Bir sanatsal düzenleme olan tasarımın estetik bir yapıya kavuup, mesajını izleyiciye etkili ve kısa sürede ulatırabilmesi için bazı ilkeler taıyan bir kompozisyon oluturması gerekir. Bu kompozisyonu oluturan ilkeler: bütünlük, ritm, oran ve orantı, denge, hareket, zıtlık ve vurgu olarak sıralanabilir.
“Görsel sanatların bütün alanlarında genel anlamıyla kompozisyon; nesnelerin yaratıcı bir düünce ekseninde biraraya getirilmesiyle oluan estetik bir bütündür. Kompozisyon sanat eserlerinde farklı geometrik adlandırmalarla çeitlendirilebilir. Kompozisyon, dier bütün sanat eleman ve ilkelerinin sanat eserinde bütünlemesiyle oluur” (Altınta, 2007, s.13).
Bütünlük: zleyici algısının youn olarak toparlanabilmesi tasarımdaki bütünlük ile mümkündür. Özellikle yazı ile görsellerin birlikte kullanıldıı düzenlemelerde, bütünlüün salanamaması durumunda hem görsellerin, hem de yazının etkisi oldukça azalacaktır.
Görsel bütünlük iyi tasarlanmı bir sanat eserinin en önemli yönlerinden birisidir ve eserin tamamlanmı ve bitirilmi olduu hissini uyandıran birleik nitelik sunar. Bir çalımada tüm unsurlar birbirine aitmi gibi görüldüü zaman, sanatçı bütünlüe ulamı demektir. yi bir konpozisyon oluturmak için sanatın temel ögelerinin kiisel bir biçimde düzenlenmesi gerekir. Bütünlük bir takımda olduu gibi hereyin birbirine uyumlu olmasıdır (Özsoy, 2006, s.15).
Tasarım ilkelerinin belki de en önemlisi, bütünlüktür. Bir tasarım içindeki görsel unsurlar bütünlük salayacak ekilde biraraya getirildiinde, kompozisyondaki daınıklık ve parçalanmanın önüne geçilmi olur. Tasarımcı, kompozisyonunda birarada kullanabilecei unsurları seçerek gruplandırmalı ve bunları birbiriyle uyum salayacak biçimde düzenlemelidir. Aynı temel biçime, boyuta, dokuya, renge ya da duyguya sahip unsurlar; bir tasarımda ideal bütünlüü olutururlar. Benzer nesneler gördüümüzrde, bunları doal olarak
gruplandırırız. Benzerlie dayalı bir bütünlük içindeki farklı unsur dikkat çeker. Farklı olanı öne çıkararak, algılamayı salamak için dier tasarım unsurlarının bir bütünlük içinde bulunmaları gerekir (Becer, 2008, s.72).
Ritm: Ritm tasarımda kullanılan elemanların tekrarıdır.
Göz hareketlerinin ustaca denetlendii bir tasarım, daima hedefine ulaır. Görsel unsurların biçimleri ve boyutları arasındaki oluturulan tekrarlamalar ve görsel hiyerari devamlıı salamada etkili araçlardır (Becer, 2008, s.70).
nsan gözü tasarımda belli aralıklarla tekrarlanan elemanları takip etme eilimindedir. Eit aralıklarla sıralanmı aynı kalınlık ve renkteki düey çizgiler monoton bir ritim oluturur. Tekrar eden elemanların biçimsel özellikleri ve aralıkları sistemli bir ekilde deitii zaman dinamik ritimler oluur. Dinamik bir ritme sahip olan tasarımlarda göz bir birimden ötekine geçerken devinim olarak da adlandırılan hareket, doal bir akı ve çekicilik oluur (Yüceba, 2006, s. 126).
Oran ve Orantı: Tasarımcı açısında orantı, boyutlar arası ilikilerdir. Tasarım yüzeyinin eni ile boyu, görsel unsurların genilikleri ve yükseklilkleri ile birarada oluturdukları kitlelerin boyutları arasında daima orantıya dayalı ilikiler vardır. Bir görsel unsurun tasarım içindeki dier unsurlarla kurduu orantısal ilikiler algı ve iletiimi dorudan etkiler (Becer, 2008, s.68).
Bir düzenleme içerisindeki ölçülerin birbiriyle ilikisi oranı oluturur. Oran genellikle sanatçının çabaladıı bir ideal ilikiyi içerir. Orandıı nitelenen eyler, örnein küçük biro dada kocaman bir kanepe, geni duvarda asılı duran küçük bir çerçeve, bir figürün veya nesnenin bir parçasının dierine göre ya çok küçük olması, ya da çok geni olması gibi rahatsız edici unsurlardır (Özsoy, 2006, s.16).
bulunan doa tarih boyunca sanatçıların ve tasarımcıların esin kaynaı olmutur (Becer, 2008, s.68).
Denge: Bazı cisimler düzenlemelerde daha ilgi çekerler. Fakat ilgi alanının dıında kalan cisimler de aırlık merkezlerini kendine çekecek güçte olmalıdır. Dengenin salanması için simetriden yararlanılmıtır. Biçimlerin karılıklı yerletirilmesi kesin, kararlı, oturmu, bozulmaz bir etki bırakır. Ancak ilgiyi devam ettirme bakımından bu tür denge monotonluk yaratabilir. Bu nedenle asimetrik dengeyi salamak daha zor olmakla beraber içindeki deikenlik tek düzelii giderir (Gence ve Orhon, 2006, s.35).
Tasarımda dengeyi salamak için renk, leke ve çizgi gibi unsurların etki younluundan faydalanılmalıdır. Örnein koyu renklerin açık renklere oranla daha baskın olmasından, çizgi kalınlaklarından ve tekrarlarından yararlanılarak younluk, tam zıttı ile de seyrelti yakalanabilir.
Hareket: Hareket sanatta ritmi meydana getiren temel ögedir. Hareketin olmadıı yerde ritmden sözedilemez. Görsel sanatlarda hareket, sanat eserine canlılık ve dinamizm kazandırır. Görsel bir tasarımda yer alan doku-form, kontur ögeleri, ıık-gölge ya da açık-koyu ve yön daılımlarına göre farklı etki ve titreimler yaratılır. Bu durum görsel algılamayla zihnimizde hareket olarak anlam kazanır (Balcı ve Say, 2003, s.45).
Hareket tasarımı dolayısıyla izleyiciyi canlı tutar. zleyicinin esere yönlendirilmesi, mesajın algılanabilmesi için eser üzerindeki dikkatin youn olması gerekir, hareket bu dikkat younluunu salar.
Zıtlık: Zıtlık deerler, renkler, dokular, ekiller ve dier unsurların farklılıklarını ifade eder. Zıtlıklar görsel heyecan yaratır, esere olan ilgiyi arttırır. Görme alanımızdaki bir nesnenin, bir biçimin dikkatimizi çekmesi onun degiik yollarla dierlerinden ayrılmasıyla olabilir. Sanatçılar ve tasarımcılar zıtlıkları, eserlerinde
görsel bir heyecan ve çeitlililk yaratarak ilgiyi arttırma amaçlı kullanırlar (Özsoy, 2006, s.16).
Zıtlıklar (Kontrast) çizgi, biçim, doku, renk, ölçü, yön ve aralıklarla salanır. Düz çizgilere karı yatay çizgiler, serbest biçime karı geometric biçimler, rölyefli dokulara karı düz yüzeyler, büyük cisimlerin yanında küçük cisimler, bir yerde younluktan seyreklie geçi, koyu rengin yanında canlı renkler kullanılması gibi kontrastlıklarla yarattıı etki düzenlemeye canlılık kazandırır (Gence ve Orhon, 2006, s.41).
Vurgu: Eserde verilmek istenen mesajın belirginletirilmesi veya dikkatin bir noktaya çekilmesi için, tasarım elemanlarından biri veya birkaçının baskın olarak kullanılmasıdır.
Vurgu sanatçılar tarafından eserlerinde hakim unsur ve ilgi odaı yaratmak için kullanılır. Sanatçılar renk, deer, ekiller veya dier sanatsal unsurları, baskın unsuru elde etmek için vurgulayabilirler. Merkezi bir konumda yerletirilen büyük bir ekil, parlak bir renk alanı, ıık ve gölge arasında keskin bir zıtlık, çevresindekilere göre çok aır bir dokuya sahip olan ve belirli bir yere yönlendirilen bir dizi çizgi, bütün bunlar sanatçının, izleyicinin dikkatini elinde tutmak ve ilgisini çekmek için kullandıı araçlandın biridir. Zıtlıklar aracılııyla da vurgu gerçekletirilir. Baskın öge ile tasarlanmı birçok sanat eseri, üstün bir öneme sahiptir (Özsoy, 2006, s.18).