“Üniversite Öğrencilerinin TCR ve KYŞ’ye İlişkin Tutumları: Dicle Üniversitesi Örneği’’ başlıklı çalışma tarama modelinde betimsel ve kesitsel bir çalışma olarak tasarlanmıştır.
Tarama modeli geçmişte ve ya halen varolan bir durumu olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan yaklaşımlardır. Araştırmaya konu olan, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde var olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Onları herhangi bir şekilde değiştirme ve etkileme çabası gösterilmez (Neuman, 2014: 395).
Genel tarama modeli ise çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinde yapılan tarama düzenidir (Karasar, 2005: 79).
Araştırma çerçevesinden dolayı tarama modeli araştırmalar grubunun, genel tarama sınıfının, kesitsel tarama modeli içerisine girmektedir. Kesitsel bir çalışmadır çünkü anket çalışması 1-12 Aralık 2015 tarihlerinde, belli bir zaman kesiti içinde yapılmıştır.
Bu çerçevede öncelikle literatür taraması yapılarak konuyla ilgili bir takım bilgiler elde edilmiştir. Elde edilen bilgiler tasnif ve analiz edilerek araştırmanın teorik kısmı oluşturulmuştur. Araştırmanın teorik kısmı oluşturulduktan sonra uygulama bölümüne geçilmiştir. Uygulama için ilk etapta anket soruları ve gerekli ölçekler kullanılarak, anket formları oluşturulmuştur. Yapılan literatür taraması sonucunda hazırlanan anket formunun ilk kısmında, öğrencilerin tanımlayıcı bilgilerini içeren, ikinci bölümünde ise aile içi şiddet geçmişleriyle ilgili sorular bulunmaktadır. Daha sonra Zeyneloğlu (2008) tarafından geliştirilen “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği” (TCRTÖ) (Cronbach Alfa Güvenilirlik Katsayısı 0.92) ve literatür taraması sonucu ulaşılmış olan “ Kadına Yönelik Şiddet Tutum Anketi” kullanılmıştır (Kanbay ve ark., 2012) . Soru formunun son kısmına ise tarafımca bazı tutum cümleleri eklenmiştir.
TCR ve KYŞ’ye ilişkin tutumların belirlenmesi amacıyla, araştırma sahası olarak üniversite seçildi. Üniversitelerin içinden öncelikle ulaşım elverişliliği tabii ki en önemli olarak literatür taramasının çekiciliğiyle veri çeşitliliği sunacağı düşünülerek D.Ü. seçildi. Anket formu oluşturulduktan sonra D.Ü.’nün toplumsal cinsiyet rolleri ve kadına yönelik şiddet tutumları açısından tıp, hukuk, ilahiyat, eğitim, edebiyat fakültelerinin toplumun şekillendirilmesinde önemli oldukları düşünülmüştür ve anket çalışması için
bu fakülteler seçilmiştir. Bu fakültelerde lisans programlarının son sınıflarında okuyan öğrenciler seçilerek araştırmaya katılacak kişi sayısı daha da azalmıştır. Son sınıf öğrencilerinin seçilmesinin sebebi ise bugüne kadar aldıkları dersler içerisinde kadına yönelik şiddet ve ya toplumsal cinsiyet dersi almış olup olmama durumlarına da bakarak üniversite eğitimlerinde bu konuya verdiği önemi değerlendirmek. Ayrıca son sınıfa gelmiş bir öğrencinin mevcut bakış açısı içerisinde kadına yönelik şiddet ve toplumsal cinsiyet rol kalıplarına bakışı araştırma için önemliydi. Araştırmaya hangi fakülte öğrencilerinin katılacağı belirlendikten sonra fakültelere göre en az kaç kişi katılması gerektiği belirlenmiştir. Bunun için belirli evrenler için kabul edilebilir örneklem büyüklüğü tablosundan faydalanılmıştır (Sekaran 2003:253).
Belirlenen fakültelerin son sınıf öğrencilerinden oranlı-tabakalı (cinsiyet-fakülte) örneklem yoluyla seçkisiz atama şeklinde kadın ve erkek öğrenciler seçilmiştir. Çalışmanın amacı ve nasıl uygulanacağı hakkında bilgilendirme yapılıp öğrencilerin onayı alındıktan sonra bu öğrencilere anket formu , “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği” (TCRTÖ) ve “Kadına Yönelik Şiddet Tutum Anketi” öğrencilere sınıf ortamında toplu olarak 30 dakika süre ile uygulanarak araştırma için gerekli olan veriler elde edilmiştir.
Elde edilen veriler SPSS 16.0 istatistik programı ile analiz edilmiştir. Ölçek puanlarının karşılaştırılmasında Kruskalwallis, Mann Whitney U, Fisher’ s Exact, Chi Sqare, Spearman Rho gibi analizler kullanılmıştır. Ayrıca, araştırmanın bulgularının değerlendirilmesinde ortalama, standart sapma ile yüzdelik oranlarının analizinden faydalanılmıştır. Bu analiz neticesinde teorik ve uygulama bölümlerinden elde edilen bulgular çerçevesinde araştırmanın değerlendirme ve sonuç kısmı oluşturulmuştur.
D.Ü.’nün ilahiyat, tıp, eğitim, edebiyat, hukuk fakültelerinden seçilen kadın ve erkek öğrencilere üç farklı kategoride sorular yöneltilmiştir. Bunlardan birinci grup sorular sosyo-demografik veriler elde etmeyi amaçlamaktadır. İkinci grup sorular toplumsal cinsiyet rol tutumlarını, üçüncü grup ise kadına yönelik şiddet türlerine ilişkin anketi ve oluşturulmuş bazı tutum ifadelerini içermektedir.
2.5.1. Sosyo-Demografik Bilgi Formu
Literatür taraması yapılarak hazırlanan bu formda öğrencilerin sosyo-demografik özellikleri (yaş, cinsiyet, doğum yeri, fakülte, medeni durum), öğrencilerin ebeveynlerinin sosyo-demografik özellikleri (Medeni durum, öğrenim durumu, çalışma durumu, akrabalık durumu), aile içi şiddete maruz kalma, uygulama ile kadına yönelik şiddete ilişkin bazı tutum ifadeleri yer almıştır.
2.5.2. Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği (TCRTÖ)
Araştırmada Zeyneloğlu ve Terzioğlu (2011) tarafından geliştirilen ve bireylerin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarını belirleyen “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği” ( Cronbach Alfa Güvenilirli katsayısı 0,92) kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan TCRTÖ’ye verilen yanıtlar her bir maddeye verilen toplam puanlar üzerinden değerlendirilmiştir. Ölçekte yer alan maddeler “Kesinlikle Katılmıyorum”, “Katılmıyorum”, “Kararsızım”, “Katılıyorum” ve “Tamamen Katılıyorum” seçenekleri olan 5’li likert tipi bir ölçek ile değerlendirilmiştir. Öğrencilerin ölçekten alabilecekleri maksimum puan “190”, minimum puan ise “38”dir. Ölçekten alınan en yüksek değer (5) öğrencinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin eşitlikçi tutuma sahip olduğunu, en düşük değer (1) ise öğrencinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin geleneksel tutuma sahip olduğunu göstermektedir. Ölçekte toplumsal cinsiyet rolleri; eşitlikçi cinsiyet rolü (4,13,18,22,8,27,12,20 no’lu sorular), kadın cinsiyet rolü (29,31,1,21,37,19,5,16, no’lu sorular), evlilikte cinsiyet rolü (14,15,26,9,36,6,10,2, no’lu sorular), geleneksel cinsiyet rolü (24,25,3,7,11,23,32,17 no’lu sorular), erkek cinsiyet rolü (34,33,30,35,28,38 no’lu sorular) olmak üzere beş boyutta incelenmektedir. Buna göre eşitlikçi cinsiyet rolü, kadın cinsiyet rolü, evlilikte cinsiyet rolü, geleneksel cinsiyet rolü boyutlarının alabileceği maksimum puan “40”, minimum puan ise “8” dir. Erkek cinsiyet rolü boyutunun alabileceği maksimum puan “30”, minimum puan ise “6” dır.
2.5.3. Kadına Yönelik Şiddet Tutum Anketi (KYŞTA)
Literatür taraması sonucu oluşturulmuş olan ankette “Katılmıyorum”, “Fikrim yok”, “Katılıyorum” seçenekleri verilmiştir. Anket kadına yönelik şiddet türlerine ilişkin
tutumları ölçmektedir. “Fiziksel ve Sözel Şiddet” boyutuna ilişkin 10 madde, “Ekonomik şiddet” boyutuna ilişkin 5 madde “Cinsel Şiddet” boyutuna ilişkin 4 madde olmak üzere toplam 19 madde vardır (Kanbay ve ark., 2012). Anket puanlanırken şiddet taraftarı cevaplara 1, fikrim yok şıkkına 2, şiddet yanlısı olmayan cevaplara 3 puan verilmiştir. Anketten alınabilecek maksimum puan “57” minimum puan “19”dur.