Tekerlek İzleri

Motorlu vasıtaların lastik ya da diğer maddelerden imal edilmiş tekerleklerine ait izler bize bu vasıtaların hareketi istikametlerini tayinde ipucu verir. Şayet motorlu vasıta düz bir hat boyunca ve doğru olarak hareket halinde ise sadece arka tekerleğin izleri görülebilir. Geri manevra ve seyir halinde ise ön tekerlek izleri görülecektir. Dönüş yapmış ise dört tekerleğin izini de bulmak mümkündür.

Tekerlek izlerini tespit ederken, uygun aydınlatma şartlarının sağlandığı, dik açıyla titreme olmadan yapılan ve ölçek kullanılan156 fotoğraf çekimi tamamlandıktan sonra izin bulunduğu zemine göre farklı kalıp alma malzemeleri kullanılmalıdır. Karlı zeminlerde bırakılan izlerden kalıp almak için kar-izi-mum spreyi (renkli toz) kullanılmalıdır. İzler yumuşak toprakta oluşmuş ise; çeşitli alçılar kullanılabilir157, alınan kalıp açık havada gerektiği kadar bekletilerek kurutulmalıdır158. Elektrostatik159 iz alma tekniğinden de yararlanılabilir160. Tekerleklerin sırt 155 YÜKSEL, age, s.63. 156 YÜKSEL, age, s.55–56. 157 BAYER, age, s.182. 158 YÜKSEL, age, s.57. 159

BODZIAK Willam J, Footwear Impression Evidence, CRC Press, 2. Edition, Florida, USA, 2000, s.101 vd. 160 _{YÜKSEL, age, s.58.}

desenleri girintili çıkıntılıdır. Bu sebeple geçtikleri zeminde toprak, asfalt, çakıl taşı, çimento, çamur, kireç gibi maddeler bu girinti ve çıkıntılara bulaşabilir. Tekerlek üzerindeki toprak, çamur, kireç, vb. kalıntılar, suç mahallindeki malzemelerle ilişkilendirmek için önemlidir161. Bu durumda tekerlek üzerinden elde edilebilen maddeler konunun uzmanlarına gönderilmelidir.

Suç mahallindeki lastik dış desenlerinden, lastiğin markası bulunabilir. Tekerlek izleri suç mahallinde yumuşak bir toprakta oluştuğunda bunların muhafazası en iyi fotoğraf ve alçı ile başarılır162. Asıl inceleme bu izlerle fotoğraflama, kalıp alma şeklinde alınan şüpheli lastik izlerinin karşılaştırılması ile yapılır. Amaç şüpheli araçlardan alınan araçlarla incelenecek olan teker izlerinin pozitif bir uygunluk sağlayıp-sağlamadıklarını ve bu izler arasında teşhise elverişli izler bulunmadığı durumlarda genel özellikler yönünden uygunluk sağlayıp- sağlamadıklarını tespittir163.

Bir yıl içerisinde aynı lastik fabrikasında aynı marka ve model, aynı tür araçlar için üretilen aynı desene, ebatlara, şekle ve yapıya sahip lastik tekerlerin özellikleri, sınıfsal özelliğe örnek olarak gösterilebilir. Bu tür lastiklerin oluşturduğu izlerle başka ebatlarda ya da yapılardaki diğer lastik teker izleri birbirinden ayırt edilebileceği gibi, şüpheli olarak düşünülen ve inceleme konusu lastikle aynı fabrikada yapılmış aynı niteliklerdeki lastikler için şüphenin devamı noktasından başka etki yapmazlar.

Tekerlek izlerini, kabartma ya da negatif (çamurlu, kirli tozlu yollarda, kum ve kar üstünde) ve pozitif (yağ, boya veya ziftli kısımlarla ıslanmış kısımlardan geçen tekerleklerin yolun temiz kısmına çıktıklarında bu bölgelerde bıraktıkları) izler olarak ikiye ayırarak inceleyebiliriz164.

Negatif ya da kabartma tekerlek izleri araç yumuşak zeminlerde165 gittiğinde oluşur. Pozitif tekerlek izleri, tozlu veya çamurlu yoldan asfalt yola ilk geçişte tekerleğin temiz olan asfalt yolda bıraktığı kısa mesafede görülen izlerdir166. Lastik taban izleri, lastiğin kalıbını yumuşak yol kaplamasına çizen izlerdir. Tekerleğin dönüşü sırasında ileriye fırlattığı yumuşak malzeme sıçramadır, bu tekerlek tabanlarının çamurdan kopardığı parçalardır. Noktalama şeklinde sıçratma ise, tekerleğin dönüşü sırasında kaplamadan kopararak geriye fırlattığı parçalardır167. Normal lastik yere değme yüzeyi, kenarları yuvarlak bir şekildedir. Yuvarlanan lastik yol ıslak veya yumuşaksa profil iz bırakır, lastiğin yola değme yüzeyi lastik içindeki havanın basıncı ile taşıtın hareketine bağlı olarak değişir168.

161 BAYER, age, s.183. 162 SAFERSTEİN, age, s.450. 163 YÜKSEL, age, s.54–55. 164

MARABA, age, s.91- Polis Okulları Ders Kitapları I, s.549. 165

McDONALD Peter, Tire Imprint Evidence, CRC Press, Florida, USA, 1993, s.40. 166

YÜKSEL, age, s.54. - BAYER, age, s.181. 167

ÇAKIR, agt, s.60. 168 _{ÇAKIR, agt, s.36.}

3.4. PARMAK İZİ

3.4.1. Genel Olarak; Papil hatlarının cisimler üzerinde bırakmış olduğu izlere parmak izi denir169. Parmak uçları derisinde sıralar halinde bulunan deri papilla setlerinin görüntüsüne (parmak izlerine bakma işine170) daktiloskopi, parmakların dokunduğu yerlerde bıraktığı izlere daktilografi denilmiştir171. Parmaklara bakmak demek olan daktiloskopinin oldukça eski bir tarihi vardır. 1892’de İngiliz Francis GALTON, parmak izinin değişmezliğini ve her kişiye ait ayrı özelliğini tespit edip, daktiloskopinin esasları konulu bir eser yazmıştır. Nitekim daktiloskopiyi dünya da ceza muhakemesinde ilk kullanan ülke Arjantin olmuştur. Ülkemizde de, otomatik parmak izi analizi sistemi kullanılmakta ve gittikçe de yaygınlaştırılmaktadır172. Frances (Francis) Galton 1892’deki “Finger Prints (Parmak İzleri)” adlı ünlü eseriyle kimlik tespitinde parmak izlerini istatistikî temele de oturtmuştur173.

Parmak izi inceleme, parmak izlerinin sınıflandırılması ve izlerin kullanılabilir arşivleme organizasyonu ile ilgilidir. Görünmeyen izleri geliştirmek ve bilinen ve bilinmeyen parmak izlerini karşılaştırmak bu çalışmanın bir parçasıdır174. Parmak izlerinin kişiye özgü olduğu gerçeği anlaşıldıktan sonra, bir eşya üzerindeki izlerin kimin parmağına ait olduğu kolaylıkla saptanabilir olmuş, bu sayede parmak izlerinden sanıkların kolaylıkla bulunması olanağı doğmuştur175. Çok maksatlı kullanılabilecek olan parmak izlerini, mesela, Amerikan Deniz Bakanlığı bütün mensuplarına bir tarafında sahibinin sağ el işaret parmağının izi, diğer tarafında ismi de yer alan bir madalya düzenleyerek176 kullanmaktadır.

Parmak uçları papillerinden hazırlanan preparatlar mikroskop altında dikkatle incelenecek olursa üzerinde sinir sistemi ile binlerce ter deliğinin yan yana sıralanmış olduğu görülür. Parmaklar ne kadar temiz ve kuru olursa olsun, papiller üzerinde ter daima mevcuttur. Eşya ile temas eden papiller üzerindeki ter maddesini ince tabakalar halinde bu eşyalar üzerine bırakırlar177. Parmak izini oluşturan papillerden her biri mikroskobik ortamda büyültülerek papili oluşturan karakteristik özelliklerin tespit edilip tek bir papilin de incelemeye, değerlendirilmeye alınması gerekir178. Suç mahallindeki parmak izinin daha sonra bir şüpheliye ait olduğu belirlenebilir, bu şüphelinin suç hadisesinin bir bölümünde suç mahallinde olduğunu kanıtlar, neden ya da ne zaman olduğuna dair bir ispatlama yapamaz179.

Mukayese parmak izleri genel olarak, mürekkeplendirilen parmakların içerde kalan (izli) yüzünün kâğıt ya da başka yüzeylerde yuvarlanması ile elde edilir180. Mukayese parmak izi alırken, teknik görevliler tarafından alınması ile net ve seçilir özellikte olmalarına dikkat

169

ŞENOCAK, age, s.30. 170

ŞAFAK, Polis Teknolojisi ..., s.295. 171

ALBAYRAK Bülent, Olay Yeri İncelemesi ve Hüviyet Tayini, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2001, s.54. 172

ÖZTÜRK,ERDEM,ÖZBEK, Ceza Muhakemesi ..., s.442. 173

KÖK Ahmet Nezih, Parmak İzlerinin Delil Olarak Kullanılması, Erzincan Hukuk Fakültesi D., C. 7, s. 3-4, Erzincan, 2003, s. 6.

174 _{FOREST-GAENSSLEN-LEE, age, s.5.} 175

TOSUN, Suç Muhakemesi ..., s.213-214. 176

ŞAHİN Eyüp, Parmak izinin Amerika Bahriyesince Tayin-i Hüviyette İstimali, Polis D, Sayı.36, Ankara, 2003, s.497.

177

ŞENOCAK, age, s.31. 178

KAYGUSUZ, Olay Yeri İnceleme ..., s.149. 179

POLAT Oğuz, Olay Yeri İncelemesinin Adli Tıp Açısından Önemi, Adli Tıp D, C. 16, s. 2–4, 2002, s.16. 180

edilmesi gerekir181. Bir cismin emicilik özelliği arttıkça üzerinde parmak izinin kalma süresi azalır182.

Silah üzerindeki parmak izleri silinmemişse, su altında 2 hafta bozulmadan kalabilir, ancak sudan çıkarıldığında birkaç dakika içerisinde bozulabilmektedir. Bu nedenle silah sudan çıkarıldıktan sonra sadece havayla kurutulup herhangi bir silme yapmadan parmak izleri araştırılmalıdır183.

Suçsuz olduğu için serbest bırakılan kişiler hakkında hazırlık soruşturması sırasında toplanan bilgi ve belgelerin tekrar kullanılabileceği düşünülerek saklanması Ay m.38/4 ve AİHS m.6/2’de ifadesini bulan “suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz” prensibini ihlaldir. Çünkü bu bilgilerin saklanmasının arkasında bu kişilerin bir gün tekrar suç işleyeceği varsayımı vardır. Bu prensibe göre ise, devlet ve onu temsil eden kamu görevlileri, kişiler suç işlemeden suç işlemiş veya suç işleyecek varsayımıyla hareket edemez. Yine yakalanarak gözaltına alınan fakat serbest bırakılan kişilere ait özel parmak izi, fotoğraf gibi bilgi ve belgelerin rızası dışında saklanması Ay m.20/1 de ve AİHS m.8/ e ifadesini bulan kişilerin özel hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkının da ihlali anlamına gelir. Bu maddelere göre, kişinin özel hayatına saygı hakkının bir ifadesi olarak, toplanan bilgiler kişi hakkında suç işleme şüphesinin ortadan kalkması ile birlikte ortadan kaldırılarak yok edilmelidir184

. Nitekim Üst sınırı iki yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı şüpheli veya sanığın, kimliğinin teşhisi için gerekli olması halinde, Cumhuriyet savcısının emriyle fotoğrafı, beden ölçüleri, parmak ve avuç içi izi, bedeninde yer almış olup teşhisini kolaylaştıracak diğer özellikleri ile sesi ve görüntüleri kayda alınarak, soruşturma ve kovuşturma işlemlerine ilişkin dosyaya konulur. Kovuşturmaya yer olmadığı kararına itiraz süresinin dolması, itirazın reddi, beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilip kesinleşmesi hâllerinde söz konusu kayıtlar Cumhuriyet savcısının huzurunda derhâl yok edilir ve bu husus tutanağa geçirilir. (CMK m.81).

İzin olmadıkça kimsenin parmak izi alınamaz, fotoğrafı çekilemez. Kişinin cebir, tehdit veya şiddetle parmak izinin alınması veya fotoğrafının çekilmesi, şartlarına göre tehdit veya hürriyeti tahdit suçuna vücut verebileceği unutulmamalıdır185.

PVSK da parmak izi ile fotoğraf alma yetkisini düzenlemiş186 olup burada da savcının veya mahkemenin gerek görmesi halinde kişilerin parmak izlerinin ve fotoğraflarının alınacağı açıktır187.

Parmak izi incelemesinin yapılmamış olması, Adalet Bakanlığı tetkik hâkimlerinden A.KAYA’ya göre İHM’ne başvurulara ilişkin dosyaların özelliklerinden birisini oluşturmaktadır188.

181

POLAT, Uygulamada Adli Tıp ..., s.35-36. 182 _{ŞENOCAK, age, s.32.}

183

CEYLAN, agm, s.13. 184

ERYILMAZ, Kolluğun Yetkileri ..., s.65. 185

HAFIZOĞULLARI, agm, s.576. 186

Parmak izi alınması ve incelenmesi ayrıntılı olarak Parmak İzi Teknik Hizmetleri Yönetmeliğinde düzenlenmiştir. Bu konuda ayrıntılı olarak bkz. İÇEL Kayıhan-YENİSEY Feridun, KOMPENDIUM Ceza Kanunları, 1.B., 2.Cilt, Beta Y, İstanbul, 1998, s.60 vd.

187

HAFIZOĞULLARI, agm, s.576. 188 _{CENTEL, Adli Tıp Bilimleri ..., s.16-17.}

3.4.2. Delil Olma Özelliği ve Tespiti; Gözle görünür hale getirilmiş olan parmak izinin