a-i §ub√ içün …andµl-i cebµn-i mübµnleriyle tenvµr-i mi√râb-ı ¡illiyyµn buyurdı…larında Yesâr da«i …arµ√a-i hidâyet-cûy-ı cibillµsinden nâşµ gü≠âşte-i silk-i §ufûf-ı cemâ¡at olub seyyid-i ¡âlemiyân [T1-5b] ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm ba¡de‟§-§alâtü ve‟s-selâm222
cânib-i Yesâr‟a tevcµh-i na@ra-i iltifât buyurdı…larında ol πulâm-ı nµk-fercâmuñ [Ş- 120a] bµ-teklµf süb√a-i lü‟lü‟-sµmâ-yı §ufûfa insilâki «âýır-ı cihân-tâblarına zerµ¡a-i inşirâ√ oldı. ◊u≥≥âr-ı πuzât bâre-i Yesâr‟da ta¡allu…-ı «âýır-ı seyyid-i kâ‟inâtı ¡aleyhi‟t-ta√iyyâtü ve‟t-teslµm223 ihsâs itmeleriyle her biri kemâl-i raπbetle √i§§esin ıs…ât idüb Yesâr-ı devletyâr mülk-i yemµn-i seyyidü‟&-&a…aleyn224 ¡aleyhi‟§-§alâtü
ve‟s-selâm olma… niyâzıyla ru«-sûde-i zemµn-i ≥arâ¡et olıca… §a√µfe-i niyâzları ra…am-dâşte-i …abûl oldıπından πayrı Yesâr‟uñ da«i lev√a-i gerdeninden √akk-i sevâd-ı rı……ıyyet buyurdılar.
beyt li-mü‟ellifehi225
[T2-153a] Görmeyen gülşen-i ru«sâruñı dil-şâd olamaz Serv-i âzâduña …ul olmayan âzâd olamaz226
[A-4b] Merbûý-ı ezµmme-i iπtinâm olan cimâlden ba¡d-ı ifrâzü‟l-«umus her πâzµ-i nµk-ba«t bir …avlde ikişer rivâyet-i u«râda üçer re‟s-i şütür-i ser-mestle Medµne-i Müteyemmene‟de inâ«a-i nâ…a-i mu¡âvedet eylediler.227
Vâ…ı¡a-i ∏azve-i Enmâr
221 beyâbân-ı M, E, Ş, T1, T2; A‟da yok.
222 ba¡de‟§-§alâtü ve‟s-selâm A, M, Ş, T1, T2; E‟de yok.
223 ¡aleyhi‟t-ta√iyyâtü ve‟t-teslµm A; ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm M, T1, T2; ¡aleyhü‟t-tahiyyat E 224 Yesâr, devletyâr-i mülk-i yemµn seyyidü‟&-&a…aleyn, Gültekin, s. 109.
225 beyt li-mü‟ellifehi M; beyt A, E, T1, T2, Ş
226 Serv-i âzâduña …ul olmayan âzâd olamaz M, T1, T2; Serv-i âzâduña …ul olmayan A; dil-şâd
olmaz...âzâd olmaz Ş
227
78
Bu πazve-i i¡câz-e&er elsine-i mu√addidân-ı228 mebânµ-i siyerde πazve-i ±µ- emer ile da«i mevsûmdur ki ¡alâ-kile‟t-ta…dµreyn arâ≥µ-i Necid‟den bir mev≥i¡ ismi oldıπı &übût-yâfte-i [M-8] fe≥â-yı ta¡ayyündür. Rûbâh-sµretân-ı Benµ ¿a¡lebe ve Benµ Mu√ârib‟den bir gürûh kâfir-i √µle-cûy ∏avre& nâm bir şa«§-ı ¡avret-sµmâ-yı nâ…ı§ü‟l- idrâk ifsâdıyle mev≥i¡-i mârrü‟≠-≠ikrde «argele-bend-i cem¡iyyet ve cânib-i Dârü‟l- hicreye bâr-âver-i «âr-ı e≠iyyet oldukları gûş-zed-i «ıýýa-i risâlet ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟t- ta√iyyat olmaπın ◊a≥ret-i ¡O&mân bin ¡Affân ra≦ıya‟llâhu ¡anh mesned-i âsumân- ýufeyle temkµn buyrulub dört yüz elli nefer-i hizebrân-ı künâm-ı [E- 5b] İslâm ile rikâb-engµz-i ¡azm oldılar ma√all-i ma¡hûda …arµb bir mev≥i¡de229 Cabbâr nâm bir bâdiye-gerd-i bâd-peymâya mülâ…µ olub isti¡lâm-ı müste…arr-ı «u§ûm [T1-6a] buyurdı…larında enbân-ı râzdan bu güne fekk-i ¡u…de-i ibhâm eyledi ki √aşerât-ı hevâm-sirişt-i müşrikân âvâze-i §â¡i…a-i §avlet-i ¡azmiñüz istimâ¡ından şikâf-ı ru‟us-ı cibâle tevârµ eylediler. Bµm-i bâri…a-i şemşµr-i ¡âlem-sûzuñuzdan irâ‟et-i sere …aý¡â iktidârları yo…dur. Seyyid-i ¡âlem §alla‟llâhu ¡aleyhi ve-sellem Cabbâr‟ı «∙ân-ı le≠µ≥ü‟n-nevâl-i İslâm‟a da¡vet buyurdı…larında √av§ala-i cibilliyyeti …abûl-i nevâle-i hidâyete müsta¡idd olmaπın ta√rµk-i ser-engüşt-i i«lâ§la dil ü dehânın230 lebrµz-i mâ‟ide-i µmân eyledi. Vâ…ı¡â Cabbâr‟uñ sebk-i …âlıb-ı ta…dµr itdügi üzre ef¡µ-nihâdân- ı kûhsâr-ı «izlân «azµde-i §ûrâ«-ı i«tifâ oldı…ları müte¡ayyin olmaπın bu πazvede √âlet-i zed ü bürd §ûret-pe≠µr olmadı231 ammâ ol rûz-ı ra√met-fürûzda sa……â-yı se«âb ma…dem-i sulýânü‟r-rüsül ¡aleyhi‟§-§alâtü ve‟s-selâm √a≥retine232 ni&âr-ı reşe√ât-ı
le‟âl itmegin câme-i âsumân-ýırâzları mânende-i verd-i ýarµ233 şebnemdâr olmaπla bir şâ«-ı dıra«ta ta¡lµ… idüb pây-ı dıra«tı bir müddet müttekâ-yı celse-i istirâ√ât buyurdılar.234
beyt
[T2-153b] Fedâ o na«le sehµ-…âmetân-ı sµmµn-ber Ki sâyesin ide cây-ı nişest-i235 peyπam-ber236
228 mu√addidân-ı A, E, Ş, M, T2; müceddidân T1. 229 bir mev≥i¡de M, T1, Ş, T2; E, A‟da yok.
230 dil ü dehânın A, E, Ş, T1, T2; cân u dilden dehânın M 231
olmadı A, E, M, ġ, T2; oldı T1
232 ve‟s-selâm √a≥retine E, Ş, ve‟s-selâma A, M, T1, T2 233 ýarµ-i, Gültekin, s. 110.
234 istirâ√ât buyurdılar A, E, Ş, M, T1, T2; istirâ√atle Ş 235 nişest, Gültekin, s. 110.
79
[Ş-120b] Mütere§§idân-ı kemµn-i ≦alâl bu √âlet müşahedesinden nâşµ ∏avre&‟i @uhûr-ı hengâm-ı fur§at tebşµri ile teşcµ¡ itmeleriyle mânende-i düzd-i çâlâk-…âmet