Yumurta ağır metal içeriği yetiştirme sistemleri, genotip, besleme ve çevre kirliliğinden etkilenmektedir (Holeman ve ark., 1993; Doganoc, 1996; Dey ve Dwivedi, 2000; Şekeroglu ve Sarıca, 2005; Şekeroğlu ve ark., 2007).
Genelde serbest sistemde yetiştirilen tavuklar, kafes sistemine göre; kahverengi yumurtacıların yumurtaları beyaz yumurtacılara göre ve çevre kirliliği bulunan bölgelerdeki yumurtalar diğer bölgelerde yetiştirilen tavukların yumurtalarından daha fazla ağır metal içermektedir. Yetiştirme sistemlerinin ve genotipin yumurta ağır metal içeriğine etkisi geniş bir şekilde araştırılmıştır. Ancak karayolu kenarlarında bulunan alanlarda trafikten kaynaklanan ağır metal birikiminin, trafik yoğunluğuna bağlı olarak arttığı belirtilmesine rağmen (Ward ve ark., 1977; Sezgin ve ark., 2003), trafikten kaynaklanan yumurta ağır metal içerikleri ile ilgili çalışma bulunamamıştır.
Fakat karayollarından kaynaklanan kirlilikle ilgili olarak toprak ve sebzelerde yapılan çalışmada, karayollarından uzaklaştıkça sebze ve toprakta ağır metal içeriğinin azaldığını belirten araştırmacılardan farklı olarak (Fakayode ve Olu-Owolabi, 2003; Haktanır ve ark., 1995; Ece ve ark., 2001; Arcak ve ark., 1994), bu çalışmada karayollarından uzaklığın yumurta ağır metal içeriğine etkisi Mn hariç ele alınan ağır metaller bakımından istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur.
Bu çalışma göstermektedir ki; Erzincan-Tercan E5 karayolunda trafik yoğunluğundan kaynaklanan çevre kirliliğinin yumurta ağır metal içeriğine etkisinin önemsiz olduğu ve insan sağlığına zarar verebilecek sınırların altında oldugu söylenebilir (Holeman ve Smodis, 1993;
Doganoc, 1996; Anonim, 1999). Fakat bu tür çalışmaların farklı trafik yoğunluğu bulunan bölgelerde yumurta ağır metal içeriği yanında, toprak ve bitki örtüsündeki, hayvanların iç organ ve tüylerindeki ağır metal içeriklerinin birlikte değerlendirilmesinin daha doğru olacağı söylenebilir. Ayrıca araştırmada bulunan değerlerin insan sağlığına zararlı miktarlara ulaşmadığı söylense bile, karayolarından kaynaklanan Pb ve Cd fazlalığı insan sağlığı bakımından tehlikeli olmaktadır. Bu nedenle tarımsal faaliyetlerin güvenli mesafeler belirtilerek yapılması önemlidir.
KAYNAKLAR
Akçay, O., 2005. Trafik ve Çevre Kirliliği. Polis ve Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl:3 Cilt:3 Sayı:1.Mart 2005. http://www.gapmyo.edu.tr/dergikapak3.htm ; (10.02.2007). Akgün, M., 2006. Sakarya Mehri Çeltikçi Çayındaki Tatlısu Kefallerinin (Leuciscus cephalus
L., 1758) Dokularındaki Ağır Metal Birikiminin İncelenmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Anonim, 1999. 1997 Total Diet Study-Aluminum Arsenic, Cadmium, Chromium, Copper, Lead, Mercury, Nickel, Selenium, TIN and ZINC. MAFF Joint Food Safety and Standarts Group, Food Surveillance Information Sheet, Number 191.
Anonim, 2001a. Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Metal Madenler Alt Komisyon Bakır-Pirit Çalışma Grubu Raporu, Ankara.
http://ekutup.dpt.gov.tr/madencil/metalmad/oik638.pdf; (16.10.2008)
Anonim, 2001b. Free Range Egg Facts. http://bfrepa.co.uk/eggfacts.htm; (16.10.2008)
Anonim, 2001c. Nutrient Valve of Eggs. http://www.enc-online.org/eggnutr.htm; (16.10.2008) ENC Egg Nutrion Center.
Anonim, 2004. Erzincan İl Çevre Durum Raporu, 2004. Erzincan Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü 2004.
Anonim, 2005. Erzincan Valiliği. www.erzincan.gov.tr ; (16.10.2007) Anonim, 2007a. Ağır Metaller. http://lenntech.com/heavy-metals.htm,
http://www.lenntech.com/periodic-chart.htm, http://food-info.net.tr/metal/intro.htm ;
(28.02.07).
Anonim, 2007b. http:// maps.google.com ; (30.12.08).
Anonim, 2008a. Karayolları Genel Müdürlüğü, Trafik Hacim Haritası.
http://www.kgm.gov.tr/images/ttrafikharita2007.jpg ; (16.10.2008)
Anonim, 2008b. Erzincan Haritası, www.baskoy.org/.../5961-erzincan-haritasi.html; (30.02.08).
Arcak, S., Haktanır, K.ve Karaca, A., 1996. Karayolları Yakınındaki Topraklarda Trafikten Kaynaklanan Ağır Metallerin Üreaz Enzimine Etkisi. Türk Tarım Dergisi Temmuz- Ağustos 2005 , 164: 38-41.
Bek, Y.ve Efe, E., 1989. Araştırma Deneme Metotları I. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Ders Kitabı No:71 Adana.
Bilir, N., 2003. Çevre Kirliliği ve Sağlık Tehlikeleri.
Burger, J., Bowman, R., Glen E. Woolfenden, Gochfeld, M., 2004. Metal and Metalloid Concentrations In The Eggs Of Threatened Florida Scrub-Jays In Suburban Habitat From South-Central Florida. Science Of The Total Environment, 328: 185–193 . Dauwe, T.,Bervoets, L.,Blust, R.,Pinxten, R.ve Eens, M., 2000. Can Excrement and Feathers of
Nestling Songbirds Be Used as Biomonitors for Heavy Metal Pollution? Arch. Environ. Contam. Toxicol, 39: 541–546.
Dey, S.ve Dwivedi, S.K., 2000. Toxic Metals In Hens Eggs in India; A Preliminary Report, Archives of Environmental Health, ss: 365-368.
Doğan, Ü.ve Certel, M., 1999. Antalya-Burdur Karayolu Çevresinde Yetiştirilen Buğdaylarda Kurşun ve Kadmiyum Kirlilik Düzeylerinin Belirlenmesi. Gıda. 24(4): 283-288. Doğanoc (1996), D.Z., 1996. Distribution Of Lead Cadmium And Zinc In Tissues Of Hens
And Chickens From Slovenia Bulltin Of Enviromental Contamination And Toxicology 57: 932-937.
Dülgeroğlu, A., 2002. Trafik ve Çevre Etkisi .www. trafik.gov.tr /arastirma_ inceleme / arastirma _ inceleme_bildiriler.asp ; (28.02.07). www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/ A1-80.doc; (02.12.08)
Ece, A., Çağlarırmak, N. ve Camcı Çetin, S., 2001. Çevre Kirliliğinden Etkilenen ve Yaygın Olarak Yetiştirilen Bazı Sebzelerde Kurşun (Pb) ve Kadmiyum (Cd) Miktarlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. IV. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi 5-8 Ekim 2001, 429-334.
Fakayode, S.O.ve Olu-Owolabi, B.I., 2003. Heavy Metal Contamination Of Roadside Topsoil in Osogbo, Nigeria: Its Relationship To Traffic Density And Proximity To
Highways. Environmental Geology, 44: 150–157.
Haktanır, K., Arcak, S.ve Erpul, G., 1995. Yol Kenarındaki Topraklarda Trafikten Kaynaklanan Ağır Metallerin Birikimi. Tr.J. of Engineering and Environmental Sciences 19: 423-431. Tubitak.
Hızel, S.ve Şanlı, C., 2006. Çocuklarda Beslenme ve Kurşun Etkileşimi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2006; 49: 333-338
Holeman A., Smodis, B., Anke, M., Meissner, D.ve Mills, C.F., 1993. Heavy Metal Content In Hens’ Eggs. Trace Elements In Man and Animals- TEMA8: Proceeding Of The Eighth International Symposium On Trace Elements In Man and Animals. 1993, 249-250.
Holeman, A.ve Smodis, B., 1993. Heavy Metal Content In Hens’ Eggs. Friedrich-Schiller University Eighth International Symposiums Trace Elements In Man and Animals On Trace Elements In Man and Animals- TEMA8: May. 16 th-21 st, 1993. Dresten tavnhall. Abstracts.
Işıksoluğu, M., 1984. Beslenme. Milli Eğitim Basımevi, 350 s, İstanbul.
Jeng, S. L., Lee, S. J., Liu, Y. F., Yang, S. C.ve Liou, P. P., 1997. Effect of Lead Ingestion on Concentrations of Lead in Tissues and Eggs of Laying Tsaiya Ducks in Taiwan . Poultry Science, 76:13–16.
Kahvecioğlu, Ö., Kartal, G., Güven, A.ve Timur, S., 2004a. Metallerin Çevresel Etkileri-I . Metalurji Dergisi, 47-53
Kahvecioğlu, Ö., Kartal, G., Güven, A.ve Timur, S., 2004b. Metallerin Çevresel Etkileri-II . Metalurji Dergisi Sayı:137:46-51.
Kılınç, Ö.O., 2006. Süt ve Süt Ürünlerinde Ağır Metaller.
http://tarimkutuphanesi.com/Sut_ve_sut_urunlerinde_agir_metaller_Omer_Osman_ KILINC_Ziraat_Yuk._Muhendisi_Konya_Il_Kontrol_Laboratuvari_01865.html ;
(02.12.08).
Kiikkilä, O. 2003. Heavy-metal Pollution and Remediation of Forest Soil around the Harja Valta Cu-Ni Smelter, in SW Finland Silva Fennica 37(3): 399-415.
Munzuroglu, Ö.ve Gür, N., 2000. Ağır Metallerin Elma ( Malus sylvestris Miller cv.
Golden)’da Polen Çimlenmesi ve Polen Tüpü Gelişimi Üzerine Etkileri.Turk J Biol 24 : 677–684
Nys, Y., 2001. Composition And Nutritional Value Of The Hens Egg. Proceedings Of IX Europan Symposium On The Quality Of Eggs And Egg Products, 325-342. 9- 12 September, 2001 Kuşadası-Turkey.
Pelgrom, S.M.G.J.; Lamers, L.P.M; Garrıtsen, J.A.M; Pels, B.M.; Lock, R.A.C.; Balm, P.H.M. ve Wendelaar Bonga, S.E. (1994). Interactions Between Copper And Cadmium During Single And Combined Exposure İn Juvenile Tilapia Oreochromis
mossambicus: Influence Of Feeding Condition On Whole Body Metal Accumulation
And The Effect Of The Metals On Tissue Water And İon Content. Aquatic Toxicology, 30: 117-135.
Rashed, M.N.ve Soltan, M.E., 2005. Anımal Haır As Bıologıcal Indıcator For Heavy Metal Pollutıon in Urban and Rural Areas . Environmental Monitoring and Assessment, 110: 41–53.
Heavy Metal Concentrations in Street Dusts In Istanbul E-5 Highway- Environment International, 29: 979– 985.
Stadelman, W. J.ve Cotterill. O. J., 1986. Egg Science And Technology, AVI Publishing, USA.
Şekeroğlu, A., 2002. Serbest Yetiştirme (Free- Range) Sisteminin Beyaz ve Kahverengi Yumurtacı Genotiplerin Yumurta Verim Ve Kalitesine Etkisi. Basılmamış Doktora Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı, Tokat.
Şekeroğlu, A.ve Sarıca, M. ,2005. Serbest Yetiştirme (Free-Range) Sisteminin Beyaz ve Kahverengi Yumurtacı Genotiplerin Yumurta Verim ve Kalitesine Etkisi. Tavukçuluk Araştırma Dergisi, 6(1): 10-16.
Şekeroğlu, A., Sarı H., Mendil D.ve Sarıca M., 2007. The Effects of Housing Systems on Some Mineral Contents of Hen’s Eggs. Asian Journal of Chemistry, 19(4): 2939- 2944.
Tırıs, M., 1995. “Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Çevre Kirliliği”, Yeni Türkiye, 5: 372-382. Turan, B., Saylam, S.K., 2006. Yumurta Tavukçuluğunda Farklı Üretim Sistemlerinin
Yumurta Kalitesi Üzerine Etkileri. Basılmamış Doktora Tezi. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı, Samsun.
Tünay, O., 1997. “Çevre Kirliliği”, Seminer Egzoz Gazlarının Çevreye Etkileri. Türkiye’deki Humboldt Bursiyerleri Derneği Yayın No:1, s.3-7. İstanbul.
Ward, N.I., Brocks, R.R., Roberts E., Boswell, O.R., 1997. Heavymetal Pollution from Automotive Emission and It’s Effect on Roadside Soils and Pasture Species in New Zealand, Environ Sci Technol, 11: 917-920.
Zengin, F., K. ve Munzuroğlu, Ö., 2004. Fasulye Fidelerinin (Phaseolus Vulgaris L.) Kök, Gövde Ve Yaprak Büyümesi Üzerine Kurşun (Pb++) Ve Bakır (Cu++)’In Etkileri. G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi , 17(3): 1-10 .
Zengin, F., K. ve Munzuroğlu, Ö., 2005.Fasulye Fidelerinin (Phaseolus vulgaris L.Strike) Klorofil ve Karotenoid Miktarı Üzerine Bazı Ağır Metallerin (Ni+2, Co+2, Cr+3, Zn+2) Etkileri. F. Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 17 (1): 164-172.
Zrodlowski, Z., Celej, A.ve Czepjel, K., 1994. Content Of Some Heavy Metal in Hen Eggs, Zeszty Naulowe Akademi Rolniczejim. Hugana Kollatajaw Krokowie, Tecnologia Zywosci, 6: 231-238.
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel bilgiler
Adı Soyadı : Yavuz AKMAZ
Doğum Tarihi ve Yer : 16.08.1962 / Erzurum Medeni Hali : Evli
Yabancı Dili : İngilizce
Telefon : 0505 883 22 77
e-mail : yavuzakmaz@hotmail.com
Eğitim
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Yılı
Yüksek Lisans Gaziosmanpaşa Üniversitesi 2008
Lisans Atatürk Üniversitesi 1987
Lise Erzurum Lisesi 1979
İş Deneyimi :
Tarih Kurum veya Kuruluş Görevi
1991-1992 Apeks Dış Tic.A.Ş. Orhangazi/BURSA Mühendis, Vardiya Amiri
1992-1993 Doğu Anadolu Tar.Arş.Ens. Geçici İşçi
1993-1997 Apeks Dış Tic.A.Ş. Orhangazi/BURSA Mühendis,Vardiya Amiri, Üretim Md.
1997-1998 Elmacık İ.Ö.O. Kahramanmaraş Sınıf Öğr., Md.Yetkili Öğrt. 1999-2000 Erzincan Laborant Meslek Lisesi Müh., Meslek Dersi Öğrt.
2000-2002 İzmir İl Kont.Lab.Müdürlüğü Mühendis
2002-2007 Erzincan Tarım Meslek Lisesi Müh. , Meslek Dersi Öğrt. 2007- Tefenni Tarım Meslek Lisesi - Burdur Müh. , Meslek Dersi Öğrt.