Çal mam zda, hem irelere verilen bir günlük KPR e%itiminin hem irelerin bilgi düzeylerine k sa ve uzun dönemdeki etkisi ara t r ld . Kat l mc lar n e%itim öncesinde yap lan son testte özellikle resüsitasyonda kullan lan ilaçlar ve *KYD uygulamalar ile ilgili sorular ba ta olmak üzere; genel olarak soru gruplar n n hepsinde önemli derecede eksikliklerinin oldu%u gözlendi. Hem irelerin e%itim sonras nda yap lan son testte ba ar oranlar de%erlendirildi%inde, e%itim öncesi ön teste göre istatistiksel aç dan anlaml oranda bir art n n oldu%u tespit edildi. E%itim öncesi ön teste göre yap lan de%erlendirmede kat l mc lar n ald klar kurs say s n n, çal t klar bölümün ve çal lan meslek y l n n bilgi düzeylerini etkiledi%i tespit edildi. Kat l mc lar n 6. ve 12. aylardaki testlerde soru gruplar na verdikleri do%ru yan t ortalamalar de%erlendirildi%inde, soru gruplar n n hepsinde de zamanla istatistiksel aç dan anlaml bir azalman n oldu%u tespit edildi. Fakat bu anlaml azalmaya ra%men, çal mam zda kat l mc lar n 12. ayda yap lan testteki do%ru yan t ortalamalar n n dahi e%itim öncesindeki ön teste göre oldukça yüksek oldu%u görüldü. Çal mam zda hem irelerin ya ve cinsiyetlerinin bilgi düzeylerini etkilemedi%i tespit edildi. Çal ma sonuçlar m z daha önceden bu konuda yap lan çal malarla genel olarak benzer bulunmu tur ( 21–48).
Kat l mc hem irelerin ba ar oranlar incelendi%inde, e%itim öncesi ön testte ba ar oran %15,6 iken e%itim sonras ba ar oran n n %90,7’ye yükseldi%i gözlendi. Literatürde bizim çal ma sonuçlar m zla benzer ekilde e%itim sonras ba ar oranlar n n yükseldi%i çal malar n oldu%u görülmektedir. Sener ve ark. (21) taraf ndan hem irelerin bilgi düzeylerine yönelik yap lan bir çal mada ba ar oran e%itim öncesinde %36 iken; e%itim sonras nda %68,3 olarak gösterilmi tir. Erdur ve ark. (22) taraf ndan hekimler üzerinde yürütülen benzer bir çal mada, e%itim öncesi ba ar %43,15 iken e%itim sonras bu ba ar n n %89,7’ye ç kt % gösterilmi tir. Ö%renci hem irelerin KPR hakk ndaki bilgi düzeylerini ve pratik becerilerini de%erlendirmeye yönelik yap lm ba ka bir çal mada kat l mc lar n hem bilgi hem de pratik beceri düzeyleri yönünden e%itim öncesinde ba ar s z olduklar tespit edilmi tir (23). Ayn hem irelerin bir günlük e%itim sonras nda ise gerek bilgi düzeyi, gerekse de pratik beceri düzeyleri yönünden e%itim öncesine göre istatistiksel aç dan
anlaml bir art gösterdikleri tespit edilmi tir. Hekimler ve hem ireler üzerinde yürütülen ba ka bir çal mada da gerek hekimlerin gerekse de hem irelerin KPR hakk ndaki teorik ve pratik beceri düzeylerinin bir günlük e%itim sonras nda e%itim öncesine oranla istatistiksel olarak anlaml bir ekilde art gösterdi%i tespit edilmi tir (24). Bizim çal mam zda da e%itim sonras son testteki ba ar oranlar n n yap lan bu çal malarla benzer ekilde e%itim öncesi yap lan ön teste göre anlaml oranda artt % gözlemlendi. Kat l mc lar m z n e%itim sonras ba ar durumlar n n e%itim öncesine göre istatistiksel olarak anlaml ekilde artmas benzer çal malarda da oldu%u gibi verilen e%itimin önemini ortaya koymaktad r.
Kat l mc lar m z n daha önceden alm olduklar kurs say lar n n e%itim öncesi ön test ve e%itim sonras son testler de%erlendirildi%inde bilgi düzeylerini anlaml bir ölçüde etkiledi%i tespit edildi. E%itim öncesi ön testte, daha önceden 2 ve üzeri kurs alanlar n sadece bir kurs alanlar ile hiç kurs almayanlara göre; sadece bir kurs alanlar n da hiç kurs almayanlara göre istatistiksel aç dan anlaml bir ekilde daha ba ar l olduklar tespit edildi. E%itim sonras son testte de, ön test sonuçlar yla benzer ekilde daha önceden 2 ve üzeri kurs alanlar n sadece bir kurs alanlar ile hiç kurs almayanlara göre; sadece bir kurs alanlar n da hiç kurs almayanlara göre istatistiksel aç dan anlaml bir ekilde daha ba ar l olduklar tespit edildi. Literatürde bizim çal ma sonuçlar m zla benzer ekilde e%itim öncesinde al nan kurslar n ön test ve son testlerdeki ba ar düzeylerinin etkiledi%ini gösteren birçok çal ma bulunmaktad r. K maz ve ark. (25) taraf ndan 112 acil yard m ve kurtarmada görevli hekimlerin bilgi düzeylerinin de%erlendirilmesine yönelik yap lan bir çal mada, birden fazla kurs alan 112 hekimlerinin sadece 1 kez kurs alanlar ile hiç almayanlara göre daha ba ar l oldu%u bulunmu tur. Bilir ve ark. (26) taraf ndan hekimler üzerinde yap lan benzer bir çal mada da daha öncesinde kurs alanlar n almayanlara göre daha ba ar l olduklar gösterilmi tir. Erdur ve ark (22) taraf ndan yürütülen bir ba ka çal mada ise daha öncesinde 2 ve üzeri kurs alanlar n sadece 1 kez alanlar ile hiç kurs almayanlara göre istatistiksel olarak daha ba ar l olduklar gösterilmi tir. Smith ve ark (27) taraf ndan hekimler üzerinde yürütülen benzer bir çal mada da daha öncesinde herhangi bir say da kurs alan hekimlerin hiç almayanlara göre daha ba ar l olduklar gösterilmi tir. Sener ve ark. (21) taraf ndan yürütülen bir çal mada ise 1 y l ve öncesinde kurs alanlar ile bir y l a k n sürede alanlar n ba ar ortalamalar aras nda
anlaml bir fark olmad % tespit edilmi tir. Hekimler üzerinde yürütülen ba ka bir çal mada da daha öncesinde her hangi bir kurs alan hekimlerin almayanlara oranla *KYD konular nda daha ba ar l olduklar tespit edilmi tir (27). Çal mam zda e%itim sonras 6. ve 12. aylarda da 2 ve üzeri kurs alanlar ile sadece 1 kurs alanlar n hiç almayanlara göre istatistiksel aç dan anlaml olacak ekilde daha ba ar l olduklar görüldü. Genel olarak KPR konular nda daha önceden al nan e%itim say s artt kça ba ar oranlar n n anlaml oranda artt % görülmektedir. Bu sonuçlar da bize e%itimin süreklili%inin ve tekrarlayan e%itimlerin önemini ve gereksinimini ortaya koymaktad r.
Kat l mc hem irelerin çal t klar bölümlerin bilgi düzeylerine etkisi
incelendi%inde, e%itim öncesinde hem irelerin ön testte bölümler aras nda istatistiksel aç dan anlaml fark n oldu%u tespit edildi. Özellikle acil servis ve yo%un bak mlarda görevli hem irelerin, di%er dahili ve cerrahi bölümlerde görevli hem irelere oranla daha ba ar l olduklar görüldü. E%itim sonras yap lan son testte ise hem irelerin bilgi düzeyleri aras nda çal t klar bölümlere göre istatistiksel aç dan anlaml bir fark olmad % tespit edildi. Filho ve ark. (28) taraf ndan hekimler üzerinde yap lan bir çal mada ise hekimler çal t klar bölümlere göre *KYD bilgi düzeyleri yönünden kar la t r lm ve kardiyoloji hekimlerinin pratisyenlere ve cerrahi bölümlerdekilere göre daha ba ar l olduklar tespit edilmi tir. Erdur ve ark. (22) taraf ndan hekimler üzerinde yürütülen benzer bir çal mada, e%itim öncesinde acil servis hekimlerinin di%er birimlerde çal an hekimlere göre istatistiksel aç dan anlaml olacak ekilde daha ba ar l olduklar gösterilmi tir. Ayn çal mada kat l mc lar n e%itim sonras bilgi düzeylerinde ise çal t klar bölümlere göre anlaml bir fark n olmad % tespit edilmi tir. Bu çal man n e%itim sonras sonuçlar da bizim e%itim sonras son test sonuçlar m zla benzerlik göstermektedir. Bizim çal mam zda da e%itim sonras yap lan son testte bölümler aras nda istatistiksel aç dan anlaml fark saptanmad .
Sener ve ark. (21) tar ndan hem irelerin bilgi düzeylerine yönelik yap lan bir çal mada, dahili bölümlerde çal anlar n cerrahi bölümlerde çal anlara göre daha ba ar l olduklar tespit edilmi tir. Bizim çal mam zda da bu çal ma sonuçlar ile benzer ekilde acil t p anabilim dal nda ve yo%un bak mlarda çal an hem irelerin di%er bölümlerdekilere göre daha ba ar l olduklar tespit edildi. Yine bizim
çal mam zla benzer ekilde hem ireler üzerinde yürütülen ba ka bir çal mada, hem irelerin puan ortalamalar çal t klar bölümlere göre de%erlendirildi%inde hem e%itim öncesinde hem de e%itim sonras nda bölümler aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark oldu%u ve yo%un bak mlarda çal anlar n dahili ve cerrahi bölümlerde çal anlara göre daha ba ar l olduklar tespit edilmi tir (29). Ayn çal mada stajer ve asistan hem ireler olmak üzere hem ire gruplar puan ortalamalar yönünden kar la t r ld % nda hem ireler aras nda e%itim öncesi yap lan ön test ve e%itim sonras yap lan son testte istatistiksel aç dan anlaml bir fark olmad % tespit edilmi tir. Bilir ve ark. (26) hekimler üzerinde yapt klar bir çal mada bizim çal ma sonuçlar m zla benzer olarak anesteziyoloji ile acil p anabilim dal nda çal makta olan hekimlerin di%er tüm bölümlere göre daha ba ar l ; dahili bölümdekilerin de cerrahi bölümdekilere göre daha ba ar l oldu%u tespit edilmi tir.
Çal mam zda testlerin tamam na kat lan 149 hem ire çal t klar bölümlere göre bilgi düzeyleri incelendi%inde, e%itim sonras son testte istatistiksel aç dan anlaml bir fark olmad % saptand . E%itim sonras son testte bölümler aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark olmamas n n verilen e%itime ba%l olabilece%i dü ünüldü. Alt nc ve 12. aylardaki testlerde ise e%itim sonras son teste göre tüm bölümlerin bilgi düzeylerinde bir azalma oldu%u tespit edildi. Bu azalmaya ra%men acil servis ve yo%un bak m hem irelerinin di%er bölümlere göre 6. ve 12. aylardaki testlerde istatistiksel aç dan anlaml olacak ekilde daha ba ar l olduklar tespit edildi. Acil servis ve yo%un bak mlarda çal an hem irelerin 6. ve 12 aylardaki testlerdeki bilgi düzeylerindeki dü ü ün di%er bölümlerdekilere k yasla daha az olmas bu bölümlerde çal makta olan hem irelerin di%er bölümlere oranla günlük klinik çal malar s ras nda daha fazla say da KPR ve di%er *KYD uygulamas yapmak zorunda kalmalar na ba%land .
Daha öncesinde 1 veya daha fazla kurs alm olan 107 hem irenin do%ru yan t ortalamalar bölümlere göre de%erlendirildi. E%itim öncesi ön testte acil servis ve yo%un bak mlarda çal an hem irelerin, dahili ve cerrahi bölümlerde çal anlara oranla daha ba ar l olduklar tespit edildi. Fakat istatistiksel aç dan bölümler aras nda anlaml bir fark n olmad % görüldü. E%itim sonras yap lan son testte ise acil serviste çal anlar n di%er bölümlerde çal anlara göre daha ba ar l olduklar gözlense de yine
bölümlere aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark n olmad % tespit edildi. Filho ve ark. (28) daha öncesinde en az birer defa KPR kursu alm olan hekimleri çal t klar bölümlere göre kar la t rm ve kardiyoloji uzmanlar n n do%ru yan t ortalamalar n n di%er bölümlerde çal an hekimlere göre daha yüksek oldu%unu; fakat kurs alanlar aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark n olmad % n tespit etmi lerdir. Çal mam zda e%itim sonras 6. aydaki testte ise bölümler aras nda istatistiksel aç dan anlaml fark oldu%u tespit edildi. Bu fark yaratan en önemli sebep acil servis hem irelerinin dahili ve cerrahi bölüm hem irelerine göre daha ba ar l olmalar yd . E%itim sonras 12. aydaki test sonuçlar de%erlendirildi%inde acil servis ve yo%un bak mlarda çal an hem irelerin di%er bölümlerde çal anlara göre istatistiksel aç dan anlaml ekilde daha ba ar l olduklar tespit edildi.
Çal mam zda hem irelerin meslekte çal ma sürelerinin bilgi düzeyine etkisi incelendi%inde, e%itim öncesi ön testte meslekte çal ma süresi 10 y l ve üzerinde olanlar n çal ma süresi daha az olan di%er meslek y l gruplar na göre istatistiksel aç dan anlaml olacak ekilde daha ba ar l olduklar tespit edildi. E%itim öncesi ön test sonuçlar m z bu konu ile ilgili hekimlere yap lm di%er çal malardan farkl bulunmu tur. K maz ve ark. (25) taraf ndan hekimlere üzerinde yürütülen bir çal mada meslekte çal ma sürelerinin bilgi düzeylerini etkilemedi%i saptanm t r. Bilir ve ark. (26) taraf ndan hekimler üzerinde yap lan bir di%er çal mada da meslekte çal ma sürelerinin kat l mc lar n bilgi düzeylerini etkilemedi%i saptanm t r. Hekimler üzerinde yürütülen bir çal mada, meslekte çal ma süresi 0–5 y l aras nda olan hekimlerin di%er gruplardakilere göre e%itim öncesinde daha ba ar l olmalar na ra%men, bu hekimler aras nda gerek e%itim öncesinde gerekse de e%itim sonras nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark n olmad % gösterilmi tir (21). E%itim sonras çal ma sonuçlar m z da bu konudaki di%er çal malardan farkl bulunmu tur. E%itim sonras son testte meslekte çal ma süresi 5 y l ve üzerinde olan hem irelerin çal ma süresi daha az olanlara göre istatistiksel aç dan anlaml olacak ekilde daha ba ar l olduklar gözlendi.
Çal mam zda testlerin tamam na kat lan 149 hem irenin e%itim sonras son test
sonuçlar incelendi%inde, meslekte çal ma süresine göre bilgi düzeylerinde
testte meslekte çal ma süresi 10 y l ve üzeri olanlar n puan ortalamalar n n, çal ma süresi daha az olanlara göre daha yüksek olmas na ra%men, gruplar aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark n olmad % saptand . Testlerin tamam na kat labilen 149 kat l mc n n 12. aydaki test sonuçlar de%erlendirildi%inde ise meslekte çal ma sürelerine göre kat l mc lar n bilgi düzeyleri aras nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark n oldu%u tespit edildi. Bunun sebebi meslekte çal ma süresi 10 y l ve üzeri olanlar n, çal ma süresi 10 y ldan daha az olanlara göre daha yüksek puan almalar yd . Bu sonuçlar bize hem irelerin mezun olduklar nda ve mezuniyetin ilk y llar nda TYD ve *KYD konular nda yeterli bilgi birikimine sahip olmad klar n , meslekteki çal ma y llar artt kça bilgi ve deneyimlerinin de orant l olarak artmakta oldu%unu dü ündürmektedir.
Çal mam za kat lan hem irelerin bilgi düzeyleri soru gruplar na göre incelendi%inde kat l mc lar n e%itim öncesindeki ön testte özellikle *KYD uygulamalar ve resüsitasyonda kullan lan ilaçlarla ilgili sorulardaki do%ru yan t ortalamalar n n di%er TYD ve hava yolu uygulamalar ile ilgili soru gruplar na oranla daha dü ük oldu%u tespit edildi. Kat l mc lar n hava yolu ve TYD konular yla ilgili sorulardaki do%ru yan t ortalamalar di%er soru gruplar na oranla bir miktar daha yüksek olmakla beraber, kat l mc lar n e%itim öncesinde temel *KYD konular nda genel olarak ba ar s z olduklar gözlendi. Verilen e%itim sonras yap lan son testte e%itim öncesine oranla kat l mc lar n tüm soru gruplar nda do%ru yan t ortalamalar n artt rd % tespit edildi. Kat l mc lar n özellikle *KYD konular ve ilaçlarla ilgili sorulardaki do%ru yan t ortalamalar n e%itim öncesine göre e%itim sonras son testte yakla k 2 kat artt rd klar tespit edildi. Kat l mc lar n 6. ve 12. aylardaki testlerdeki bilgi düzeyleri e%itim sonras son teste göre de%erlendirildi%inde tüm soru gruplar nda zamanla istatistiksel aç dan anlaml bir ekilde azalman n oldu%u; bununla beraber kat l mc lar n 12. aydaki testteki do%ru yan t ortalamalar n n dahi e%itim öncesine oranla hala yüksek seviyelerde oldu%u görülmü tür. Yap lan benzer çal malar da KPR e%itimi alan ço%u kat l mc n n e%itim sonras erken dönemde yeteri kadar bilgi ve beceri birikimine sahip oldu%unu, fakat zamanla bu bilgi ve becerilerini hat rlanmakta zorluk çektikleri gösterilmi tir (30,31). Doktor, hem ire, acil t p teknikeri gibi farkl gruplarda bile bu bilgi ve becerinin bizim çal ma sonuçlar m zla benzer ekilde genel olarak zamanla azald % görülmü tür (30–36).
Hekimler ve hem irelerin kardiyopulmoner resüsitasyon konular ndaki bilgi ve beceri düzeylerini ölçmeye yönelik yap lm bir çal mada, e%itim sonras 6. ayda kat l mc lar n hem bilgi hemde becerileri seviyelerinde anlaml bir dü ü ün ba lad % tespit edilmi tir (24). Ayn çal mada e%itim sonras 12. aydaki test sonuçlar de%erlendirildi%inde hekim ve hem irelerin bilgi ve beceri düzeylerinin e%itim öncesi de%erlere yak n seviyelerde dü tü%ü gözlenmi tir. Fossel ve ark. (37) yapt klar bir çal mada KPR e%itiminden sonra kat l mc lar n KPR beceri düzeylerinde 2–3 haftada %30, 12. ay n sonunda da %75 oran nda bir azalma oldu%unu, bu sebepten dolay belli peryotlarla bilgilerin tekrar edilmesi gerekti%ini belirtmi lerdir. Sa%l k çal anlar üzerinde yap lan di%er çal malarda da e%itimden 3 ay sonra KPR yapma yetene%inde belirgin kötüle me oldu%u belirtilmi tir (38,39). Nyman ve ark. (40) hem ireler üzerinde yürüttükleri bir çal mada ise son 6 ay içinde e%itim alanlar ile ald klar e%itimin üzerinden 6 aydan fazla süre geçmi olan hem ireler kar la t r lm ve 6. aydan sonra kat l mc lar n TYD konular ndaki bilgi düzeylerinin dü meye ba lad % tespit edilmi tir. Hem ireler üzerinde yap lm benzer bir çal mada da e%itim sonras nda KPR beceri birikimlerinin çok erken dü meye ba lad % , bu yüzden de e%itimden sonraki 2 ile 4 hafta gibi mümkün oldu%unca erken bir dönemde bilgilerin tekrar gözden geçirilmesi önerilmi tir. Yine ayn çal mada takip eden 1 y l n sonunda da tekrar yeni bir e%itim verilinceye kadar her 3 ila 6 ayda bir k sa, periyodik gözden geçirmeler gerekti%i belirtilmi tir (41). Ö%renci hem irelerin KPR konular hakk ndaki teorik bilgi ve pratik beceri düzeylerini ölçmeye yönelik yap lan ba ka bir çal mada ise e%itim sonras 10. haftadan itibaren gerek teorik bilgi gerekse de pratik beceri düzeylerinde istatistiksel olarak anlaml bir dü ü ün ba lad % tespit edilmi tir (23). Tüm bu çal ma sonuçlar bizim çal ma sonuçlar m zla benzer
ekilde kat l mc lar n bilgi ve beceri düzeylerinin genel olarak ilk bir y l içinde azalmaya ba lad % n göstermektedir.
Çal mam zda kat l mc lar n bilgi düzeylerinin e%itim sonras 6. aydan itibaren azalmaya ba lad % tespit edildi. Bununla beraber; kat l mc lar n 12. aydaki test sonuçlar n n bile e%itim öncesi ön teste göre daha yüksek oldu%u gözlendi. Çal ma sonuçlar m zla benzer ekilde Makker ve ark. (42) hekimler üzerindeki çal mas nda kurs sonras kat l mc lar n TYD beceri ve bilgi düzeylerinde 6. ve 12. aylar aras nda önemli derecede azalma oldu%u görülmü tür. Hem ireler üzerinde yürütülen ba ka bir
çal mada hem irelerin resüsitasyon bilgi düzeylerinin e%itim sonras 6. aydan itibaren azalmaya ba lad % tespit edilmi tir (43). Hem ireler üzerinde yürütülen bir di%er çal mada da bizim çal mam zla benzer ekilde kat l mc lar n e%itim sonras *KYD bilgi düzeylerinde ilk bir y l içinde anlaml bir dü ü ün oldu%u gösterilmi tir (44).
Literatür ara t rmalar m zda e%itim sonras son bir y l içinde özellikle pratik becerilerin azald % n tespit eden çal malarda bulunmaktad r. Kimberly ve ark. (45) çal mas nda iki günlük e%itim sonras hem irelerin teorik bilgi düzeylerinin e%itim sonras 18. aya kadar yeterli seviyede kald % n , fakat pratik bilgi düzeylerinin ise büyük oranda azald % n göstermi lerdir. Hem ireler üzerinde yürütülen ba ka bir çal ma ise e%itim sonras ilk bir y l içinde teorik bilgilerde anlaml bir azalma olmaks z n, pratik beceri aç s ndan anlaml derecede bir dü ü ün oldu%u gösterilmi tir (46). Ayn çal mada kat l mc lar n zamanla *KYD becerilerinin TYD becerilerine oranla daha h zl bir dü ü gösterdi%i tespit edilmi tir. Bu sebeple hem irelerin *KYD ve TYD konular ndaki becerilerinin e%itim sonras yeterli seviyede devam edebilmesi için belirli peryotlarla e%itimin tekrar edilmesi önerilmi tir. Biz de çal mam zda benzer ekilde kat l mc lara TYD ve *KYD becerilerine yönelik pratik e%itimler verdik. Ancak teknik bir tak m imkâns zl klardan dolay e%itim sonras dönemde kat l mc lar pratik uygulamalar aç s ndan de%erlendiremedik.
Ba ka bir çal mada da e%itim sonras düzenli tekrarlarla bilgi düzeylerini güncelle tirmeyen hem irelerin KPR becerilerinde 10. haftadan itibaren h zl bir dü ü ün ba lad % , bu nedenle e%itim sonras nda bilgilerin güncel tutulmas na önem verilmesi gerekti%i gösterilmi tir (47). Bu nedenle sa%l k çal anlar n n KPR konular ndaki bilgi düzeylerini e%itim sonras nda da güncel tutabilmeleri için belirli aral klarla yapacaklar tekrarlara önem vermeleri gerekmektedir.
Çal maya al nan hem irelerin bilgi düzeyleri ya gruplar na göre