TARGET

Avrupa Merkez Bankasõnõn hazõrladõğõ 2002, 2003 ve 2004 yõlõ TARGET raporlarõndan sistemlerdeki bilgi teknolojileri kaynaklõ sorunlar derlenmiştir.

2004 yõlõ değerlendirmelerinde sistemin çalõşõrlõk oranõ %99.81 olarak elde edilmiştir. 20 Eylül 2004'te Bundesbank’õn yaşadõğõ bir yazõlõm sorunu nedeniyle Target sistemi 30 dakika geç kapanmõştõr.

2003 yõlõ değerlendirmelerinde sistemin çalõşõrlõk oranõ %99.79 olarak elde edilmiştir. 11 Nisan 2003'te De Nederlandsche Bank'õn yaşadõğõ yazõlõm sorunu nedeniyle TARGET saat 19:00’da kapanmõştõr. 1 Eylül 2003’de Sveriges Riskbank Banka tanõmlama kodu (BIC) SWIFT veritabanõndan kazara silindiği için 3 saat boyunca adreslenememiştir. 15 eylül 2003’te Bank of England gönderilen TARGET mesajlarõnõn onaylanmasõyla ilgili yazõlõm sorunu yaşamõş, aşõlmasõ 4.5 saat sürmüştür. 30 eylül 2003'te De Nederlandsche Bank'õn yaşadõğõ donanõm sorunu nedeniyle TARGET 19:00’da kapanmõştõr.

2002 yõlõ değerlendirmelerinde sistemin çalõşõrlõk oranõ %99.75 olarak elde edilmiştir. 4 Ocak 2002'de Bank of England SWIFT'e bağlantõ sorunu nedeniyle TARGET 18:30’da kapanmõştõr.18 Kasõm 2002'de bir yazõlõm hatasõ Bank of England sisteminin 7 saat boyunca yavaşlamasõna neden olmuştur. 5 aralõk 2002'de Bundesbank’õn yaşadõğõ yazõlõm sorunu bankanõn erişiminin kesilmesine, dolayõsõyla TARGET sisteminin 19:00’da kapanmasõna neden olmuştur. 20 aralõk 2002'de De Nederlandsche Bank'õn SWIFT networküne bağlanamamasõ TARGET sisteminin 20:00 de kapanmasõna neden olmuştur.

Şekil-7 Avrupa Birliği ülkelerindeki RTGS sistemlerinin tutar bazõnda ulusal ve uluslararasõ alanda gerçekleştirdikleri ödemelerin 2003 yõlõ oranlarõnõ göstermektedir.

Görülmektedir ki, Almanya %31 oranõyla diğer ülkelere açõk ara bir fark yaratmaktadõr. Ödemelerin %71’i Almanya, Fransa ve İspanya tarafõndan yapõlmõştõr. Bu üç ülke sonrasõnda Belçika, Hollanda, İngiltere gelmektedir. Diğer ülkelerin ödemeleri ise birleştirilerek diğerleri başlõğõyla sunulmuştur.

Şekil 7 – AB Ülkelerinde Tutar Bazõnda Ulusal ve Uluslar arasõ Ödeme değerleri

Diğerleri 7% Belçika

3%

İtalya 6%

İngiltere 7%

İspanya Fransa 17%

23%

Almanya 31%

Hollanda 5%

Diğerleri Belçika Hollanda İtalya İngiltere İspanya Fransa Almanya

Kaynak : (Iivarinen, 2004: 22)

Yüksek bir hacme sahip olan Fransa’nõn ödeme sistemi, karmaşõklõk nedeni ile riske açõk bulunmuştur, en yüksek orana sahip Almanya’nõn ödeme sisteminde yazõlõm sorunlarõ yaşanmõştõr. Bank of England’õn TARGET sisteminin çalõşõrlõğõnõn azalmasõna neden olan sistem sorunlarõnõn kaydõna rastlanmaktadõr. Hollanda’nõn De Nederlandsche Bank adõ altõnda hata kayõtlarõ bulunmaktadõr. Görülmektedir ki Avrupa ülkelerinde bile bilgi teknolojileri sorunlarõna rastlanmaktadõr. Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin ödeme sistemlerinde daha fazla bilişim riskine rastlanmasõ olasõdõr.

YEDİNCİ BÖLÜM

7 ÖDEME SİSTEMLERİNİN GELECEĞİ

Farklõ ödeme sistemlerinin incelenmesi ile de görülmektedir ki ödeme sistemlerinde pek çok farklõ yaklaşõm, pek çok farklõ çözüm söz konusudur. Bu çeşitlilik nedeni ile ödeme sistemleri endüstrisinde pek çok değişikliğin olacağõ da aşikardõr.

Bu değişiklik seçenekleri açõk olmakla birlikte, bir takõm öne çõkan yaklaşõmlar gözlenmektedir. Bütünleşme süreci sürmektedir ve bu bütünleşme hem büyük meblağlõ hem de küçük meblağlõ ödeme sistemlerinin birleşmesine liderlik edecektir.

Birleşme ve bütünleşme sonrasõna daha az ödeme sistemi, fakat bu sistemlerde işlenen daha fazla mesaj sayõsõ ve daha fazla hacim olarak yansõyacaktõr. Bu büyük sayõlarsa gözetimin önemini arttõracaktõr. (Iivarinen, 2004:46).

Büyük ve küçük ödeme ayrõmlarõ silinirken ödeme türlerine göre kategorize edilmiş ve özelleşmiş sistemler söz konusu olacaktõr (örneğin bankalar arasõ ödemeler TARGET2, FX ve CLS, müşteri ödemeleri ACH; PEACH) (Iivarinen, 2004:46).

Globalleşme ve ekonomik entegrasyonun ödeme sistemleri alanõna pek çok etkisi olmaktadõr ve bu etki varlõğõnõ arttõrarak devam ettirecektir. Sõnõr ötesi banka birleşmeleri arttõkça yeni ihtiyaçlar söz konusu olmaya başlayacaktõr. Birleşmeler sonucu pek çok ülkede işlem yapan bankalar, pek çok ülkede eş zamanlõ çalõşacak operasyonel maliyetlerini düşürecek ödeme sistemleri çözümlerine ihtiyaç duymaya

başlayacaktõr. Burada ihtiyacõ cevaplayacak olan yine ödeme sistemlerinin uluslararasõ olmasõ ve bütünleşmesidir (Iivarinen, 2004).

Avrupa Birliği’nde düzenleyici ortamõn hõzla değişmesinin ödeme sistemlerine etkisi söz konusudur. Önemli değişimlerden biri de “Basel Capital Accord –II”¹³ önerisidir. Sermaye elverişliliği gereksinimleri için bu yeni genel çerçeve ödeme sistemlerini de kapsamaktadõr. Bu çerçeve bankalarõn operasyonel risklerini sermaye yeterliliği alanõnda kapsayacak şekilde tasarlanmõştõr. Ödeme ve mutabakat sistemlerindeki risklere genel olarak operasyonel riskler gözüyle bakõlmõştõr. Bu bağlamda ödeme sistemlerinde operasyonel riskler hakkõnda daha fazla bilgi ve denetim kavramlarõna vurgunun yapõlacağõ görülmektedir (Iivarinen, 2004:47).

Avrupa Komisyonu tarafõndan öne sürülen bir başka düzenleme değişimi ise Avrupa birliği için yasal bir çerçeve hazõrlamaktan geçmektedir. Bu yeni çerçevenin tüm alanda yasal temelleri harmanlamasõ beklenmektedir. Sözü edilen çaba, alan içindeki tüm ödeme sistemlerine yeni gereksinimler doğuracak ve sistemlerin yapõlarõnõn yeniden şekillenmesi gerekecektir (Iivarinen, 2004:47).

Bilişim teknolojilerindeki daha sade, etkin ve güvenli ödeme sistemleri sağlayan hõzlõ değişim gelecekte de ödeme sistemleri üzerindeki etkisini sürdürmeye devam edecektir. Örneğin ağ teknolojileri ödeme sistemlerini daha gerçek zamanlõ ve etkin kõlarken yeni şifreleme teknikleri güvenliği arttõrmaktadõr. Yeni teknolojiler modüler

13 Basel Capital Accord – II için daha detaylõ bilgiye Basel Committee on Banking Supervision

tarafõndan hazõrlanan The New Basel Capital Accord raporundan , rapora ise http://www.bis.org/publ/bcbsca03.pdf adresinden erişilebilir.

düzenleme imkanlarõ ile sistemlerin yeniden yapõlandõrmasõnõ kolay kõlmaktadõr. Bu da yeni tasarõmlar yapmayõ, eski tasarõmlarõ elden geçirmeyi kolaylaştõrmaktadõr (Iivarinen, 2004:47). Ödeme sistemlerinde bilgi teknolojileri kullanõlarak sunulan çözümler daha da artacaktõr. Sistemlerin bütünleşmesi ile birlikte kullanõlan donanõm ürünlerinin kapasitesinin artmasõ gündeme gelecektir.

Avrupa Birliği’ne 2004 yõlõndaki yeni katõlõmlar mevcut ödeme sistemleri üzerinde baskõ oluşturmuştur. Yeni katõlõmcõlar mevcut ödeme sistemlerini kullanmak yerine (ki çoğu örnekte modern sistemler söz konusudur) Avrupa Birliği ortamõna daha iyi uyan yeni ödeme sistemleri sahibi olmayõ isteyebilirler. Bu durumda Avrupa Birliği’ndeki tüm ödemeleri kapsayacak etkin ve güvenli sistemlere ihtiyaç duyulacaktõr. Bu ihtiyaç merkez bankalarõnõ ve bankalarõ teknolojik bilgi açõsõndan geride bõrakacak yeni ürün sunacak yeni aktörlerin doğmasõna olanak sağlayacaktõr.

Pazar daha harmanlandõkça farklõ sistemler arasõndaki rekabet artacak ve en sonunda konsolide sistemlerin oluşmasõna önderlik edecektir.