Araştırmanın bu bölümünde çalışmaya ilişkin bulgular tartışılarak yorumlanmıştır.
Beden eğitimi ve spor dersi değerlerinin yaratıcı drama yöntemi ile kazandırılması amaçlananan bu araştırmada; yaratıcı drama yönteminin uygulandığı deney grubu öğrencilerinin ön test ve son test puanları arasında spor kültürü, sağlıklı yaşam ve beslenme, dayanışma, saygı, milli kültür ve beraberlik ve farkındalık değerlerinde anlamlı bir fark bulunmuştur. Bu fark son test lehinedir. Hiçbir müdahale uygulamasına tabi tutulmayan kontrol grubu öğrencilerinin ön test ve son test puanları arasında spor kültürü, sağlıklı yaşam ve beslenme, dayanışma, saygı, milli kültür ve beraberlik ve farkındalık değerlerinde anlamlı bir fark bulunmamıştır. Araştırma sonucunda deney ve kontrol grubu öğrencilerinin ön test puan ortalamaları arasında spor kültürü, sağlıklı yaşam ve beslenme, dayanışma, saygı, milli kültür ve beraberlik ve farkındalık değerlerinde anlamlı bir fark bulunmamıştır. Deney ve kontrol grubu öğrencilerinin son test puan ortalamaları arasında spor kültürü, sağlıklı yaşam ve beslenme, dayanışma, saygı, milli kültür ve beraberlik ve farkındalık değerlerinde anlamlı bir fark bulunmuştur. Bu fark deney grubu öğrencileri lehinedir.
Alanyazın incelendiğinde yaratıcı drama yönteminin değer öğretiminde etkili bir yöntem olduğu görülmüştür (167, 186, 187, 197, 198). Yukarıda bahsedilen alanlarda olduğu gibi yaratıcı drama yönteminin beden eğitimi ve spor alanında yapılan çalışmalarda da etkili bir yöntem olduğu görülmüştür (143, 144, 150).
Araştırmanın bulgularını değer boyutları ile ele aldığımızda yaratıcı drama etkinliklerinin uygulandığı deney grubu öğrencilerinin “spor kültürü değerinde” anlamlı bir puan artışı meydana gelmiştir. Spor kültürü değerinin kazandırılması için centilmenlik, sportif etkinlikler esnasında spor kıyafeti giymenin önemi, sportif faaliyetlerden keyif alma, sportif faaliyetlere katılımın önemi, empati kurma/ erdemli davranma, sportif faaliyetlerde sinirlendiğinde veya heyecanlandığında kendini kontrol edebilme, sportif faaliyetler esnasında en iyi performansını sergilemeye çalışma ve dürüstlük ile ilgili yaratıcı drama atölyeleri hazırlanmış ve bu atölyeler uygulanmıştır.
Uygulanan atölyelerin öğrencilerin spor kültürü değerini pozitif yönde etkilediği
59 görülmektedir. Bu durumda spor kültürü değerinin kazandırılması için hazırlanan atölyelerin öğrenci seviyesine ve değer kazanımına uygun hazırlandığı düşünülebilir.
Alanyazın incelendiğinde Bencik Kangal yaptığı çalışmada çocukların ahlaki yargılarının gelişmesinde yaratıcı drama yönteminin etkili olduğunu (159), Çapacıoğlu ve Demirtaş, 9. sınıf öğrencileri ile yaptığı çalışmada yaratıcı drama yönteminin öfke denetimi becerilerini geliştirmede etkili olduğunu (199), Gündoğdu ve Adıgüzel üniversite öğrencileriyle yaptıkları çalışmada yaratıcı drama yönteminin stresle baş etme becerisini geliştirdiğini (197), Gökçearslan Çifçi ve Altınova üniversite öğrencileriyle yaptıkları çalışmada yaratıcı drama yönteminin öğrencilerin empatik eğilim ve empatik beceri gelişiminde etkili olduğunu (198), Kara ve Çam, öğretmen adaylarına yönelik araştırmasında grupla bir işi yapma ve yürütme becerileri, ilişkiyi başlatma ve sürdürme becerileri ile kendini kontrol etme becerilerini kazandırma konusunda yaratıcı drama yönteminin etkili olduğu sonucuna varmışlardır (200). İbiş tarafından 5-6 yaş grubu çocuklarla yapılan çalışmada yaratıcı drama yönteminin sonuçları kabul etme, kızgınlık davranışlarını kontrol etme, kendini kontrol etme becerileri, görev tamamlama becerileri, kişiler arası beceriler ve sözel açıklama becerilerini geliştirdiği sonucuna varılmıştır (201). Ağır, ortaokul öğrencileri ile yaptığı çalışmada özel gereksinime ihtiyaç duymayan öğrencilerin bulunduğu okullarda yaratıcı dramanın yöntem olarak kullanılabileceğini ve bu sayede tipik gelişim gösteren öğrencilerin, özel gereksinimli akranlarına karşı empati geliştirebileceği ve olumlu tutuma sahip olabileceği sonucuna varmıştır (151). Namdar ve arkadaşları yaratıcı drama yönteminin öğretmenlerde empati becerisi geliştirdiği sonucuna varmışlardır (187). Yapılan çalışmalar farklı alanlar ve farklı gruplarlarla yapılsa da benzer değerlerin yaratıcı drama yöntemiyle öğretiminin etkili olduğu sonucuna varılabilir.
Beden eğitimi ve spor dersi öğrencilerin spor kültürü değerini geliştirebilmeleri için uygun bir ortam sunar. Öğrencilerin centilmenlik, sportif etkinlikler esnasında spor kıyafeti giymenin önemi, sportif faaliyetlerden keyif alma, sportif faaliyetlere katılımın önemi, empati kurma/erdemli davranma, sportif faaliyetlerde sinirlendiğinde veya heyecanlandığında kendini kontrol edebilme gibi değerleri, ders içersinde öğretmenin gözlemleyebileceği durumları ve öğrencilerin tecrübelerini içerir. Ders içerisinde karşılışan bu durumlar, öğrencilerde olumlu davranış geliştirmesi açısından önem taşır.
Beden eğitimi ve spor dersinin bu zenginliği yaratıcı drama atölyelerinin hazırlanmasını
60 ve uygulanmasını da kolaylaştırmıştır. Bu nedenle deney ve kontrol grupları arasında spor kültürü değeri alt boyutunun farklılık göstermiş olabileceği ifade edilebilir.
Araştırmanın sonunda yaratıcı drama etkinliklerinin uygulandığı deney grubu öğrencilerinin “sağlıklı yaşam ve beslenme değerinde” anlamlı bir puan artışı meydana gelmiştir. Sağlıklı yaşam ve beslenme değerinin kazandırılması için sporun sağlıklı yaşama katkısı, düzenli ve sağlıklı beslenmenin önemi ve sağlık için temizliğin önemi ile ilgili yaratıcı drama atölyeleri hazırlanmış ve bu atölyeler uygulanmıştır. Bu durumda sağlıklı yaşam ve beslenme değerinin kazandırılması için hazırlanan atölyelerin öğrenci seviyesine ve değer kazanımına uygun hazırlandığı düşünülebilir.
Demir Acar ve Bayat, fazla kilolu ve obez ergenlerle yaptıkları çalışmada, okul temelli eğitim programları ile fazla kilolu ve obez gençlere ulaşılabilir ve yaratıcı drama gibi aktif öğretim yöntemlerinin beslenme ve şişmanlıktan korunma eğitiminde etkin kullanılması ile daha etkili sonuçlar elde edileceği sonucuna varmışlardır (202). Kaya ve Antepli, on sekiz oturum süren çalışmalarında temizlik değeri ile ilgili de oturum hazırlamışlardır. Temizlik değerinin yaratıcı dramayla öğretilmesinin, çocukların farkındalıklarını geliştirdiği sonucuna varmışlardır. Yapılan çalışmalar farklı alan ve yaş gruplarına uygulansa da benzer sonuçlara ulaşılmıştır (175).
Beden eğitimi ve spor dersi öğrencilerin sağlıklı yaşam ve beslenme değerini gelişirebilmeleri için uygun bir ortam sunar. Dersin aktif ve sağlıklı yaşam ile ilgili öğrenme alanında bu değerlerden sıkça bahsedilmesi ve dersin bu değerlerin aktarımı açısından zengin içeriklere sahip olması yaratıcı drama atölyelerinin yazılması ve uygulanmasını kolaylaştırmıştır. Bu nedenle deney ve kontrol grupları arasında sağlıklı yaşam ve beslenme değeri alt boyutunun farklılık göstermiş olabileceği ifade edilebilir.
Araştırmanın sonunda yaratıcı drama etkinliklerinin uygulandığı deney grubu öğrencilerinin “dayanışma değerinde” anlamlı bir puan artışı meydana gelmiştir.
Dayanışma değerinin kazandırılması için beden eğitimi ve spor faaliyetlerinde görev sorumluluğunun önemi, arkadaşlarını desteklemenin önemi, takım ruhu, arkadaşları ile iyi iletişim kurma, takım arkadaşları ile iş birliği ile ilgili yaratıcı drama atölyeleri hazırlanmış ve bu atölyeler uygulanmıştır. Bu durumda dayanışma değerinin kazandırılması için hazırlanan atölyelerin öğrenci seviyesine ve değer kazanımına uygun hazırlandığı düşünülebilir.
61 Özçelik, ilkokul dördüncü sınıf öğrencileriyle yaptıkları çalışmada “sorumluluk değeri” öğretiminin yaratıcı drama yöntemiyle yapılan deney grubu öğrencilerinin tutum puanlarını arttırdığı sonucuna varmıştır (178). Demirtaş yaptığı araştırmada, çocuk yuvasında kalan korumaya muhtaç çocukların değer eğitiminde yaratıcı drama yönteminin etkililiğini incelemiştir. Araştırmanın sonunda dayanışma-yardımseverlik, duyarlılık, demokratik olma ve özgürlük değerlerinin en fazla öğrenilen değerler olduğu sonucuna varmışlardır (156). Aslan yaptığı çalışmada drama yönteminin çocuklarda iş birliği ve soyal ilişkileri geliştirme konusunda etkili olduğu sonucuna varmıştır (203).
Akgün yaptığı çalışmada yaratıcı drama yönteminin çocuklarda saygı, sevgi, iş birliği, yardımseverlik ve sorumluluk değer puanlarını arttırdığı sonucuna varmıştır (172).
Kaya ve Antepli ise yaptıkları çalışmada on sekiz oturum süren yarartıcı drama etkinliklerinden sonra çocuklarda sorumluluk, saygı, sevgi, paylaşma, iş birliği, temizlik, çalışkanlık, sabır, eşitlik, dürüstlük değerlerinde farkındalık geliştirdikleri ve değer puanlarında artış olduğu sonucuna varmışlardır (175).
Boztürk Macit, altıncı sınıf öğrencileriyle yaptığı çalışmada yaratıcı drama yönteminin uygulandığı deney grubundaki öğrencilerin adil ve sorumluluk sahibi olma değer puanlarında artış olduğu sonucuna varmıştır (182). Yılmaz, ilkokul dördüncü sınıf öğrencileri ile yaptıkları çalışmada yaratıcı drama yöntemiyle yardımseverlik değerinin aktarımının kolaylaştığı, öğretim sürecinin daha eğlenceli olduğu ve yaparak yaşayarak öğrenme ortamı oluşturduğu sonucuna varmıştır (180). Güler yaptığı çalışmada yaratıcı drama yöntemiyle beden eğitimi öğretmen adaylarının sınıf yönetimi öz yeterlilik inançları ve iletişim becerileri puanlarında istatistiksel olarak anlamlı bir artış olduğu sonucuna varmıştır (149). Karatay ve Koçyiğit, drama yönteminin sınıf içi iletişimini arttırdığı ve iletişim becerileri güçlendirdiğini (204), Gürkan Şenyavaş yaptığı çalışmada yaratıcı drama yönteminin sınıfın iletişim ortamına olumlu yansıdığı (205), Akoğuz’un, yaşları 9, 10 ve 11 olan öğrencilerle yaptığı çalışmada yaratıcı drama yönteminin iletişim becerilerini geliştirdiğini sonucuna varılmıştır (206). Yaratıcı drama yönteminin iletşim becerilerini geliştirdiği benzer çalışmalara rastlanmıştır (207-209).
Yapılan çalışmalar farklı alanlarda ve farklı yaş gruplarında uygulansa da benzer sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir.
Beden eğitimi ve spor dersleri uygun bir şekilde yapılandırıldığında gençlerin ahlaki gelişimlerini destekleyecek ortamlara sahiptir (210, 211). Beden eğitimi ve spor dersinde öğrencilere hem eğlenerek öğrenme ortamı sağlanabilir hem de değereler
62 eğitimi gerçekleştirilebilir. Çünkü beden eğitimi ve sporda, yardımlaşma, organize olma, birlikte hareket etme sonuca ulaşmak için birlikte iş yapma, temizlik, dostluk, saygı gösterme, cesaret, başarmak için gayret gösterme mecburiyeti, hatalarda özür dileyebilme ve hoşgörülü olma, sportif etkinliklerin esasını teşkil eder (212). Beden eğitimi ve spor dersleri adil oyun ve sorumluluk değerlerinin öğrencilere aktarılmasında uygun bir ortama sahiptir (210, 213, 214). Bunun yanında öğrencilerin sosyal ilişkilerini geliştirmelerine de katkı sunar (215). Beden eğitimi ve spor ortamlarının değer öğretimi açından zengin bir içeriğe ve alana sahip olması, yaratıcı drama atölyelerinin yazılması ve uygulamasını kolaylaştırmıştır. Aynı zamanda yaratıcı drama etkinlikleri ve beden eğitimi ve spor dersinin öğrencilere yaparak ve yaşayarak öğrenme fırsatı vermesi değerlerin aktarımını da kolaylaştırmıştır. Bu nedenle deney ve kontrol grupları arasında dayanışma değeri alt boyutunun farklılık göstermiş olabileceği ifade edilebilir.
Araştırmanın sonunda yaratıcı drama etkinliklerinin uygulandığı deney grubu öğrencilerinin “saygı değerinde” anlamlı bir puan artışı meydana gelmiştir. Saygı değerinin kazandırılması için rakip taraftara saygı, takım arkadaşına saygı ve rakibine saygı ile ilgili yaratıcı drama atölyeleri hazırlanmış ve bu atölyeler uygulanmıştır. Bu durumda saygı değerinin kazandırılması için hazırlanan atölyelerin öğrenci seviyesine ve değer kazanımına uygun hazırlandığı düşünülebilir.
Çelik ve Buluç, ilkokul dördüncü sınıf öğrencileriyle yaptıkları çalışmada öğrencilerin duygu ve düşüncelere saygı, hoşgörü değerlerine yönelik olumlu tutum geliştirmelerinde yaratıcı drama yönteminin etkili olduğu sonucuna varmışlardır (174).
Çiçen tarafından altıncı sınıf öğrencileri ile yapılan çalışmada yaratıcı drama yönteminin farklılıklara saygı, eşitlik ve saygı değerlerini kazandırdığı, öğrencilerin dramayı etkili ve öğretici bulduğu sonucuna varılmıştır (176). Erdem Zengin, ilkokul dördücü sınıf öğrencileriyle yaptığı çalışmada yaratıcı drama etkinliklerine katılan öğrencilerin “hoşgörü” ile “duygu ve düşüncelere saygı” değerlerinin olumlu etkilendiği ve bu değerlerle ilgili davranışları öğrendikleri sonucuna varmıştır (165). Er ve Ulaş, ilkokul dördüncü sınıf öğrencileriyle yaptıkları çalışmada drama yönteminin saygı ve yardımlaşma değerlerinin kazandırılmasında etkili olduğu sonucuna varmışlardır (183).
Namdar ve arkadaşları yaratıcı drama yöntemiyle saygı, yardımlaşma, empati, dürüstlük, dayanışma, sevgi ve hoşgörü değerlerini geliştirmeye yönelik uyguladığı atölyelerin sonucunda değerler eğitimi uygulamalarının hem öğretmenlerin kişisel gelişimine hem de değerlerin içselleştirmesi ve öğretilmesine katkı sağladığı sonucuna
63 varmışlardır (187). Ada, yaptığı çalışmada yaratıcı drama yönteminin erken çocukluk döneminde saygı, sevgi, yardımlaşma, temizlik, sorumluluk değerlerinin gelişmesinde olumlu katkısı olduğu sonucuna varmıştır (169). Yapılan çalışmalar farklı alan ve farklı yaş gruplarına uygulansa da benzer sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir.
Öğrencilerin beden eğitimi ve spor dersine katılımları sevinç, rekabet, umutusuzluk ve çatışma duygusu gibi durumları dersin içinde tecrübe etmelerini ve sonrasında kendi tepkilerinin farkına varmalarını ve verdiği tepkileri değerlendirme olanağı sağlar (210). Beden eğitimi ve spor dersinde öğrenciler takım arkadaşına, rakip taraftara ve hakeme saygı göstermesi gerektiğini tecrübe eder. Yaratıcı drama yöntemiyle yapılandırılan değer öğretiminde öğrencilere bu tür durumlarda olumlu tepki geliştirebilecekleri ortamlar oluşturulabilir. Beden eğitimi ve spor dersinin zengin içeriği sayesinde, geliştirilmek istenen değerlerle ilgili uygun atölyelerin hazırlanması ve uygulanması kolaylaşmaktadır. Bu nedenle deney ve kontrol grupları arasında saygı değeri alt boyutunun farklılık göstermiş olabileceği ifade edilebilir.
Araştırmanın sonunda yaratıcı drama etkinliklerinin uygulandığı deney grubu öğrencilerinin “milli kültür ve beraberlik değerinde” anlamlı bir puan artışı meydana gelmiştir. Milli kültür ve beraberlik değerinin kazandırılması için milli takımlara destek olma ve milli bayramlara (23 Nisan vb.) aktif katılma ile ilgili milli kültürümüze sahip çıkma konulu yaratıcı drama atölyeleri hazırlanmış ve bu atölyeler uygulanmıştır. Bu durumda milli kültür ve beraberlik değerinin kazandırılması için hazırlanan atölyelerin öğrenci seviyesine ve değer kazanımına uygun hazırlandığı düşünülebilir.
Akhan ve arkadaşları yaptıkları çalışmada sosyal bilgiler öğretmen adaylarının yaratıcı drama yöntemiyle “Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri” içerisinde “milli, manevi ve evrensel değerleri gözetir” ilkesine ve Eğitimciler için Etik İlkelerdeki
“evrensel değerlere” yönelik farkındalıklarının arttığı sonucuna varılmıştır (181).
Beden eğitimi ve spor dersi öğretim programının alt öğrenme alanında kültürel birikimlerimiz ve değerlerimiz ile ilgili kazanımlara yer verilmiştir. Öğrenciler, beden eğitimi ve spor dersinde bu değerlerle ilgili bilgi sahibi olurlar. Beden eğitimi ve spor dersinin zengin içeriği ve yaratıcı drama yönteminin etkisiyle öğrencilerin milli ve manevi değerleri daha da geliştirilebilir. Bu nedenle deney ve kontrol grupları arasında milli kültür ve beraberlik değeri alt boyutunun farklılık göstermiş olabileceği ifade edilebilir.
64 Araştırmanın sonunda yaratıcı drama etkinliklerinin uygulandığı deney grubu öğrencilerinin “farkındalık değerinde” anlamlı bir puan artışı meydana gelmiştir.
Farkındalık değerinin kazandırılması için sportif faaliyetlerde doğaya ve çevreye zarar vermeme, spor malzemelerinin özenli kullanılması ve korunması ile ilgili yaratıcı drama atölyeleri hazırlanmış ve bu atölyeler uygulanmıştır. Bu durumda farkındalık değerinin kazandırılması için hazırlanan atölyelerin öğrenci seviyesine ve değer kazanımına uygun hazırlandığı düşünülebilir.
Aydın ve Aykaç, okul öncesi öğrencileri ile yaptıkları çalışmada yaratıcı drama yöntemiyle öğrencilerin çevre farkındalıkları ve çevre eğitimine yönelik bilgi düzeylerinin arttığı sonucuna varmışlardır. Bunun yanında öğrencilerin etkinliklerden keyif aldıkları, iletişim becerilerinin geliştiği ve grup içersinde sorumluluk alma isteklerinin arttığı sonucuna varmışlardır (216). Tanrıverdi de yaptığı çalışmada okul öncesi öğrencilerde çevre farkınlağının yartıcı drama yöntemiyle etkili verildiği (217), McNaughton, 10-11 yaş grubu öğrenciler ile yaptıkları çalışmada yaratıcı drama yöntemiyle öğrencilerin çevresel farkındalık düzeylerini geliştiği (218), Bertiz,
“Dramanın Çevre Bilinci Oluşturmadaki Rolü ve Etkililiği” isimli doktora tez çalışmasında drama yönteminin öğretmen adaylarının çevre bilinçleri üzerinde olumlu bir etkisinin olduğu sonucuna varmışlardır (219). Gale, bir değer olarak çevre eğitiminde yaratıcı dramanın etkili bir yöntem olduğu sonucuna varmıştır (220).
Yapılan çalışmalar farklı alan ve farklı yaş gruplarına uygulansa da benzer sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir. Yaratıcı drama yönteminin değer öğretiminde etkili olduğu ve öğrencilerin değer düzeylerini arttırdığı görülmektedir.
Beden eğitimi ve spor dersleri genel olarak okul bahçelerinde işlenen bir derstir.
Öğrencilerin sınıf ortamının dışına çıkabildiği ve dersin bahçede işlenmesi öğrencilerin çevre farkındalıklarının gelişebilmesini ve bunu başka alanlara da transfer edebilmesini sağlayabilir. Bu sebeple öğrencilerin çevre, okul ve spor malzemelerini korumaları gerektiği ile ilgili yapılandırılmış yaratıcı drama etkinlikleri bu değerlerin gelişimini kolaylaştırabilir. Ayrıca dersin zengin içeriği sayesinde birçok örnek olay tasarlanabilir.
Öğrencilerin doğaya ve çevreye olan farkındalıklarına olumlu etki sağlayabilir. Bu nedenle deney ve kontrol grupları arasında farkındalık değeri alt boyutunun farklılık göstermiş olabileceği ifade edilebilir.
Araştırmada çevrimiçi uygulanan yaratıcı drama etkinliklerinin bazı sınırlılıkları vardır. Bu sınırlılıklar izleyen biçimde sıralanabilir: (a) Yaratıcı drama uygulamaları
65 devinimsel ve etkileşimli bir süreç olduğundan, çevrimiçi uygulanan yaratıcı drama etkinliklerinde devinimsel ve etkileşimli sürecin ekran başında tam olarak gerçekleştirilememesi bir sınırlılık olarak düşünülmektedir. (b) Çevrimiçi uygulanan yaratıcı drama etkinliklerinin yüzyüze uygulanan yaratıcı drama etkinliklerine göre etkiliğinin karşılaştırılmasının yapılmaması bir sınırlılık olarak ifade edilebilir. (c) Katılımcıların doğrudan gözlenememesi ve planlan oturumların belirlenen zaman diliminde gerçekleştirilememesi bir sınırlılık ifade edilebilir. (d) Yapılan oturumların gerçekleştirilebilmesi için güçlü bir internet ağının gerekliliği bir sınırlılık olarak görülebilir. Çünkü internet ağında yaşanan aksaklıklar oturumların sağlıklı yürütülmesini zorlaştırmaktadır.
66