Tarımın Finansmanında Kredi Yöntemi

Geleneksel bankacılığın borç verme amaçları değişmekle birlikte, banka bilançolarında borç verme aracı olarak kredinin yeri halen oldukça fazladır. Birçok bankacı, bankacılığın işlevleinin başında kredi vermenin geldiğini düşünmektedir. Örneğin, bankacılığın en fazla geliştiği ülkelerin başında gelen A.B.D’de bankaların

48

Mehmet Bülbül, Fethi Tatlıdil, “Kredi Kullanımının Tarımsal Yapının İyileştirilmesindeki Etkinliği”, Tarımsal Dönüşüm ve Strateji Arayışları Tarım Haftası Sempozyumu, T.C Ziraat Bankası Kültür Yayımları Yayım No:25, Ankara: 1994, Sf.265

kredi kredi portföyünden elde ettiği komisyonlar ve faizler, toplam gelirlerinin 2/3’ünü oluşturmaktadır.49

Kredi kavramının, birçok bilim adamı ve kuruluş tarafından akademik tanımı yapılmaktadır. Bir tanıma göre kredi, bankanın gerçek ya da tüzel kişiye ödünç para vermesi veya bu kişilerin lehine bir işin yapılması ya da bir borcun ödenmesi konusunda taahhütte bulunulması ve garanti verilmesidir.50

Diğer bir tanıma göre kredi kavramı, herhangi bir kimse adına para vermek ya da parasını sonra almak kaydıyla ona mal vermeyi kabul etmek ya da alınacak bir mal, yapılacak bir hizmetin yerine getirilmesine kefalet etmek, garanti etmek şeklindeki uygulamaya verilen isimdir.51 Bu tanımlara göre genel olarak kredi, Belirli bir süre sonra ödemek vaadiyle, mal, hizmet, para cinsinden satınalma gücü sağlanması ya da varolan satınalma gücünün belli bir süre sonunda geri alınmak üzere başka bir kimse ya da kuruma devri işlemidir.52

Kredi, krediyi geri ödeyebileceği konusunda güven yaratmış olan kişilere ve belirli bir süre sonunda geri alınmak üzere kullandırılır. Ancak, kullandırılan tüm krediler için geriye ödenmeme riski bulunmaktadır. Bu riskin minimize edilmesi, kredi talebinin doğru analizi ve kredi değerlendirmesinin isabetli yapılarak kredi teminatı ile doğru vadenin belirlenmesinden geçmektedir.53 Böylece bankacılık açısından kredi, bir bankanın yapacağı istihbarat sonucunda gerçek ya da tüzel kişilere, yasaları, yönetmelikleri ve kaynak maliyetlerini göz önünde bulundurarak teminatlı ya da teminatsız yollardan, para ya da kefalet vermesi şaklinde tanımlanmaktadır.54

Tarım sektörüne kullandırılan krediler temelde diğer sektörlere kullandırılan kredilerle ayrılmamaktadır. Bu bakımdan tarım sektörü ve işletmelerinin özellikleri bakımından tarımsal krediler, pazarlama kabiliyeti bulunan, tarımsal ürünleri üreten

49 _{Birgül Şakar, “Banka Kredileri ve Yönetimi”, Beta Masım Yayım Dağıtım A.Ş, İstanbul: 2006, Sf.1} 50

T.İş Bankası, “Kredi Teknik Konular Rehberi, T.İş Bankası Eğitim Müdürlüğü Yayın No:57, İstanbul 2002, Sf.3

51 _{Birgül Şakar, “Banka Kredileri ve Yönetimi”, Beta Masım Yayım Dağıtım A.Ş, İstanbul: 2006, Sf.2} 52 _{İlker Parasız, “Modern Bankacılık Teori ve Uygulama”, Ezgi Kitabevi Yayımları, Bursa: 2007, Sf.331} 53

T.İş Bankası, “Kredi - İstihbarat Muhasebe Teknik Konular Rehberi I”, T.İş Bankası Eğitim Müdürlüğü Yayın No:32, İstanbul: 1999, Sf.212

işletmelere, tarımsal ürünlerin üretilmesi, işlenmesi, değerlendirilmesi, depolanması, bozulmadan saklanması ve pazarlanmasına, üretimi geliştirici bilgi ve yüksek teknolojiden yararlanmasına yönelik her türlü yatırım ve işletme harcamaları ile bir bölge veya ürüne yönelik özel projelerin finansmanına yönelik açılan kredilerdir.55

1.3.1.1 Tarımsal Kredilerin Sınıflandırılması ve Çeşitleri

Karşılaşılan tarımsal kredi taleplerinde müşteri ihtiyacına uygun kredi verebilmek adına krediler çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmayı doğru anlatabilmek adına şekil 2 düzenlenmiştir.56

Şekil 2. Tarımsal Kredilerin Sınıflandırılması

Vadelerine Göre Tarımsal Krediler Kullanım Amacına Göre Tarımsal Krediler

Kredi Konularına Göre Tarımsal Krediler

Teminat Konularına Göre Tarımsal Krediler

*Kısa Vadeli *İşletme Kredileri *Bitkisel Üretim *İpotekli krediler

*Orta Vadeli *Yatırım Kredileri *Hayvansal Üretim *Ürün Karşılığı krediler

*Uzun Vadeli *Pazarlama Kredileri

*Tarımsal Modernizasyon

(Tarım Araç-Gereç) *Mal karşılığı krediler *Tarımsal Sanayi

Kredileri *Destekleme Kredileri

*Destekleme Ödemesi karşılığı krediler

*Makine-Techizat karşılığı krediler

Tarımsal Krediler

Kaynak: A.Rıza Karacan, Tarım İşletmelerinin Finansmanı ve Tarımsal Kredi Bu sınıflandırma ölçütü çerçevesinde tarımsal krediler 4 ana madde halinde sınıflandırılmaktadır:

55 _{T.C. Ziraat Bankası A.Ş, “Tarımsal Krediler Yönetmeliği”, Tarımsal Krediler Daire Başkanlığı,}

Ankara: 2003, Sf.2

56

Ali Rıza Karacan, “Tarım İşletmelerinin Finansmanı ve Tarımsal Kredi”, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları Yayın No:498, İzmir: 1991, Sf.55–62

1. Vadelerine göre tarımsal krediler57_;

Kısa vadeli krediler: Vadeleri 1 ay ile 12 ay arasında kullandırılan kredilerdir. İşletme sermayesi ihtiyaçlarını finansmanı amacıyla kullandırılmaktadır.

Orta vadeli krediler: Vadeleri 1 yıl ile 3 yıl arasında sınıflandırılan krediler. Bazı ülkelerde bu kredi sınıflandırmasında 5 yıl vadeli kredilerde kullandırılmaktadır.

Uzun vadeli krediler: Vadeleri 3 yıldan başlayarak 5 yıla kadar uzanan kredilerdir. Bazı ülkelerde bu kredilerin vadeleri 20 yıla kadar uzayabilmektedir. Genellikle bu tür krediler tarımsal yatırımların finansmanı amacıyla kullandırılmaktdır.

2. Kullanım amacına göre tarımsal krediler58;

İşletme kredileri: Tarımsal ürün üreten işletmelerin işletme sermayesi ihtiyaçlarının finansmanı amacıyla kullandırılan kredilerdir.

Yatırım kredileri: Tarımsal işletme kurulması, edinilmesi veya mevcut işletmelerin yeni yatırım, tevsii ve modernizasyonunun yapılması amacıyla kullandırılan kredilerdir.

Pazarlama kredileri: Tarımsal üretim yoluyla elde edilen ürünlerin pazarlanmasını sağlamak amacıyla kullandırılan kredilerdir.

Tarımsal sanayi kredileri: Tarımsal ürünlerin hammadde olarak alınarak işlenmesi ve yeni bir mamul üretimi yapılması anlamına gelen tarımsal sanayi işletmeleri tarafından işletme ve yatırım amacıyla kullanılan kredilerdir.

3. Kredi konularına göre tarımsal krediler;

Bitkisel üretim kredileri; Bitkisel mamul ve yarı mamul üretimi amacıyla sınıflandırılan ve belirli bir fizibilite çalışması doğrultusuna kullandırılan işletme ve yatırım kredileridir.

57 _{T.C. Ziraat Bankası A.Ş, “Tarımsal Krediler Yönetmeliği”, Tarımsal Krediler Daire Başkanlığı,}

Ankara: 2003, Sf.2

58

Ali Rıza Karacan, “Tarım İşletmelerinin Finansmanı ve Tarımsal Kredi”, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları Yayın No:498, İzmir: 1991, Sf.61

Hayvansal Üretim kredileri; Hayvan yetiştiriciliği konusunda ürün girdisi alarak mamul üreten işletmelerin kullandığı işletme ve yatırım kredileridir.59

Tarımsal modernizasyon kredileri; Tarımsal ürün üreten işletmelerin modernizasyonu ve makina techizat alımı konusunda kullandırılan genellikle yatırım kredisi olarak açılan kredilerdir.

Destekleme Kredileri; Devlet tarafından çeşitli şekillerde sübvansiyon uygulamasına tabi tutulan ürünlere yönelik kullandırılan genellikle bireysel tarım kredileri türüdür.

4. Teminat konularına göre tarımsal krediler;

İpotekli tarımsal krediler; Kullandırılan kredinin teminatı olarak gayrimenkul ipoteği alınan kredilerdir. Genellikle tarımsal işletmenin bulunduğu alan ipotek olarak tercih edilmektedir.

Ürün karşılığı krediler; Yetiştirilen ürünün pazarlanmasından önce lisanslı depolarda kredi kuruluşuna rehnedilmesi ile kullandırılan kredilerdir.

Mal karşılığı tarımsal krediler; Genellikle hayvansal yatırım kredilerinde ürün girdisi olarak satınalınan malın rehni karşılığı kredilerdir. Örneğin hayvancılık yatırım kredilerinde teminat, satınalınan hayvanlar olabilmektedir. Bu teminatların korunmasında sigorta ön plana çıkmaktadır.

Destekleme ödemesi karşılığı krediler; Devlet tarafından işletmeye sağlanan destekleme fonu ödenmeden önce bu ödemenin kredi kuruluşuna temlik edilmesi yoluyla kullandırılan kredilerdir. Bu kredilerde vade destekleme ödemesinin yapılacağı tarihtir.

Makine-Techizat karşılığı krediler; İşletmenin ihtiyacı olan makine veya techizatın kredi kuruluşuna rehnedilerek alınmasında kullanılan kredilerdir. Örneğin, traktör alımının finansmanında kullanılan bu krediler genellikle yatırım kredileri olarak değerlendirirler.

59

T.C. Ziraat Bankası A.Ş, “Tarımsal Krediler Yönetmeliği, IX. Bölüm Tarımsal Üretime İlişkin Kredilendirme Esasları”, Tarımsal Krediler Daire Başkanlığı, Ankara: 2003, Sf.1–7