Temel Olgunluk Düzeyi Ölçüm Sistemleri

Olgunluk modelleri ile seviyeleme metodları ilk olarak kalite yönetimi araştırmaları sırasında ortaya çıkmıştır [41]. Bu seviyelerin belirlenmesinin temel amacı firmanın faaliyet alanında veya hedefleri çerçevesinde seviyesinin ölçülmesi ve performans iyileştirmesi için temel yol haritasının çizilmesidir.

En iyi bilinen olgunluk düzeyi modeli Entegre Kapasite Olgunluk Düzeyi Modeli (CMMI) olarak bilinmektedir [42]. Bu model Yazılım Mühendisliği Enstitüsü (SEI, 2004) tarafından 1990larda geliştirilmiştir. Model sistemi, ürün-servis geliştirme ve sürdürülebilirliği faaliyetlerini verimlilik ve üretkenlik açısından dizayn safhasından sürdürülebilirlik süreçlerine kadar inceler, seviyeler ve gelişim fırsatlarını tespit eder.

Bu model genellikle mühendislik faaliyetleri alanında kullanılmıştır. Modelin ana amacı sistemi en üst olgunluk seviyesine çıkarmaktır. Bu modelde 5 olgunluk düzeyi bulunmaktadır. Bunlar;

Seviye-1 Başlangıç: Süreçler net olarak tanımlanmamış ve standartlaştırılmamıştır. Performans düzenli olarak takip edilmemektedir.

Seviye-2 Yönetilebilir: Ölçülebilir süreçler planlanmış, yönetilebilir, denetlenen faaliyetler- den oluşmaktadır.

Seviye-3 Tanımlanmış: Süreçler standart hale getirilmiş ve hedefleri tanımlanmış organizasyonun tüm bölümleri tarafından sahiplenilmiştir.

Seviye-4 Kantitatif Yönetim: Tüm organizasyonun süreçler için performans hedefleri oluşturulmuştur. Performans hedefleri sadece organizasyonel değil, bunun yanında müşteri taleplerini de içermektedir. Tüm çıktılar kantitatif olarak ölçülmektedir. Seviye-5 Optimizasyon: Süreç performansları kantitatif olarak analiz edilmekte ve sürekli geliştirilmektedir.

Bu tip kalite yönetim metodlarını baz alan olgunluk düzeyi modelleri, süreç ölçümlerine ve iyi örneklerle sürekli gelişime odaklanmıştır. Tedarik zinciri yönetimi ile ilgili araştırma yapan birçok yazar, olgunluk seviye ölçümü ile performans arasındaki ilişkiyi göstermektedir [43]. Lojistik yönetimi performansında da en iyi sistemlerin temel özelliği değer yaratmayı bilmektir.

Tedarik Zinciri Yönetiminde bir diğer önemli olgunluk düzeyi ölçüm modeli Referans Tedarik Zinciri Yönetimi (SCOR) Modelidir [43]. Bu model firmalarıntam kapsamlı tedarik zinciri yönetimi becerilerini seviyelemektedir. Bu modelde 4 olgunluk düzeyi bulunmaktadır. Bunlar;

Seviye-1 Fonksiyonel Entegrasyon: Amaç, firma iç süreçlerinin performans iyileştirmelerinin sağlanmasıdır. Bu iyileştirmelerin optimum düzeyde olmaları beklenmemektedir.

Seviye-2 Đçsel Entegrasyon: Amaç, Süreç ve geliştirme analizleri için araçların tasarlanması ve performans yönetiminin organizasyon talepleri için optimum hale getirilmesidir.

Seviye-3 Dışsal Entegrasyon: Amaç, performans yönetiminin önemli dış aktörler için genişletilmesi ve onlarla performans göstergelerinin paylaşılmasıdır.

Seviye-4 Firmalar arası Đşbirliği: Amaç, organizasyonlar arası tasarım, yönetim modülleri, risk yönetimleri gibi alanlarda işbirliğinin kurulması ve performans hedeflerinin birlikte seçilmesidir.

Pache ve Spalanzani (2007) Organizasyonlar Arası Tedarik Zinciri Yönetimi için toplumsal açıyı da içerecek şekilde 5 seviyeli olgunluk düzeyi modellemesi geliştirmişlerdir [42]. Bu seviyeler;

Seviye-1 Organizasyonel Olgunluk Düzeyi: Bu düzeydeki amaç tek bir firmanın kendi organizasyonu içindeki farklı süreçlerin(dizayn, pazarlama, üretim vb.) performansını bir arada yönetmesidir.

Seviye-2 Organizasyonlar Arası Olgunluk Düzeyi: Bu düzeyde, firmanın performans metriklerinin global seviyede yönetilmesi ve bu metriklerin tedarikçiler, servis sağlayıcıları, müşterilerle ortak olarak kullanılması amaçlanmaktadır.

Seviye-3 Kapsamlı Organizasyonlar Arası Olgunluk Düzeyi: Zincirdeki tüm aktörlerin ortak performans metriklerini kullanması, bunları geliştirmek için ortak çalışmalar yapması amaçlanmaktadır.

Seviye-4 Çoklu Zincir Olgunluk Düzeyi: Firmanın, ortak sektörel performans hedeflerin belirlendiği bir tedarik zinciri takımının parçası ve yaptığı geliştirmeleri takımla paylaşan ve yeni gelişmeleri sistemine entegre eden bir oyuncu olması amaçlanmaktadır.

Seviye-5 Toplumsal Olgunluk Düzeyi: Tüm firmalar, global bir ağ içinde performans hedeflerini belirlemiş ve bu performans hedeflerinin yanı sıra toplumsal duyarlılıkları (çevre, toplum bilinci gibi) oluşturmuş olması amaçlanmaktadır. Bu düzeyle ilgili örnek uygulama Fransa’da Demeter Kulübü tarafından uygulanmıştır. Bu kulübün üyeleri performans göstergelerinin yanı sıra global toplumsal ve çevre hedeflerini de oluşturmuştur [42].

Şekil 4.1’de Pache ve Spalanzani’nin geliştirdiği 5 seviyeli Organizasyonlar Arası Tedarik Zinciri Yönetimi olgunluk düzeyi modelinin temel hatları gösterilmiştir. Bu modelde organizasyonlar tedarik zinciri içinde bir bütün olarak incelenmiştir. Bu bütünlüğü sağlayan unsurlar belirlenmiş, bu unsurların içinde toplumsal, çevresel ve sosyal konular da değerlendirilmiştir. Đlk seviyede şirket bireysel hareket ederken, ikinci seviyede organizasyonlar arası ilişkiler şekillenmeye başlamıştır. Üçüncü

seviyede organizasyonlar arası düzenli ilişkiler kurulmuş ve düzeyleri kontratlarla belirlenmiştir. Dördüncü seviyede çoklu zincirde tüm aktörlerle ilişkiler kurulmuştur. Son seviyede aktörlerle güçlü ilişkiler sosyal sorumluluk için de ortak hareket etmeye dönüşmüştür.

Şekil 4.1 : Organizasyonlar Arası Tedarik Zinciri Modelinde Temel Olgunluk Düzeyleri [42]

Kapasite Olgunluk Düzeyi Modeli (CMMI), performans ve süreç odaklı seviyeleme yaparken zincirdeki aktörlerle ilişkileri belirlememektedir. Referans Tedarik Zinciri Yönetimi (SCOR) modeli ise organizasyonlar arası işbirliğini irdelerken, çoklu zincirdeki işbirliğini ve çevresel, sosyal duyarlılık düzeylerini incelememektedir. Pache ve Spalanzani’nin geliştirmiş olduğu modelde ise hem sosyal konular incelenmekte hem de çoklu zincir içindeki aktörler arası ilişkiler belirlenmektedir [42].

Organizasyonel

*Yatay seviyede performans bazlı yaklaşım *Farklı fonksiyonlar arası güçlü etkileşim *Müşteri ve zincirdeki aktörlerin değerlerine odaklanamama Organizasyonlar Arası * Zincirdeki diğer aktörlerle başlangıç düzeyinde ilişki *Tedarikçi ve müşterilerle sınırlı ilişki *Performans izleme araçlarının uygulanması Kapsamlı Organizasyonlar Arası

*Paydaşlarla düzenli ilişki *Tüm aktörlerle kontratlarla belirlenmiş ilişkiler

*Risk ve finansal analizin paylaşımı Çoklu Zincir * Tüm aktörlerle kontratlarla belirlenmiş ilişkiler *Çoklu zincirde amaçların, kaynakların, risk ve finansal analizlerin paylaşımı

Organizasyonel Olgunluk

*Kapsamlı sosyal sorumluluk

*Paydaşlarla global bakış açısı

*Global değer yaratma süreçlerinin uygulaması Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3 Seviye 4 Seviye 5 Performans Olgunluk Düzeyi

4.4 Üretim, Tedarik Zinciri Ve Lojistik Konularındaki Performans ve Olgunluk