Teminat Hükmünde Olan EĢya

AATUHK’nın 12’nci maddesinin birinci fıkrası hükmüne göre, bar, otel, han, pansiyon, çalgılı yerler, sinemalar, oyun ve dans yerleri, birahane, meyhane, genel evler içerisinde bulunan eĢya ve malzeme 2004 sayılı Ġcra ve Ġflas Kanununun 270, 271’inci maddeleri hükümleri saklı kalmak Ģartıyla bu müesseselerin iĢletilmesinden doğan kamu alacaklarına karĢı teminat hükmündedir. Kanun hükmünde de görüldüğü üzere hangi müesseselerin eĢyalarının teminat hükmünde olduğu ismen sayılarak belirtildiğinden bu yerler benzeĢtirme yoluyla çoğaltılamaz.

ĠĢletme, kar elde etme amacıyla ve belirli bir organizasyon içerisinde, üretim faktörlerinin ekonomik sürece sokulduğu yerlerdir. Kanunda sayılan yerlerin tamamı eğlence ve barınma hizmeti veren iĢletmelerdir. Bu yerlerin iĢletilmesinden doğan kamu

106 323 nolu Tahsilat Genel Tebliği, http://www.gib.gov.tr/index.php?id=1028, (EriĢim: 02.12.2010).

borçları, genellikle gelir ve kurumlar vergisi, KDV, belediyelere ödenen harç ve vergiler, damga vergisi ile bunlara bağlı ortaya çıkan vergi cezaları, gecikme zammı ve faizlerdir¹⁰⁷. Sayılan bu kamu alacaklarına karĢı bu iĢletmelerdeki eĢyalar teminat hükmündedir. Ancak, iĢletme sahibinin trafik para cezası, Emlak Vergisi veya Veraset ve Ġntikal Vergisi borçları için o iĢletmedeki eĢya ve malzeme teminat olamaz.

Maddenin birinci fıkrasında yer alan Ġcra Ġflas Kanunu’nun 270 ile 271’nci maddeleri Borçlar Kanunu’nun kiralayanın hapis hakkını düzenleyen 267/1 maddeleri birlikte çalıĢtırılır. Bu düzenlemeye göre, bir gayrimenkul kiralayanı, geçmiĢ bir yıllık ve iĢlemekte olan altı aylık kira alacaklarını tahsil edebilmesi için kanun koyucu anılan hükümler gereği, kiralayan gayrimenkul içinde bulunan ve kiracıya ait olan döĢemeler, süslemeler ile içinde bulunan taĢınır eĢyalar üzerinde hapis hakkına sahiptir.

Bu bağlamda kiraya veren, kiracının kiralanan yer içerisindeki eĢyaları üzerinde kira alacaklarına mahsuben olmak üzere hapis hakkına sahiptir. Kiralanan gayrimenkul kiracısının aynı zamanda kamu borçlusu olması durumunda, kira alacağı teminatı özelliğini taĢıyan eĢyanın satılması durumunda kiralayanın kira alacağı öncelik hakkına sahip olup kiralayana ödenecektir. Bir baĢka anlatımla kira alacağı, kamu alacağından önce gelir.

Maddenin ikinci fıkrasında noterden tasdikli kira mukavelesinde gayrimenkul sahibinin demirbaĢı olarak kayıtlı eĢya ve malzemesi ile otel, han ve pansiyonlardaki misafir ve kiracıların kendilerine ait eĢyalarının teminat hükmünde eĢya kapsamına girmeyeceği belirtilmiĢtir. Bu düzenleme sonucu kiralayan ile kiracı arasından noterden yapılmıĢ bir kira mukavelesinde, kiralanan gayrimenkulde bulunan eĢya ve demirbaĢların kiralayana ait olduğuna iliĢkin hükümlerin mevcut olması durumunda bu eĢyalar üzerinde kamu alacağının tahsiline iliĢkin her hangi bir öncelik hakkının olması söz konusu değildir. Ancak, gayrimenkul kiralandığı tarihten sonra kiracı tarafından alınan ve bu demirbaĢ ile eĢyalar kiralayana aitmiĢ gibi özel sözleĢme düzenlenmesi durumunda, kamu alacağının tahsiline engel olmaya yönelik ve muvazaalı bir iĢlem olduğundan bu tür iĢlemler her hangi bir hüküm ifade etmez ve geçersizdir¹⁰⁸.

Aynı maddeye göre, otel, han ve pansiyonlardaki misafir ve kiracıların kendilerine ait eĢyaları da, belirtilen yerlerin iĢletilmesinden doğan kamu alacağına karĢı teminat teĢkil etmeyecektir.

107 Bayraklı, a.g.e., s.38.

108 Serim, a.g.e., s.32.

Maddenin üçüncü fıkrasına göre, teminat hükmünde olan eĢya üzerinde üçüncü kiĢilerin istihkak iddiasında bulunmaları, kural olarak alacaklı kamu idaresinin teminat hakkını ortadan kaldırmaz. Bir baĢka deyiĢle, üçüncü kiĢiler bu mallar üzerinde istihkak iddiasında bulunsalar dahi, kamu alacağı teminat hükmünde olmaya devam eder¹⁰⁹. Ancak, iki durumda, kamu alacağının önceliğinin bulunmayacağı aynı fıkrada belirtilmiĢtir. Bunlar (eski) Medeni Kanun’un 688’nci maddesi ile Borçlar Kanunu’nun 222’nci maddesi hükümlerine göre yapılacak istihkak iddialarıdır.

01.01.2002 tarihinde 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte 743 sayılı eski Medeni Kanun yürürlükten kaldırılmıĢtır. Eski Medeni Kanunun 688’inci maddesi mülkiyeti muhafaza mukavelesi ile ilgilidir. Bu madde, 4721 sayılı Medeni Kanunun 764’üncü maddesinde yeniden düzenlenmiĢtir. AATUHK’un 12/3’üncü maddesinde belirtilen Medeni Kanun’un 688’inci maddesi eski Medeni Kanunun 688’inci maddesidir. Kanunun, Medeni Kanundaki değiĢikliğe uygun olarak düzeltilmesi uygun olacaktır.

Mülkiyeti muhafaza, zilyetliğin alıcıda olmasına karĢın, menkul bir malın mülkiyetinin, belirli bir Ģartın gerçekleĢmesine kadar satıcıda alıkonulması Ģeklinde tanımlanabilir. Söz konusu maddeye göre böyle bir satıĢın geçerli olabilmesi için, alıcı ile satıcı arasında yapılan sözleĢmenin, menkulü satın alan tarafın ikametgahındaki noter tarafından tasdik edilmesi ve sicil kaydedilmesi gerekir.

Borçlar Kanunu’nun 222’nci maddesi ise taksitle satıĢlarla ilgilidir. TaĢınır malların taksitle satıldığı durumlarda, alıcının taksitlerden birini zamanında ödememesi durumunda, satıcı o taksitin ödenmesinin talep edebileceği gibi satıĢ sözleĢmesinde mülkiyeti muhafaza Ģart koĢulmuĢ ise, bu hakkı ileri sürüp satıĢ anlaĢmasını feshedebilir¹¹⁰.

Bar, otel, han, pansiyon, çalgılı yerler, sinemalar, oyun ve dans yerleri, birahane, meyhane, genelevler içerisinde bulunan eĢya ve malzemeye iliĢkin olarak üçüncü kiĢilerin mülkiyeti muhafaza ve taksitle satıĢlarla ilgili bu yerlerin sahip ve iĢletmecilerine karĢı ileri sürdükleri istihkak iddiaları kamu alacaklısına karĢıda ileri

109 Servet ġamlıoğlu-Yılmaz Özbalcı, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Yorum ve Açıklamaları, Ankara:Feryal Matbaacılık, 1994, s.95.

110 Çelik, a.g.e., s.48.

sürülebilir. Bu iki konu kamu alacaklısının teminat hakkına müdahale izni veren istisnalardır¹¹¹.