4-BULGULAR
5- TARTIŞMA VE SONUÇ
Çalışmaya aynı çevreden ve yaş gruplarından alınan erkeklerin yaşları yönünden istatistiksel olarak farklılık yoktur. İki eşli erkeklerin ilk evlilik yaş ortalamasının tek eşli erkeklere göre anlamlı derecede daha düşük olduğu
saptanmıştır. Çok eşli erkeklere çok evlilik yapma nedenleriniz nelerdir? Açık uçlu sorumuza iki eşli erkeklerin çoğunun (% 80’e yakını) ikinci evliliklerini mutsuz ve küçük yaşta istemeden evlendirildikleri için yaptıklarını bize ifade etmişlerdi. Bu da erken evlendirilen erkek, evliliğini bir süre sonra sıkıcı bulmakta, yeni arayışlar içine girmektedir. Cinsine tanınan üstünlüğünün verdiği serbestlikle hareket eden erkek, kadının adını kurtarmak için imam nikâhı kıyarak evlenmektedir. İkinci evliliklerden çoğunun aşk, sevgi ilişkisi üzerine kurulduğu dikkat çekmiştir. İki eşli erkeklerin anlamlı derede daha yüksek oranda 17 yaş ve altında evlilik yaptığı saptanmıştır.
Bölgedeki erkelerin ve kadınların evlenme yaşı çok düşüktür. Kızlar 11, erkekler 14 yaşından sonra aileleri tarafından evlendirilmektedir. Erken evlilik erkeğin ilk gençlik duygularını yaşayamamasına yol açmakta, eksik kalan duygular sonraları aşık oldum, sevdim gibi uygulamalarla tamamlanmaktadır (1). Erken yaşta yapılan bu evliliklerde eşlerin özellikle de kocanın özgür bir seçiminin olmaması, dolayısıyla severek yapılan bir evlilik olmaması, ayrıca yaşların yakın olması nedeniyle
kadınların yoğun iş yükü, çok sayıda çocuk doğurma sonucu kadının giderek yaşına
göre daha yaşlı görünmesi, fiziksel ve cinsel cazibesini kaybetmesi çok eşliliğin onaylandığı bu toplumda çok eşliliğe eğilimi arttıran bir faktör olarak düşünülebilir (3).
Çalışmamızda iki eşli erkeklerin babalarının tek eşli erkeklerin babalarına göre anlamlı derecede daha yüksek oranda eğitimsiz oldukları saptanmıştır. Babanın eğitim durumu çok eşli evliliği etkileyen önemli bir etkendir.Yine eğitimsiz iki eşli erkeklerin (ilkokul ve altı), eğitimli iki eşli erkeklere (ortaokul ve üstü) göre iki eşli evlilikten daha memnun oldukları anlamlı derecede daha yüksek bulunmuştur.
Eğitilmiş erkeğin kadın-erkek eşitliğini benimsemesi, çok çocuğa gereksinim duymaması, daha önemlisi, içinde yaşadığı toplum ve kuralları çok eşli evliliğe izin vermemektedir (1).
Ailesinde çok eşli evlilik yapan iki eşli erkeklerin, ailesinde çok eşli evlilik yapan tek eşli erkeklere göre istatistiksel olarak farklılık bulunmasa da, iki eşli erkeklerin tek eşli erkeklere göre ailelerinde çok eşli evliliğin daha fazla olduğu saptanmıştır. Bu da din ve kültürel faktörlerin önemli olduğunu bize gösterir.
Halkının büyük çoğunluğu Müslüman olan Türkiye’de çok eşlilik daha çok doğu ve güneydoğu Anadolu bölgesinde görülmektedir. Ancak, çok eşlilik dinsel ve
sosyokültürel altyapıya rağmen Türkiye’de çok yaygın bir evlilik biçimi değildir.
İslam çok eşlilik, sadece aşağıdaki koşullarda kabul etmektedir: Her hangi bir zamanda bir erkek dörtten fazla kadın alamaz; birden fazla kadın alabilmek için yeterli ekonomik kaynaklara sahip olması gerekir ve tüm kadınlara eşit
davranmalıdır (74, 75). Toplumun çoğunluğunun Müslüman olduğu Türkiye’de Kuran’a göre çok evliliğe izin verilmiş olsa da, günümüzde çok eşliliğin yapılması için gerekli şartların olmadığı, çok eşlilik yapanların İslam dininin bu iznini istismar ettiği genel inanıştır. Ayrıca, toplumdaki hızlı değişim, eğitim düzeyinin yükselmesi, kadınlara ve çocuklara verilen değerin artarak değişmesi, tarımda makinalaşma ve kentleşmeye doğru eğilimin de bu tip evlilikleri azalttığı genel olarak kabul edilmektedir. (1)
İki eşli erkeklerin aylık gelir ortalaması, tek eşli erkeklerin aylık gelir ortalamasına göre istatistiksel olarak farklılık bulunmamıştır. Ancak iki eşli erkeklerin eşleri ayrı evde olanların, eşleri aynı evde olanlara göre aylık gelir ortalamasının anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır. Bu da eşler aynı ev
ortamındayken yaşanılan stresi azaltmak için maddi imkanları olan erkeklerin ayrı ev tutmaya yöneldiklerini gösterir.
İki eşli erkeklerin ilk eşlerini kaçırma oranı, tek eşli erkeklerin eşlerini kaçırma oranına göre istatistiksel olarak farklılık bulunmasa da iki eşli erkeklerin ikinci eşlerini kaçırma oranı anlamlı derecede daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Bu da bizlere erkeklerin aile ve çevrelerinin ikinci eşi alma konusunda taraftar olmadıkları hatta karşı çıktıkları, bu yüzden erkeklerin ikinci eşlerini normal isteme usulü yerine ikinci eşlerini kaçırmak zorunda kaldıklarını göstermektedir.
Çok eşli erkeklerin ilk eşleriyle berdel usulü ile evlenme oranı tek eşli erkeklerin berdel usulüyle evlenme oranına göre istatistiksel olarak farklılık bulunmasa da çok eşli erkeklerde berdel usulüyle evlenme daha fazla görülmüştür.
Berdel usulüyle evlilik iki erkeğin birbirlerinin kızkardeşleriyle evlenmesidir.
Bunlardan biri ikinci bir kadınla evlendiğinde, diğeri de aile içindeki onur ve gücü dengelemek için başka bir kadınla evlenmek zorunda kalır. (1)
İki eşli erkeklerin ilk eşleriyle olan akrabalık oranları, tek eşli erkeklerin eşleriyle olan akrabalık oranlarına göre istatistiksel olarak farklılık bulunmasa da iki eşli erkeklerin ilk eşleriyle olan akrabalık oranları tek eşli erkeklerin eşleriyle olan akrabalık oranlarına göre daha fazla görülmüştür. Akraba evlilikleri genellikle iki aile büyüklerinin kararları daha ön plandadır. Erkeğin cinsine tanınan üstünlüğün verdiği serbestlikle hareket eden erkek ikinci evliliği yapmaya yönlendirebileceğini düşündürür (1).
Çalışmamızda, katılımcılara uyguladığımız ruhsal belirtileri tarama (SCL-90-R) ölçeğinde iki eşli erkeklerle tek eşli erkekler arasında testte bulunan
parametrelerin (somatizasyon, anksiyete, obsesyon,depresyon, kişilerarası duyarlılık, psikotik, paranoid, öfke, fobik, ek,genel semptom indeksi) hiçbiri anlamlı derecede farklılık saptanmadı. Ancak iki eşli erkeklerden eşleri aynı evde olanların, eşleri ayrı evde olanlara göre kişilerarası duyarlılık, öfke ve ek parametrelerinin anlamlı
derecede daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bu da bize iki eşli erkeklerden eşleri aynı evde yaşayanların aile içinde yaşanılan aile içi stresin belirtisi olacağını düşündürür.
Zaten iki eşli erkekler aynı ev ortamındayken yaşanılan stresi azaltmak için maddi imkanları olduğunda ayrı ev tuttuklarını da görmüştük.
Çok eşliliğin ruhsal olarak aile üyelerinin hepsini olumsuz olarak etkilediği
açıktır. Araştırmalar çok eşli ailelerde istismarın, diğer aile içi sorunların ve travmatik yaşantıların karmaşık bir yapıda olduğunu göstermektedir (3).
Katılımcılara DSM-III-R yapılandırılmış klinik görüşmesi Türkçe versiyonu-kişilik bozuklukları formu (SCID-II) uygulandı. İki eşli erkekler ile tek eşli erkekler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık görülmese de iki eşli erkeklerde kişilik özelliğinin daha fazla olduğu görülmüştür. Çalışmada yaptığımız gözlemler bazı kişilik özelliklerinin (narsistik, borderline ve antisosyal başta olmak üzere), kişiyi çok eşliliğe yönlendiren faktörlerden olabileceğini düşündürmüştür. Bu konuda farklı kişilik testleriyle örneklerinin daha fazla olduğu çalışmalara ihtiyaç vardır.
Çalışmamıza katılan çok eşli erkeklerin çoğu (%70’ten fazlası) eşlerinin çok eşlilikten memnun olmadıklarını, eşleri arasında kıskançlık, çekişme, rekabet ve kavga gibi sorunların olduğunu ayrıca çok eşliliğin aile içi huzursuzluk ve maddi sıkıntılara da neden olduğunu dile getirdiler. Zaten yapılan çalışmalarda çok eşlilik, aile içi ilişkilerde önemli sorunlara ve başta kadınlar olmak üzere aile üyelerinde ruhsal bozukluklarda artışa neden olduğu gösterilmiştir (3).
Çalışmamızda çok eşli erkeklerin çoğu, evde ilk eşin daha baskın olduğunu ifade etmektedir. Pek çok toplumda, büyük kadınların statüsü daha yüksektir. Diğer kadınlar üzerinde kontrolleri olabilir ve diğer kadınlara göre ayrıcalıkları mevcuttur.
Aynı zamanda erkek üzerinde önemli etkilere de sahip olabilirler (22).
Çalışmamızdaki çok eşli erkeklerin çoğu eşleri arasında ayrım yapmadıklarını söylese de ayrım yapanların çoğu ikinci eşlerini daha çok sevdiklerini ifade ettiler.
yapılan çalışmalarda toplumda erkeklerin son karısını sevdiği görüşü yaygındır.
Gerçekten de erkek son eşine ayrı bir ev açmışsa, önceki yaşlı eşini önemli ölçüde terk etmektedir (1). İlk eşin çocukları genellikle büyümüş olduğundan evin
geçiminden ilk eşin büyümüş çocukları sorumlu oluyorlar. Erkek ikinci eşini daha çok sevse de ilk eşinin büyümüş çocuklarının etkisiyle ilk eşin daha baskın olmasını bize düşündürür. Çok eşli erkeklerin çoğu eşleri arasında kıskançlık, çekişme, rekabet, kavga gibi sorunların olduğunu ifade etmektedir.
Tek eşli katılımcıların çoğu çok eşli erkeklerin zevk için, kültürel ve dinimiz izin verdiği için ikinci evliliklerini yaptıklarını ama çok eşli evliliğe karşı olduklarını ifade etmeleri toplumumuzda çok eşli evliliğin benimsenmediği ve zaman içinde azaldığını gösterir.