Tanılama İzleme Sınıflandırma

Tanılama; özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ile yeterli ve yetersiz yönlerinin, bireysel özelliklerinin ve ilgilerinin belirlenmesi amacıyla tıbbî, psiko-sosyal ve eğitim alanlarında yapılan değerlendirme sürecini kapsamaktadır. Eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde ise eğitsel amaçla bireyin tüm gelişim alanları dikkate alınarak, özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri ile eğitim ihtiyaçları belirlenerek kaynaştırma eğitim uygulamalarına katılmaları sağlanır. İzlemede özel eğitim

hizmetlerinin planlanması ve eğitimde sürekliliğin sağlanması amacıyla erken çocukluk döneminden itibaren eğitimin her kademesinde özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin gelişimlerinin takibi yapılmaktadır (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği, 2012).

Özel gereksinimli öğrencinin tanılanması bu öğrencilerin eğitimi konusunda atılması göz önüne alınması gereken ilk unsur olarak düşünülmelidir. Çünkü eğitim sürecinin başlangıcında doğru tanılanmamış bir öğrencinin eğitim ortamında uyum sağlaması pek de mümkün gözükmemektedir.. Eğitimin tüm öğeleri öğrencinin doğru değerlendirilmesine bağlıdır. Eğitim alan bir öğrenci için ilk sorulması gereken soru kim sorusudur. Eğitimin tam olarak hangi öğrencilere verileceği ayrıntılı olarak bilinmedikçe eğitim sürecinde öğrencinin kazanımlar edinmesi mümkün gözükmemektedir (Çağlar, 1979). Rehberlik Araştırma Merkezlerinin (RAM) uygulamalarına bakıldığında özellikle tanılama, yönlendirme, yerleştirme ve izleme çalışmalarının yer aldığı bilinmektedir. Bu süreçte Rehberlik Araştırma Merkezleri (RAM) kaynaştırma ve destek eğitimle ilgili bilgi yetersizliği olan öğretmenlere yönelik özel eğitim danışmanlığının öğrencilere yapılması gerekmektedir. Ayrıca tüm personellerin kaynaştırma eğitimiyle ilgili işbirliğini sürdürmesi gerekmektedir. Yıkmış ve arkadaşlarının (2002) yapmış olduğu bir araştırmada kaynaştırma eğitiminde görev alan öğretmenlerin müfettişlerle kaynaştırma eğitimiyle ilgili bu işbirliğinin yapılmadığı görülmektedir.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde kaynaştırma ile ilgili bölümler daha ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır ve 68. Maddeye bakıldığında değerlendirme ve izleme sürecinin işbirliği içerisinde devam etmesi gerektiğine yer verilmiştir. İlgili madde incelendiğinde;

‘‘Karar verme süreci; aile okul eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi dayanışmasına dayalı olarak gerçekleşir.’’ hükmü yer almaktadır.

II.4.1. Eğitsel Tanılama ve Değerlendirme Aşamaları

Eğitsel tanılama ve değerlendirme sürecinde belli aşamalar takip edilmektedir. Bu aşamalar;

1. Öğretmen tarafından öğrencilerin mevcut durumlarına ilişkin bilgilerinin yer aldığı süreç değerlendirmeyle ilgili raporların hazır hale getirilmesi,

2. Hazırlanan süreç değerlendirme raporları göz önüne alınarak okul rehberlik servisine iletilmesi,

3. Öğrenci ile ilgili değerlendirmelerin sağlıklı ve doğru şekilde yapılabilmesi için okul idaresinin rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme komisyonunun belli periyotlarla yapılması,

4. Komisyon tarafından öğrenciyle ilgili değerlendirmeler yapılması ve öğrenci durumunun Rehberlik Araştırma Merkezine (RAM) iletilip iletilmeyeceğine karar verilmesi,

5. Alınan tüm bu kararların değerlendirilmesi yapılarak bilgilendirilmesinin veliye yapılması ve velilerle etkileşim sonucunda görüşlerinin dikkate alınması,

6. Velilerin görüşleri ve bilgisi göz önüne alınarak eğitsel değerlendirme istek formunun oluşturulması,

7. Okul idaresi tarafından gerekli işlemlerin hızla başlatılması ve hazırlanan belgelerin Rehberlik Araştırma Merkezine (RAM) gönderilmesi,

8. Rehberlik Araştırma Merkezinde çalışan uzmanların eğitsel değerlendirme ve tanılamanın yapılacağı tarih ve saati belirlemeleri,

9. İhtiyaç varsa öğrencinin tıbbi tanılamasının yapılması için sağlık kuruluşuna gönderilmesi,

10. İlgili tarihte eğitsel değerlendirme ve tanılamanın yapılması ve tanılama sonuçlarına göre Özel Eğitim Değerlendirme Kurul raporunun hazır hale getirtilmesi,

11. Özel Eğitim Hizmetler Kurulu aracılığıyla özel gereksinimli öğrencinin gereksinim ve ihtiyaçlarına uygun resmi kurula yerleştirilmesi ya da kaynaştırma/bütünleştirme eğitim uygulamalarına dahil edilmesi şeklindedir.

Bu yerleştirme kararı okula, veliye, Rehberlik Araştırma Merkezine (RAM) gönderilmelidir (Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetler Müdürlüğü, 2015). Rehberlik Araştırma Merkezleri tarafından eğitsel değerlendirme ve tanılaması yapılmamış bireylerin de okullara hızla kayıt edilmesi gerekmektedir. Özel Eğitim Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğünün konuyla ilgili yönetmeliğin 1. Maddesi incelendiğinde: Her tür ve kademede kaynaştırma uygulamalarında eğitim alması gereken öğrencilerin okullarına kayıtlarında ve devamlarında gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir. Ayrıca rehberlik ve araştırma merkezleri tarafından eğitsel değerlendirme ve tanılaması henüz yapılmamış özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin de okullara kayıtları yapılacaktır ifadesi yer almaktadır. Konya’da ana sınıfı öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin tutumlarına yönelik yapılan bir çalışmada öğretmenlerin kaynaştırma konusunda olumsuz düşüncelere sahip olduğu anlaşılmıştır. Araştırma sonucunda bunun sebebi öğrencinin uygun bir şekilde değerlendirilmeyişi ve öğrenciye uygun okullara yerleştirilmeyişi olarak ifade edilmektedir.

Eğitsel tanılama-izleme ve değerlendirme ekibi tarafından yapılan her bir inceleme ve değerlendirme basamağının en az 6 ayda bir tekrarlanır. Özellikle uygun planlanmış eğitim ve öğretim fırsatlarını özel gereksinimli öğrencilere sunabilmek için çok yönlü ve sürekli değerlendirmelerin sağlanması gerekmektedir (Pretti- Frontczak ve Bricker, 2004). Kaynaştırma sınıf öğretmenlerinin gözlem, test ve sözlü sınav değerlendirme tekniklerini daha sık kullandıkları yapılan araştırmalarda ortaya çıkmıştır. Öğretim sonu değerlendirmeleri özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırma eğitim uygulamalarında başarılı olabilmesi için önem arz etmektedir. Öğretim süreci tamamlandığında öğrenci değerlendirilmelidir. Öğretim süreci başlangıcında hedeflenen amaçlar gerçekleştirilemediği takdirde tekrar öğretim süreci gözden geçirilmeli ve bu süreçle ilgili bazı değişiklikler yapılmalıdır (Vural ve Yıkmış, 2008).

Özel gereksinimli öğrencilerin gereksinim ve ihtiyaçları doğrultusunda yetersizliklerinin derecesini ve türünün belirlenmesinin 3 nedeni bulunmaktadır.

Bunlardan ilki ailelerin ve özel gereksinimli bireylerin yasal haklarının korunması için değerlendirme sürecine yer verilmesidir. İkincisi; özel gereksinimli öğrencilere uygun hazırlanan özel eğitim hizmetlerinden yararlanabilme fırsatının sunulabilmesi için değerlendirmenin yapılmasıdır. Üçüncü neden ise; özel gereksinimli öğrencilerin hem yeterli hem de yetersiz yönlerinin belirlenebilmesi için değerlendirmelerin yapılmasıdır (Gürel ve Vuran, 2010). Özellikle akademik değerlendirme yapılırken özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırma uygulamalarının yapıldığı okullarda programları takip edebilme düzeylerini etkileyen esaslar değerlendirilerek programda var olan becerilerle kıyaslanmalıdır. Bu farkın ortaya konulması öğrencinin kaynaştırma eğitimi için uygunluğuna karar verebilmede bizlere yardımcı olabilir. Bu süreçte okul performans düzeyi belirlenmelidir. Akademik değerlendirme yapılırken gönderme öncesi tarama çalışmalarının uygulanmasında, öğrenci için Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı’nın (BEP) uygulanmasında, programın etkililiğine bakılmasında, ayrıca öğrencinin kaynaştırma eğitiminde genel durumunun açığa çıkmasında önemlidir (McLoughlin ve Lewis, 1994).

II.5. Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (Performansın Belirlenmesi-